1, 2. Taarĩria ũrĩa rũgendo rwa Mariamu rwahanaga na kĩrĩa gĩatũmire rũkorũo rũrĩ rũritũ.

TA HŨŨRA mbica Mariamu akĩgeria gũikarĩra bunda wega nĩ ũndũ wa mĩnoga ya rũgendo rũraihu, Jusufu arĩ mbere yake barabara-inĩ ndaya ya gũthiĩ Bethilehemu. O rĩngĩ Mariamu akaigua kaana gakĩambarara thĩinĩ wa nda yake.

² Mariamu aarĩ na nda ya mĩeri mĩingĩ na Bibilia ĩtaaragĩria atĩ “aarĩ mũritũ.” (Luk. 2:5) No kũhoteke rĩrĩa maahĩtũkaga mĩgũnda-inĩ, arĩmi amwe maaroraga Mariamu makeyũria kĩrĩa kĩngĩatũmire mũtumia ũrĩ na nda ya mĩeri mĩingĩ athiĩ rũgendo rũraihu. Nĩkĩ gĩatũmĩte Mariamu oime kwao Nazarethi?

3. Mariamu aaheetwo wĩra ũrĩkũ, na nĩ ũndũ ũrĩkũ tũkwĩruta ũmwĩgiĩ?

³ Mĩeri ĩigana ũna mbere ĩyo nĩ aahetwo wĩra wa mwanya ũtarĩ waheo mũndũ ũngĩ. Aarĩ aciare mwana ũrĩa ũngĩgatuĩka Mesia, Mũrũ wa Ngai! (Luk. 1:35) Rĩrĩa ihinda rĩa kũgĩa mwana rĩakuhagĩrĩria, nĩ aabatarire gũthiĩ rũgendo rũu. Mariamu nĩ aacemanirie na maũndũ ma kũgeria wĩtĩkio wake arĩ rũgendo-inĩ rũu. Rekei tuone kĩrĩa kĩamũteithirie gũtũũria wĩtĩkio mũrũmu.

4, 5. (a) Jusufu na Mariamu maathiaga Bethilehemu nĩkĩ? (b) Watho wa Kaisari watũmire ũrathi ũrĩkũ ũhinge?

⁴ Jusufu na Mariamu to o maarĩ rũgendo-inĩ rũu. Kaisari Augusuto aathanĩte atĩ andũ othe a bũrũri meyandĩkithie na o mũndũ aarĩ athiĩ kũrĩa aaciarĩirwo nĩguo akeyandĩkithie. Jusufu eekire atĩa? Bibilia ya The Holy Bible in Gĩkũyũ Language yugaga ũũ: “O naake Josefu nĩambatire akiuma itũũra rĩa Nazarethi, bũrũriinĩ wa Galili, agĩthiĩ itũũra rĩa Bethilehemu bũrũriinĩ wa Judea, kũrĩa mũthamaki Daudi aaciarĩirwo.  Aathiire kuo nĩ ũndũ aarĩ wa nyũmba na rũciaro rwa Daudi.”—Luk. 2:1-4.

⁵ Watho ũcio wa Kaisari ihinda-inĩ rĩu ndwarĩ ũndũ ũterĩgĩrĩirũo. Kĩndũ mĩaka 700 mbere ĩyo, nĩ kwarathĩtwo atĩ Mesia angĩgaaciarĩrũo Bethilehemu. Kwarĩ na taũni ĩngĩ yetagwo Bethilehemu yarĩ kiromita 11 kuuma Nazarethi. No ũrathi ũcio wagwetete atĩ ‘Bethilehemu Efiratha’ nĩkuo Mesia angĩgaaciarĩrũo. (Thoma Mika 5:2.) Kuuma Nazarethi, andũ maathiaga kiromita 130 matuĩkanĩirie kũndũ kũrĩ irĩma magereire Samaria. Bethilehemu ĩyo nĩyo Jusufu eerĩtwo athiĩ tondũ nĩkuo kwarĩ kĩhumo kĩa famĩlĩ ya Mũthamaki Daudi ĩrĩa Jusufu na Mariamu moimĩte.

6, 7. (a) Nĩ kĩĩ gĩatũmire rũgendo rwa gũthiĩ Bethilehemu rũkorũo rũrĩ rũritũ harĩ Mariamu? (b) Gũkorũo atĩ Mariamu aarĩ mũtumia wa Jusufu kwahutirie atĩa matua make? (Rora nginya kohoro ka magũrũ-inĩ.)

⁶ Hihi Mariamu nĩ aanyitire mbaru itua rĩa Jusufu rĩa gũthiĩ kwĩyandĩkithia? Ndwarĩ ũndũ mũhũthũ gwĩka ũguo. No kũhoteke kwarĩ kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mweri wa ikũmi, kwoguo nĩ kwoiraga hanini. Makĩria ma ũguo, ciugo “nĩambatire akiuma . . . Galili” ciarĩ njagĩrĩru tondũ Bethilehemu yarĩ handũ igũrũ, ta makĩria ma mita 760 kwambata thikũ cigana ũna. No kũhoteke maahũthĩrire ihinda iraiharaihu tondũ Mariamu  nĩ aabataraga gũthiĩ akĩhurũkaga. Mĩeri-inĩ ya mũthia atanagĩa mwana, mũtumia mwĩthĩ no ende gũikara hakuhĩ na mũciĩ nĩguo arũmbũiyo nĩ andũ a famĩlĩ na arata ruo rwambĩrĩria. Hatarĩ nganja Mariamu nĩ aabataraga ũmĩrĩru nĩguo athiĩ rũgendo rũu.

⁷ O na gũtuĩka rũgendo rũu rũtiarĩ rũhũthũ, Luka aandĩkire atĩ Jusufu “aathiire kũu nĩ getha makeandĩkithie hamwe na Mariamu.” Ningĩ nĩ oigire atĩ Mariamu nĩwe “mũirĩtu ũrĩa [Jusufu] orĩtie.” (Luk. 2:4, 5) Gũkorũo atĩ aarĩ mũtumia wa Jusufu nĩ kwahutirie mũno ũrĩa aatuaga matua. Onaga mũthuri wake arĩ mũtwe wa famĩlĩ na nĩ aamũnyitaga mbaru agĩtua matua. * Na njĩra ĩyo nĩ onanagia wĩtĩkio kũgerera wathĩki wake.

8. (a) Hihi nĩ kĩĩ kĩngĩ gĩatũmire Mariamu athiĩ Bethilehemu na Jusufu? (b) Nĩ na njĩra ĩrĩkũ kĩonereria kĩa Mariamu kĩrĩ kĩa bata harĩ ndungata cia Ngai?

⁸ Nĩ kĩĩ kĩngĩ gĩatũmire Mariamu athĩke? Hihi nĩ oĩ ũrathi ũrĩa woigĩte atĩ Mesia angĩgaaciarĩrũo Bethilehemu? O na gũtuĩka Bibilia ndĩtwĩraga, no kũhoteke nĩ oĩ tondũ ũrathi ũcio nĩ woĩkaine wega nĩ atongoria a ndini o hamwe na andũ  arĩa angĩ. (Mat. 2:1-7; Joh. 7:40-42) Ningĩ Mariamu nĩ aamenyaga Maandĩko wega. (Luk. 1:46-55) O na angĩkorũo Mariamu eetĩkĩrire gũthiĩ nĩguo aathĩkĩre mũthuri wake, watho wa Kaisari, kana ũrathi wa Jehova, nĩ aatũigĩire kĩonereria kĩega. Jehova nĩ akenagio mũno nĩ andũ enyihia na athĩki. Kĩonereria kĩa Mariamu nĩ kĩa bata harĩ ithuĩ ũmũthĩ tondũ andũ aingĩ mationaga kwĩnyihia kũrĩ kwa bata.

9, 10. (a) Kwahoteka Mariamu na Jusufu meeciragia kĩĩ rĩrĩa maakuhagĩrĩria Bethilehemu? (b) Mariamu na Jusufu maikarire kũ, na nĩkĩ?

⁹ No mũhaka Mariamu akorũo nĩ aaiguire aahorera rĩrĩa onire Bethilehemu marĩ haraya. O ũrĩa Mariamu na Jusufu maambataga makĩhĩtũkaga mĩtĩ ya mĩtamaiyũ, no kũhoteke nĩ meeciragia ũhoro wa historĩ ya gataũni kau kanini. Kaarĩ kanini ũũ atĩ gatiagwetagwo gatagatĩ ka matũũra ma Judea o ta ũrĩa mũnabii Mika oigĩte. Ĩndĩ nĩkuo Boazu, Naomi, na thutha-inĩ Daudi maaciarĩirũo makĩria ma mĩaka ngiri ĩmwe mbere ĩyo.

¹⁰ Mariamu na Jusufu maakorire kũiyũire andũ. Nyũmba ya ageni yarĩ njiũre tondũ andũ amwe nĩ maakinyĩte mbere yao. * Matiarĩ na wa gwĩka tiga o gũikara kiugũ-inĩ. No tũgerie kũhũũra mbica Jusufu akĩĩrorera mũtumia wake akĩgiĩka arĩ na ruo rũnene ataiguĩte mbere ĩyo. Gũthũkia mũno, rwamũnyitĩire kiugũ-inĩ.

11. (a) Nĩkĩ atumia no mahote kũmenya wega ũrĩa Mariamu aaiguaga? (b) Nĩ na njĩra irĩkũ Jesu aarĩ ‘irigithathi’?

¹¹ Atumia no mahote kũmenya wega ũrĩa Mariamu aaiguaga. Mĩaka ta 4,000 mbere ĩyo, Jehova oigĩte atĩ atumia nĩ mangĩkaiguaga ruo makĩgĩa ciana nĩ ũndũ wa mehia marĩa maagaire. (Kĩam. 3:16) No mũhaka Mariamu akorũo o nake nĩ aarũtũngire. Ibuku rĩa Luka rĩtitaragĩria ruo rũrĩa aarĩ naruo, no kuga riugaga atĩ “nake akĩrigithatha kahĩĩ.” (Luk. 2:7) Kahĩĩ kau nĩko kaarĩ irigithathi harĩ ciana ciake mũgwanja. (Mar. 6:3) No kahĩĩ kau kangĩarĩ ngũrani. Gatiarĩ o irigithathi rĩake no nĩko kaambire “kũrigithathwo indo ciothe itaanombwo” nĩ Jehova. Kaarĩ Mũrũ wa Ngai wa mũmwe!—Kol. 1:15.

12. Mariamu aakomirie kaana ha, na ngũrani ya mbica, mĩthako, thenema cia maũndũ ma tene na ũrĩa gwatariĩ nĩ ĩrĩkũ?

¹² Rũgano rũu rũcokaga rũkagweta ũndũ ũyũ ũĩkaine  mũno: “Agĩkarigicĩria tama wa ciana, agĩgakomia mũharatĩ ũrĩa warĩagĩrũo nĩ ũhiũ.” (Luk. 2:7) Mbica, mĩthako na thenema cia maũndũ ma tene nĩ igemagĩrĩria ũhoro ũcio. No ta wĩcirie ũrĩa gwatariĩ kũna. Maarĩ kiugũ-inĩ, kũndũ gũtakoragwo na rĩera rĩega. Gũtirĩ mũciari ũngĩenda mwana wake aciarĩrũo kiugũ-inĩ kũngĩkorũo na handũ hangĩ hegega. Aciari aingĩ mendagĩra ciana ciao maũndũ mega. Githĩ to mũhaka Mariamu na Jusufu makorũo nĩ meendaga kũrũmbũiya Mũrũ wa Ngai na njĩra ĩrĩa njega makĩria!

13. (a) Mariamu na Jusufu maahũthĩrire wega kĩrĩa maarĩ nakĩo atĩa? (b) Aciari arĩa ogĩ mangĩĩgerekania atĩa na Mariamu na Jusufu?

¹³ No matiatindanĩire na ũrĩa handũ hau haahanaga, maahũthĩrire o kĩrĩa maarĩ nakĩo. Kwa ngerekano, ta rora wone atĩ Mariamu aarigicĩirie gakenge kau na tama wa ciana, agĩgakomia mũharatĩ, nĩguo atigĩrĩre atĩ gatikũgucia heho. Mariamu ndaarekire ũndũ ũcio ũmũgirie arũmbũiye kaana gake na njĩra ĩrĩa njega makĩria angĩahotire. Ningĩ we na Jusufu nĩ maamenyaga atĩ kũruta mwana ũcio kwenda Jehova nĩguo ũndũ ũrĩa wa bata makĩria mangĩamwĩkĩire. (Thoma Gũcokerithia Maathani 6:6-8.) Thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩtonaga bata wa gũtungatĩra Ngai, aciari arĩa ogĩ nĩ megerekanagia na Mariamu na Jusufu makĩrera ciana ciao.

14, 15. (a) Nĩ kĩĩ gĩatũmĩte arĩithi makorũo na wendi mũnene wa kuona kaana kau? (b) Arĩithi meekire atĩa thutha wa kuona Jesu mũharatĩ-inĩ?

¹⁴ Marĩ kũu kiugũ-inĩ, makĩigua inegene o rĩmwe. Rĩarĩ rĩa arĩithi arĩa mookĩte kuona famĩlĩ ĩyo na makĩria kaana karĩa gaaciarĩtwo. Mothiũ mao maakengaga nĩ ũndũ wa gĩkeno kĩrĩa maarĩ nakĩo. Maahiũhĩte moimĩte irĩma-inĩ kũrĩa maarĩithagia ndũũru ciao. * Arĩithi acio makĩra Mariamu na Jusufu ũndũ wa magegania ũrĩa maakoretwo meyonera. Makĩmeera atĩ marĩ kũu irĩma-inĩ harĩ mũraika wamoimĩrĩire ũtukũ gatagatĩ. Naguo riri wa Jehova ũkĩiyũra kũndũ guothe na mũraika ũcio akĩmeera atĩ Mesia nĩ aciarĩtwo Bethilehemu. Ningĩ akĩmeera atĩ mangĩakorire kaana kau gakometio mũharatĩ-inĩ karigicĩirio na tama. Thutha ũcio makĩona ũndũ wa magegania  makĩria, gĩtutu kĩnene kĩa araika gĩkiumĩra gĩkĩgooca Ngai!—Luk. 2:8-14.

¹⁵ Nĩkĩo arĩithi acio enyihia mokĩte Bethilehemu mahiũhĩte! No mũhaka makorũo nĩ maakenire gũkora gakenge gakomete mũharatĩ-inĩ o ta ũrĩa mũraika aamerĩte. Matiakirire na ndeto icio. “Makĩheana ũhoro wa ciugo iria maarĩirio . . . Nao andũ othe arĩa maaũiguire makĩgega nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa maarĩirio nĩ arĩithi acio.” (Luk. 2:17, 18) Atongoria a ndini a hĩndĩ ĩyo nĩ maanyararĩte arĩithi. No Jehova nĩ aakenagio nĩ athuri acio enyihia na ehokeku. Iceera rĩu rĩahutirie Mariamu atĩa?

16. Mariamu onanirie atĩa atĩ nĩ eeciragia na njĩra ndikĩru, na njĩra ĩyo akonania ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ wĩtĩkio wake?

¹⁶ No mũhaka Mariamu akorũo aarĩ o mũnogu na ruo rwa kũgĩa mwana rũtiathirĩte, o na kũrĩ ũguo nĩ aathikĩrĩirie. Makĩria ma ũguo, “agĩikara na maũndũ macio mothe, akamacũranagia na ngoro yake.” (Luk. 2:19) Nĩ ma Mariamu nĩ eeciragia na njĩra ndikĩru. Nĩ aamenyaga atĩ ndũmĩrĩri ĩyo ya mũraika yarĩ ya bata. Jehova, Ngai wake eendaga ataũkĩrũo mũrũwe aarĩ ũ na wĩra wake. Kwoguo to gũthikĩrĩria aathikagĩrĩria. Eeigĩire maũndũ macio mothe ngoro-inĩ yake nĩ getha akaamacũũranagia matukũ ma thutha-inĩ. Maũndũ macio nĩmo maahotithirie Mariamu gũkorũo arĩ na wĩtĩkio mũrũmu ũtũũro-inĩ wake wothe.—Thoma Ahibirania 11:1.

17. Tũngĩrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Mariamu atĩa igũrũ rĩgiĩ ma cia Bibilia?

¹⁷ Hihi wee nĩ ũkũrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Mariamu? Kiugo kĩa Ngai kĩiyũire ma nyingĩ cia bata. No mũhaka tũthuthurie ma icio nĩguo citũteithie. Twĩkaga ũguo na njĩra ya gũthoma Bibilia tũtegũtĩrĩria, ĩrĩ yo Kiugo kĩa Ngai kĩrĩa gĩtongoretio na roho no ti kũmĩthoma ta ibuku rĩa ng’ano. (2 Tim. 3:16) Tweka ũguo, tũgaciga thĩinĩ wa ngoro citũ na tũgacũranagia ũhoro wa cio ta Mariamu. Tũngĩĩcũranagia maũndũ marĩa tũthomaga Bibilia-inĩ na tũgeciria ũrĩa tũngĩhũthĩra ũtaaro ũcio wa Jehova, nĩ tũrĩkĩraga wĩtĩkio witũ hinya.

18. (a) Mariamu na Jusufu maathĩkĩire Watho wa Musa atĩa Jesu arĩ kaana kanini? (b) Ihaki rĩrĩa Jusufu na Mariamu maarutire hekarũ-inĩ rĩonanirie ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ ũhoti wao wa kĩĩmbeca?

¹⁸ Mũthenya wa kanana Mariamu na Jusufu makĩruithia kaana kau kũringana na Watho wa Musa, na magĩkahe rĩĩtwa Jesu, ta ũrĩa mũraika oigĩte. (Luk. 1:31) Naguo mũthenya wa 40 magĩgatwara hekarũ-inĩ Jerusalemu, kĩndũ kiromita 10 kuuma Bethilehemu makĩruta mahaki ma gwĩtheria marĩa athĩni meetĩkĩrĩtio nĩ Watho—ndirahũgĩ igĩrĩ kana tũtutura twĩrĩ. O na angĩkorũo Jusufu na Mariamu nĩ maaconokire kũruta mahaki macio, maathĩkĩire Watho kũringana na ũhoti wao. Nĩ meekĩrirũo ngoro mũno marĩ kũu hekarũ-inĩ.—Luk. 2:21-24.

19. (a) Simeoni aaheire Mariamu maũndũ marĩkũ mangĩ ma gwĩcũrania? (b) Ana eekire atĩa rĩrĩa onire Jesu?

¹⁹ Mũthuri ũmwe mũkũrũ wetagwo Simeoni agĩthiĩ kũrĩ o na akĩhe Mariamu maũndũ mangĩ ma gũcũrania. Eerĩtwo atĩ ndangĩakuire atonete Mesia na roho mũtheru nĩ wamuonetie atĩ Jesu ũcio nĩwe Mũhonokia ũrĩa weranĩirũo. Ningĩ Simeoni nĩ eerire Mariamu atĩ harĩ hĩndĩ angĩgacemania na ruo rwa ngoro. Akĩmwĩra atĩ angĩkaigua ta arĩ rũhiũ rũnene rwamũtheca. (Luk. 2:25-35) O na gũtuĩka ciugo icio nĩ ciahahũrire Mariamu, nĩ ciamũteithirie kũũmĩrĩria rĩrĩa hĩndĩ ĩyo  yakinyire mĩaka 33 thutha-inĩ. Thutha wa Simeoni, mũtumia mũnabii wetagwo Ana akĩona Jesu, akĩambĩrĩria kwĩra andũ othe arĩa meerĩgagĩrĩra kuona Jerusalemu ĩgĩkũũrũo ũhoro ũmwĩgiĩ.—Thoma Luka 2:36-38.

20. Nĩ maũndũ marĩkũ moonanirie atĩ gũtwara Jesu hekarũ-inĩ Jerusalemu rĩarĩ itua rĩega?

²⁰ Na githĩ itua rĩa Jusufu na Mariamu rĩa gũtwara kaana kao hekarũ-inĩ ya Jerusalemu rĩtiarĩ rĩega! Kĩu kĩarĩ kĩambĩrĩria kĩa mũrũ wao gũthiaga hekarũ-inĩ ya Jehova ategũtĩrĩria. Marĩ kũu, maaheire Jehova kĩrĩa kĩega biũ mangĩahotire na magĩtaarũo o hamwe na gwĩkĩrũo ngoro. Hatarĩ nganja mũthenya ũcio Mariamu aainũkire wĩtĩkio wake ũrĩ na hinya na arĩ na maũndũ maingĩ ma gwĩcũrania na ma kwĩra arĩa angĩ.

21. Tũngĩka atĩa nĩguo wĩtĩkio witũ ũgĩage hinya ta wa Mariamu?

²¹ Nĩ ũndũ wa gwĩkĩra ngoro mũno kuona ũrĩa aciari marũmagĩrĩra kĩonereria kĩu. Aciari Aira a Jehova matwaraga ciana ciao mĩcemanio-inĩ ya Gĩkristiano mategũtĩrĩria. Na njĩra ĩyo mekaga ũrĩa mangĩhota na magekĩra ngoro Akristiano arĩa angĩ. Mainũkaga marĩ na hinya makĩria, gĩkeno kĩingĩ, na maũndũ mega ma kwĩra arĩa angĩ. Githĩ ti kĩrathimo kĩnene gũcemanagia hamwe nao! Tweka ũguo, wĩtĩkio witũ nĩ ũrĩgĩaga hinya makĩria o ta wĩtĩkio wa Mariamu.