1. Mũthamaki Suleimani aarutanire atĩa thĩinĩ wa Kohelethu 7:20?

 MŨTHAMAKI Suleimani aandĩkire ũũ: “Gũtirĩ mũndũ mũthingu thĩinĩ wa thĩ wĩkaga o maũndũ mega hingo ciothe na akaga kwĩhia o na rĩ.” (Koh. 7:20) Ciugo icio nĩ cia ma tondũ ithuothe tũrĩ ehia. (1 Joh. 1:8) Nĩ ũndũ ũcio, ithuothe nĩ tũbataraga kuoherũo nĩ Ngai, na kuoherũo nĩ andũ arĩa angĩ.

2. Mũndũ aiguaga atĩa oheirũo nĩ mũrata wake?

² No kũhoteke nĩ ũraririkana hĩndĩ ĩmwe wahĩtĩirie mũrata waku wa hakuhĩ. Na tondũ nĩ weendaga gũcokia ũrata hamwe nake, ũkĩmũhoya mũhera kuuma ngoro. Waiguire atĩa rĩrĩa aakuoheire? No mũhaka akorũo nĩ wakenire na ũkĩigua wahoorera!

3. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

³ Nĩ twendaga Jehova akorũo arĩ Mũrata witũ wa hakuhĩ, no rĩmwe na rĩmwe nĩ tuugaga kana tũgeka maũndũ ma kũmũrakaria. Tũngĩkorũo na ma atĩa atĩ Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie gũtuohera? Jehova atuohagĩra na njĩra ĩrĩkũ ya mwanya ĩringithanĩtio na ũrĩa ithuĩ tuohagĩra andũ arĩa angĩ? Na Jehova ohagĩra andũ arĩkũ?

4. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie kuohanĩra?

⁴ Kiugo kĩa Ngai nĩ gĩtũheaga ũũma atĩ Jehova akoragwo  ehaarĩirie kuohanĩra. Rĩrĩa Jehova eeguũririe harĩ Musa Kĩrĩma-inĩ gĩa Sinai, eerire Musa ũũ kũgerera mũraika: “Jehova, Jehova, Ngai mũigua tha na mũcayanĩri, ndahiũhaga kũrakara na nĩ aiyũirũo nĩ wendo mwĩhokeku na ũhoro wa ma, onanagia wendo mwĩhokeku harĩ andũ ngiri nyingĩ, akohanĩra mahĩtia o na mehia.” (Tham. 34:6, 7) Jehova nĩ Ngai mũtugi na mũigua tha, ũkoragwo ehaarĩirie kuohera ehia arĩa merirĩte.—Neh. 9:17; Thab. 86:15.

5. Kũringana na Thaburi 103:13, 14, ũmenyo ũrĩa Jehova akoragwo naguo wĩgiĩ andũ ũmũtindĩkaga gwĩka atĩa?

⁵ Tondũ Jehova nĩwe watũũmbire, nĩ oĩ maũndũ mothe matwĩgiĩ. Ta wĩcirie ũndũ ũyũ! Jehova nĩ oĩ kaũndũ o gothe kegiĩ mũndũ o wothe thĩinĩ wa thĩ. (Thab. 139:15-17) Kwoguo nĩ onaga mawathe mothe marĩa twagaire kuuma kũrĩ aciari aitũ. Makĩria ma ũguo, nĩ oĩ maũndũ marĩa mothe tũgereire ũtũũro-inĩ, marĩa matũmaga tũkorũo tũhaana ũguo tũtariĩ. Gũkorũo na ũmenyo ũcio wĩgiĩ andũ gũtindĩkaga Jehova gwĩka atĩa? Nĩ kũmũtindĩkaga atuonie tha.—Thab. 78:39; thoma Thaburi 103:13, 14.

6. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wonanagia atĩ Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie gũtuohera?

⁶ Jehova nĩ onanĩtie wega atĩ nĩ akoragwo ehaarĩirie gũtuohera. Nĩ ataũkagĩrũo atĩ nĩ ũndũ wa ciĩko cia mũndũ wa mbere Adamu, ithuothe nĩ twĩhagia na mũthia-inĩ tũgakua. (Rom. 5:12) Gũtirĩ ũndũ tũngĩka twĩhonokie kuuma kĩrumi-inĩ kĩu kĩa mehia na gĩkuũ, kana tũhonokie mũndũ ũngĩ o wothe. (Thab. 49:7-9) O na kũrĩ ũguo, Ngai witũ ũrĩ wendo nĩ aatuonirie tha, na agĩthondeka maũndũ nĩguo atũhonokie. Kũringana na Johana 3:16, Jehova aarutire Mũrũ wake wa mũmwe akue nĩ ũndũ witũ. (Mat. 20:28; Rom. 5:19) Jesu aakuire handũ-inĩ haitũ, nĩguo ahonokie mũndũ o wothe ũrĩonanagia wĩtĩkio harĩ we. (Ahib. 2:9) No mũhaka akorũo Jehova nĩ aaiguire ruo rũingĩ mũno thutha wa kuona Mũrũ wake endete agĩkua gĩkuũ kĩa ruo na gĩa gũconorithia. Hatarĩ nganja Jehova ndangĩetĩkĩririe Mũrũ wake akue korũo ndeendaga gũtuohera.

7. Heana ngerekano cia andũ magwetetwo Bibilia-inĩ mooheirũo nĩ Jehova.

⁷ Bibilia nĩ ĩkoragwo na ngerekano cia andũ  aingĩ mooheirũo nĩ Jehova. (Ef. 4:32) Ũngĩririkana arĩkũ? No kũhoteke nĩ weciria ũhoro wa Mũthamaki Manase. Nĩ eehĩirie Jehova na njĩra nene. Nĩ aathathairie ngai cia maheeni, o na agĩkĩra arĩa angĩ ngoro meke ũguo. Nĩ ooragire ciana ciake na njĩra ya gũciruta magongona kũrĩ ngai cia maheeni. O na gũthũkia mũno, nĩ aaigire mũhianano wa gwacũhio thĩinĩ wa hekarũ theru ya Jehova. Bibilia yugaga ũũ igũrũ rĩmwĩgiĩ: “Agĩka maũndũ moru maitho-inĩ ma Jehova na gĩkĩro kĩnene nĩguo amũrakarie.” (2 Maũ. 33:2-7) O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa Manase eeririre kuuma ngoro, Jehova nĩ aamuoheire. Jehova o na nĩ aamũcokirie ũthamaki-inĩ wake. (2 Maũ. 33:12, 13) Ningĩ no kũhoteke nĩ weciria ũhoro wa Mũthamaki Daudi ũrĩa wekire mehia maritũ, ta ma gũtharia na ma kũũragana. No rĩrĩa Daudi eeririre kuuma ngoro na agĩtĩkĩra mahĩtia make, Jehova nĩ aamuoheire o nake. (2 Sam. 12:9, 10, 13, 14) Kwoguo no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie kuohanĩra. Ningĩ o ta ũrĩa tũkuona, ũhoti wa Jehova wa kuohanĩra nĩ wa mwanya ũringithanĩtio na wa andũ.

8. Gũkorũo Jehova arĩ Mũtuanĩri Ciira ũrĩa mwega biũ kũhutagia atĩa ũhoti wake wa kuohanĩra?

⁸ Jehova nĩwe “Mũtuanĩri Ciira wa thĩ yothe.” (Kĩam. 18:25) Mũtuanĩri ciira ũrĩa mwega nĩ abataraga gũtaũkĩrũo nĩ watho wega. Ũguo nĩguo kũrĩ harĩ Jehova, tondũ makĩria ma gũkorũo arĩ Mũtuanĩri Ciira witũ, ningĩ akoragwo arĩ Mũheani Watho. (Isa. 33:22) Gũtirĩ mũndũ ũngĩringithanio na Jehova harĩ kũmenya wega na ũũru. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩ mũtuanĩri ciira mwega abataraga kũmenya? Nĩ abataraga gũkorũo oĩ maũndũ mothe megiĩ ciira mũna atanatua itua. Kwoguo Jehova nĩwe Mũtuanĩri Ciira ũrĩa mwega biũ tondũ nĩ akoragwo oĩ maũndũ mothe.

9. Nĩ ũhoro ũrĩkũ Jehova akoragwo oĩ rĩrĩa aratua kana nĩ ekuohanĩra?

⁹ Ngũrani na atuanĩri ciira a gũkũ thĩ, Jehova hingo ciothe nĩ akoragwo oĩ ũhoro wothe wĩgiĩ ũndũ mũna. (Kĩam. 18:20, 21; Thab. 90:8) Ndatuaga ciira kũringana na maũndũ marĩa andũ marona kana makaigua. Nĩ ataũkagĩrũo wega biũ nĩ ũrĩa ciĩko cia mũndũ ikoragwo ciĩhocetie harĩ maũndũ marĩa atũkĩtie kuuma kũrĩ aciari ake, na kuumana na mũrerere wake, gĩthomo, kũrĩa aumĩte, o hamwe na ũhoti wake wa kĩĩmeciria. Ningĩ Jehova nĩ ahotaga gũthoma ngoro. Nĩ ataũkagĩrũo biũ nĩ maũndũ mothe marĩa matũmaga mũndũ eke ũndũ mũna. Gũtirĩ ũndũ Jehova atonaga. (Ahib. 4:13) Kwoguo tondũ Jehova nĩ akoragwo oĩ ũhoro wothe wĩgiĩ ũndũ mũna, nĩ ahotaga kuohanĩra.

10. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ hingo ciothe Jehova atuanagĩra na njĩra ya kĩhooto? (Gũcokerithia Maathani 32:4)

¹⁰ Hingo ciothe Jehova atuanagĩra ciira na njĩra ya kĩhooto. Ndakoragwo na mũthutũkanio o na hanini. Jehova akĩohera mũndũ ndaroraga ũrĩa atariĩ, ũtonga wake, igweta, kana ũhoti wake. (1 Sam. 16:7; Jak. 2:1-4) Gũtirĩ mũndũ ũngĩtindĩkĩrĩria Jehova gwĩka ũndũ o wothe kana amũhe ihaki. (2 Maũ. 19:7) Matua make matiumanaga na marakara kana kũhingwo maitho nĩ tha ciake na wendo wake. (Tham. 34:7) Hatarĩ nganja, Jehova nĩwe Mũtuanĩri Ciira ũrĩa mwega biũ tondũ nĩ ataũkagĩrũo nĩ ũhoro wothe ũtwĩgiĩ na ũrĩa maũndũ maitũ mahaana.—Thoma Gũcokerithia Maathani 32:4.

11. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ wohanĩri wa Jehova ũrĩ ngũrani na wa andũ?

¹¹ Andĩki a Maandĩko ma Kĩhibirania nĩ maataũkĩirũo atĩ wohanĩri wa Jehova ũkoragwo  ũrĩ ngũrani na wa andũ. Kũndũ kũmwe mahũthĩrĩte kiugo gĩa Kĩhibirania kĩrĩa gĩtaarĩirio nĩ ibuku rĩmwe atĩ “kĩhũthĩkaga o rĩrĩa tu kĩrataarĩria wohanĩri wa Ngai harĩ mwĩhia, no gĩtingĩhũthĩrũo gũtaarĩria wohanĩri wa gĩkĩro gĩa thĩ ũrĩa mũndũ ohagĩra mũndũ ũrĩa ũngĩ naguo.” No Jehova tu ũrĩ na ũhoti wa kuohera mũndũ biũ angĩkorũo nĩ erirĩte. Gũthiaga atĩa rĩrĩa tuoherũo nĩ Jehova?

12-13. (a) Tũgunĩkaga atĩa nĩ kuoherũo nĩ Jehova? (b) Wohanĩri wa Jehova ũikaraga ihinda rĩigana atĩa?

¹² Rĩrĩa twetĩkĩra atĩ Jehova nĩ atuoheire, nĩ tũgĩaga na “mahinda ma gũcanjamũra,” o hamwe na thayũ wa meciria na thamiri theru. Wohanĩri ta ũcio ndũngiuma kũrĩ andũ no uumire kũrĩ “Jehova we mwene.” (Atũm. 3:19) Rĩrĩa Jehova atuohera, acokagia ũrata witũ hamwe nake biũ ta tũtarehĩtie.

¹³ Thutha wa Jehova gũtuohera, ndacokaga gũtũũria ũhoro wa mehia macio rĩngĩ kana gũtũherithia nĩ ũndũ wamo rĩngĩ. (Isa. 43:25; Jer. 31:34) Jehova aigaga mehia maitũ kũraihu, “o ta ũrĩa irathĩro kũraihanĩrĩirie na ithũĩro.” b (Thab. 103:12) Rĩrĩa twecũrania ũrĩa wohanĩri wa Jehova ũrĩ mũnene, nĩ tũiguaga kũmũcokeria ngatho na kũmwĩtigĩra. (Thab. 130:4) No nĩ andũ arĩkũ Jehova ohagĩra?

14. Nĩ maũndũ marĩkũ tweruta gũkinyĩria hau megiĩ itua rĩa Jehova rĩa kuohanĩra?

¹⁴ Nĩ tweruta atĩ itua rĩa Jehova rĩa kuohanĩra rĩtikoragwo rĩĩhocetie harĩ kana ihĩtia rĩrĩa rĩkĩtwo nĩ inene kana nĩ inini. Ningĩ nĩ tweruta atĩ Jehova nĩ ahũthagĩra ũmenyo ũrĩa arĩ naguo arĩ Mũũmbi, Mũheani Watho, na Mũtuanĩri Ciira rĩrĩa aratua kana nĩ ekuohanĩra. No nĩ maũndũ marĩkũ mangĩ Jehova aroraga atanatua kana nĩ ekuohanĩra?

15. Kũringana na Luka 12:47, 48, nĩ ũndũ ũrĩkũ ũmwe Jehova aroraga agĩtua itua rĩa kana nĩ ekuohera mũndũ?

¹⁵ Ũndũ ũmwe Jehova aroraga nĩ kana mũndũ ũcio wĩhĩtie nĩ aramenyaga ũndũ ũrĩa areka nĩ mũũru. Jesu nĩ aataarĩirie ũndũ ũcio wega thĩinĩ wa Luka 12:47, 48. (Thoma.) Mũndũ angĩbanga gwĩka ũndũ mũũru akĩmenyaga atĩ ũndũ ũcio no ũrakarie Jehova, akoragwo ekĩte mehia maritũ. Jehova no atue itua rĩa kwaga kuohera mũndũ ta ũcio. (Mar. 3:29; Joh. 9:41) O na kũrĩ ũguo, rĩmwe  nĩ twĩkaga maũndũ marĩa tũramenya atĩ nĩ moru. Hihi hĩndĩ ta ĩyo Jehova no atuohere? Ĩĩ no atuohere, tondũ harĩ ũndũ ũngĩ aroraga agĩtua itua kana nĩ ekuohera mũndũ.

16. Kwĩrira nĩ kuuga atĩa? Nĩkĩ nĩ tũbataraga kwĩrira nĩguo Jehova atuohere?

¹⁶ Ũndũ ũngĩ Jehova aroraga nĩ kana mũndũ ũcio wĩhĩtie nĩ erirĩte kuuma ngoro. Kwĩrira nĩ kuuga atĩa? Nĩ kuuga mũndũ “kũgarũrĩra biũ meciria make, mwerekera wake, kana muoroto wake.” Nĩ kũhutĩtie mũndũ kũigua ũũru na kũigua kĩeha kĩnene nĩ ũndũ wa maũndũ moru marĩa ekĩte kana nĩ ũndũ wa maũndũ mega marĩa aragĩrĩirũo gwĩka no ndaneka. Mũndũ wĩrirĩte nĩ aiguaga ũũru nĩ ũndũ wa maũndũ moru marĩa ekĩte na nĩ ũndũ wa kũreka ũrata wake hamwe na Jehova ũthũke nginya ageka maũndũ macio moru. Ririkana atĩ o na gũtuĩka Mũthamaki Manase na Mũthamaki Daudi nĩ meekire mehia maritũ, Jehova nĩ aamoheire tondũ nĩ meeririre kuuma ngoro. (1 Ath. 14:8) Kwoguo Jehova ohagĩra mũndũ o rĩrĩa tu ona atĩ nĩ erirĩte. No kũigua ũũru nĩ ũndũ wa mehia marĩa twĩkĩte ti kũiganu. No mũhaka tũkorũo twĩhaarĩirie kuoya ikinya. c Na ũcio nĩ ũndũ ũngĩ Jehova aroraga.

17. Kũgarũrũka nĩ kuuga atĩa? Nĩkĩ kũgarũrũka nĩ kwa bata angĩkorũo nĩ tũrenda gwĩthema gũcokera mahĩtia? (Isaia 55:7)

¹⁷ Ũndũ ũngĩ wa bata Jehova aroraga nĩ kana nĩ tũgarũrũkĩte. Kũgarũrũka nĩ kuuga mũndũ no mũhaka atigane na maũndũ moru marĩa arekaga na ambĩrĩrie gũtũũra kũringana na wendi wa Jehova. (Thoma Isaia 55:7.) No mũhaka mũndũ agarũrĩre mwĩcirĩrie wake, nĩguo atongoragio nĩ mwĩcirĩrie wa Jehova. (Rom. 12:2; Ef. 4:23) No mũhaka akorũo atuĩte itua rĩa gũtigana na mwĩcirĩrie mũũru na mĩthiĩre mĩũru ya hau kabere. (Kol. 3:7-10) O na kũrĩ ũguo, Jehova atuohagĩra na agatũtheria mehia maitũ kũgerera mũthingi wa wĩtĩkio witũ harĩ igongona rĩa Kristo. Jehova atuohagĩra kũgerera mũthingi wa igongona rĩu rĩrĩa ona atĩ nĩ tũrerutanĩria kũgarũrĩra mĩthiĩre itũ.—1 Joh. 1:7.

18. Nĩ maũndũ marĩkũ tweruta megiĩ ũrĩa Jehova ohanagĩra?

¹⁸ Nĩ maũndũ marĩkũ manene twarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ? Gũtirĩ mũndũ ũngĩ wohanagĩra na njĩra nene ta Jehova igũrũ na thĩ. Tũngiuga ũguo nĩkĩ? Wa mbere, hingo ciothe akoragwo ehaarĩirie kuohanĩra. Wa kerĩ, nĩ oĩ maũndũ mothe matwĩgiĩ. Nĩ oĩ wega ũrĩa tũmbĩtwo, na nĩwe ũngĩhota kũmenya kana nĩ twĩrirĩte biũ. Na wa gatatũ, rĩrĩa Jehova atuohera, atharagia mehia maitũ biũ. Ũndũ ũcio nĩ ũtũhotithagia gũkorũo na thamiri theru na tũgetĩkĩrĩka nĩwe.

19. Nĩkĩ no tũkorũo na gĩkeno o na gũtuĩka tũtirĩ akinyanĩru na nĩ tũrĩkoraga nĩ twĩhirie?

¹⁹ Tondũ tũtirĩ akinyanĩru, nĩ tũrĩkoraga nĩ twĩhirie. O na kũrĩ ũguo, no tũũmĩrĩrio nĩ ciugo ici iria irĩ thĩinĩ wa Insight on the Scriptures, Mbuku ya 2, karatathi ka 771: “Tondũ Jehova nĩ arĩ tha na nĩ oĩ mawathe ma andũ arĩa mamũtungatagĩra, matirabatara gũikara magĩtangĩkaga nĩ ũndũ wa mahĩtia mao marĩa maumanaga na kwaga gũkinyanĩra. (Thab. 103:8-14; 130:3) Mangĩthiĩ na mbere kwĩrutanĩria o ũrĩa wothe mangĩhota gũtũũra kũringana na wendi wa Ngai no makorũo na gĩkeno. (Afil. 4:4-6; 1 Joh. 3:19-22).” Na githĩ ciugo icio ti cia gũtwĩkĩra ngoro mũno?

20. Nĩ maũndũ marĩkũ marĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

²⁰ Nĩ tũkenaga tondũ Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie gũtuohera rĩrĩa twerira kuuma ngoro-inĩ mehia marĩa twĩkĩte. No tũngĩĩgerekania atĩa na Jehova harĩ kuohanĩra? Nĩ na njĩra irĩkũ wohanĩri witũ ũhaanaine na wa Jehova, na nĩ na njĩra irĩkũ ũrĩ ngũrani? Nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata gũtaũkĩrũo nĩ ngũrani ĩyo? Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ gĩcoketie ciũria icio.