KĨNDŨ gatagatĩ-inĩ ka 1970, ndaakomete thibitarĩ ya Valley Forge General Hospital, Phoenixville, Pennsylvania, Amerika. Ndagĩtarĩ aathimaga thakame yakwa o thutha wa nuthu ithaa. Ndaarĩ na mũrimũ mũru wa kũgwatanio. Hĩndĩ ĩyo ndaarĩ na mĩaka 20 na ndaarutaga wĩra wa njeshi. Ndagĩtarĩ ũcio aarĩ mũkũrũ hanini kũngĩra na nĩ onekaga akĩmaka tondũ thakame yakwa yathimwo yathiaga o ĩkĩgũaga. Nĩ ũndũ ũcio ngĩmũũria ũũ: “Anga ndũrĩ wona mũndũ ũngĩ akuhĩrĩirie gũkua?” Agĩthitia gĩthiithi, agĩcoka akĩnjokeria ũũ: “Ndirĩ ndona.”

Hĩndĩ ĩyo ndionekaga ta ingĩhona. No hihi gwathiĩte atĩa ngakoma thibitarĩ? Rekei nyambe ndĩmũtaarĩrie hanini ũhoro wa ũtũũro wakwa.

Ndaarwarire mũrimũ ũcio rĩrĩa ndaarutaga wĩra thĩinĩ wa rumu ĩrĩa mandagĩtarĩ maathĩnjagĩra andũ hĩndĩ ya mbaara thĩinĩ wa Vietnam. Nĩ ndaakenaga mũno ngĩteithia andũ arĩa arũaru na arĩa magurarĩtio, na muoroto wakwa warĩ gũtuĩka ndagĩtarĩ wa gũthĩnjana. Ndaakinyire Vietnam Julaĩ 1969, na o ta ũrĩa gwekagwo harĩ andũ arĩa ageni, nĩ ndaaheirũo kiumia kĩmwe nyambe menyanĩre na mahinda na rĩera rĩa kũu rĩrĩa rĩarĩ na ũrugarĩ mũno.

Kahinda kanini thutha wa kwambĩrĩria wĩra thibitarĩ-inĩ ya Third Surgical Hospital thĩinĩ wa Mekong Delta, thĩinĩ wa Dong Tam, nĩ kwarehirũo andũ aingĩ na ndege arĩa maagurarĩtio. Nĩ ũndũ wa kwenda wĩra na bũrũri wakwa mũno, ndendaga kwambĩrĩria kũmateithia o hĩndĩ ĩyo. Arĩa maabataraga gũtumwo kana gũthĩnjwo maaharĩirio magĩcoka magĩtwarũo na ihenya thĩinĩ wa tũkontĩina twa mabati tũrĩa twarĩ na macini cia gũcunga rĩera. Thĩinĩ wa tũkontĩina tũu, ndagĩtarĩ wa gũthĩnjana hamwe na mandagĩtarĩ mangĩ matatũ a kũmũteithĩrĩria meekaga o ũrĩa wothe mangĩhota nĩguo mahonokie mĩoyo. Nĩ ndaacokire ngĩona atĩ nĩ harĩ mĩrigo yarĩ mĩhuko-inĩ mĩnene mĩirũ ĩtaarutirũo thĩinĩ wa ndege icio. Ngĩrũo atĩ mĩhuko ĩyo yarĩ na ciĩga cia thigari iria cioragĩirũo mbaara-inĩ. Hĩndĩ ĩyo nĩrĩo ndaamenyire ũrĩa mbaara ĩkoragwo ĩtariĩ.

Ndĩ kamwana nĩ ndaamenyete hanini maũndũ marĩa Aira a Jehova marutanaga. Mami nĩ  eerutaga Bibilia nao no ndaigana kuoya ikinya rĩa kũbatithio. Nĩ ndaakenaga mũno gũkorũo ho rĩrĩa ararutwo. O ihinda-inĩ rĩu nĩ twagereire hakuhĩ na Nyũmba ya Ũthamaki tũrĩ na baba mũnderi. Ngĩmũria ũũ: “Nyũmba ĩrĩa nĩ ya kĩĩ?” Akĩnjĩra, “Ndũkanagerie gũkuhĩrĩria andũ arĩa!” Tondũ nĩ ndamwendete na ngamwĩhoka, nĩ ndaathĩkĩire ũtaaro wake. Nĩ ũndũ ũcio, ndigana gũcoka gũthikagĩrĩria Aira a Jehova.

Thutha wa kuuma Vietnam, nĩ ndaiguire ndĩrirĩirie mũno kũgĩa ũrata na Ngai. Ndaaiguaga hinyĩrĩrĩkĩte ngoro mũno ndaririkana maũndũ marĩa ndeeyoneire. Ndioonaga ta kũrĩ mũndũ watindanagĩra na maũndũ marĩa maathiaga na mbere Vietnam. Nĩ ndirikanaga hĩndĩ ĩmwe andũ maarũrũnganĩte makiugaga atĩ thigari cia Amerika nĩ ciũragaga ciana, tondũ gwatuĩkaga atĩ ciana nyingĩ itarĩ na mahĩtia nĩ cioragagĩrũo mbaara-inĩ.

Nĩguo niine ng’aragu ya kĩĩroho, ndambĩrĩirie gũthiaga makanitha mwanya mwanya. Nĩ ndendete Ngai no ndiakenagio nĩ maũndũ marĩa ndeyonagĩra thĩinĩ wa makanitha. Macũngĩrĩro-inĩ, kũrĩ Kiumia Februarĩ 1971, ngĩthiĩ thĩinĩ wa Nyũmba ya Ũthamaki ya Aira a Jehova ya Delray Beach, Florida.

Ndaakinyire mĩario ya andũ othe ĩrĩ hakuhĩ gũthira, ngĩthikĩrĩria wĩruti wa Mũrangĩri. O na gũtuĩka ndingĩririkana kĩrĩa kĩaragĩrĩrio, no ndirikanaga ũrĩa twana twahumbũragia Maandĩko Bibilia-inĩ ciatuo. Ũndũ ũcio nĩ wangucĩrĩirie mũno! Ngĩthikĩrĩria wega na ngĩĩrorera maũndũ. Rĩrĩa ndoimaga Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki, mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wetagwo Jim Gardner ũrĩa warĩ na kĩndũ mĩaka 80 nĩ okire harĩ niĩ anyitĩte ibuku Ma Ĩrĩa Ĩtongoragia Muoyo-inĩ wa Tene na Tene. Akĩnjũria ũũ: “No wende ibuku rĩrĩ?” Tũkĩbanga ũrĩa tũkaambĩrĩria kwĩruta Bibilia nake Aramithi rũcinĩ.

Mũthenya ũcio wa Kiumia ndaarĩ wĩra ũtukũ. Ndaarutaga wĩra thĩinĩ wa rumu ya gũteithia arĩa marabatara ũteithio wa na ihenya thĩinĩ wa thibitarĩ ĩmwe yarĩ Boca Raton, Florida. Ndaambĩrĩirie wĩra thaa ithano cia ũtukũ ngĩkinyia thaa ĩmwe rũcinĩ. Tondũ gũtiarĩ na inegene ũtukũ ũcio, nĩ ndaahotire gũthoma ibuku rĩu rĩa Ma. Ndagĩtarĩ ũmwe nĩ okire harĩa ndaathomagĩra, akĩgutha ibuku rĩu, akĩrora ngothi yarĩo agĩcoka akĩngũthũkĩra akiuga, “Anga o nawe nĩ ũgũtuĩka wao?” Ngĩgutha ibuku rĩakwa na ngĩmwĩra ũũ: “Thomete o nuthu, na ndĩrona ũguo woiga ta arĩ guo!” Agĩtigana na niĩ, na ngĩrĩkia gũthoma ibuku rĩu ũtukũ ũcio.

Tũtanaambĩrĩria kwĩruta na Mũrũ wa Ithe Witũ Gardner, ndaamũririe ũũ: “Rĩu nĩ kĩĩ tũkwĩruta?” Nake akĩnjĩra atĩ tũkwĩruta ibuku rĩrĩa aaheire. Ngĩmwĩra atĩ nĩ ndaarĩkĩtie kũrĩthoma. Akĩnjĩra ũũ na ũhoreri: “Nĩ wega mũno, no tareke tu twarĩrĩrie hamwe gĩcunjĩ gĩkĩ kĩa mbere.” Nĩ ndaagegire mũno nĩ kuona maũndũ maingĩ itaahotete gũtaũkĩrũo nĩmo. Nĩ aandeithirie kũrora Maandĩko maingĩ thĩinĩ wa Bibilia yakwa. Ngĩambĩrĩria kũmenya ũhoro wa Jehova Ngai ũrĩa wa ma. Rũcinĩ rũu twerutire icunjĩ ithatũ cia ibuku rĩu rĩa Ma tũrĩ na Gardner, ũrĩa ndaananagia Jim. Kuuma mũthenya ũcio, o Aramithi rũcinĩ twerutaga icunjĩ  ithatũ. Nĩ ndaakenaga mũno rĩrĩa tũreruta. Kĩarĩ gĩtĩo kĩnene mũno kwĩruta na mũrũ wa Ithe witũ ũcio mũitĩrĩrie maguta ũrĩa woyaine na Charles T. Russell!

Thutha wa ciumia cigana ũna, nĩ ndaatuĩkire mũhunjia. Jim nĩ aandeithĩrĩirie mũno maũndũ-inĩ maingĩ marĩa maathumbũraga, ũmwe ũrĩ ũritũ wa kũhunjia nyũmba kwa nyũmba. (Atũm. 20:20) Nĩ ũndũ wa kũhunjia nake maita maingĩ, nĩ ndaambĩrĩirie gũkenera mũno wĩra wa kũhunjia. O na ũmũthĩ, nyonaga wĩra wa kũhunjia ũrĩ gĩtĩo kĩrĩa kĩnene mũno heetwo. Nĩ gĩkeno kĩnene mũno kũrutithania wĩra hamwe na Ngai.—1 Kor. 3:9.

Rĩu rekei ndĩmwĩre kaũndũ kamwe ka mwanya mũno ũtũũro-inĩ wakwa—wendo ũrĩa ndaagĩire naguo harĩ Jehova. (Kũg. 2:4) Wendo ũcio nĩ ũndeithĩtie kũhiũrania na kĩririkano kĩũru kĩa maũndũ ma hĩndĩ ya mbaara na kũhiũrania na magerio mangĩ maingĩ.—Isa. 65:17.

Nĩ ndirikanaga mũthenya ũmwe itakariganĩrũo nĩguo 1971. Ndaakoretwo o hĩndĩ ndaingatwo nyũmba ĩrĩa aciari akwa maheete. Baba mũnderi oigire atĩ ndangĩtĩkĩra Mũira wa Jehova aikare nyũmba yake. Hĩndĩ ĩyo ndaarĩ o na tũbeca tũnini. Thĩinĩ wa thibitarĩ ĩrĩa ndaarutaga wĩra ndaarĩhagwo thutha wa ciumia igĩrĩ, na nĩ ndakoretwo ndahũthĩra mbeca nyingĩ kũgũra nguo nĩguo ndĩhumbage na njĩra ĩragoocithia Jehova ngĩthiĩ ũtungata. Ndaarĩ na mbeca bengi, ĩndĩ yarĩ Michigan kũrĩa ndaarereirũo. Nĩ ũndũ ũcio, matukũ maigana ũna ndaararaga ngaari-inĩ yakwa. Ndeethambaga na ngenjera nderu cioro-inĩ iria ikoragwo betũrũ-inĩ.

Mũthenya ũmwe o ihinda-inĩ rĩu, nĩ ndakinyire Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki mathaa maigana ũna mbere ya andũ mokĩte mũcemanio wa gũthiĩ kũhunjia. Ndaakoretwo o hĩndĩ ndoimĩra wĩra  thibitarĩ. Njikarĩte thĩ na hau thutha wa Nyũmba ya Ũthamaki handũ itaronwo nĩ mũndũ, nĩ ndaambĩrĩirie kũririkana maũndũ marĩa ndeeyoneire Vietnam. Ngĩambĩrĩria kũigua mũrukĩ wa andũ magĩcinwo na kuona thakame na ironda cia andũ arĩa maagurarĩtio. Ũndũ ũcio ũgĩtũma nyambĩrĩrie kũigua ũũru mũno. Meciria-inĩ makwa ndaiguaga na ngona anake makĩnjũria ũũ: “Nĩ ũrona ta ngũhona? Nĩ ũrona ta ngũhona?” Nĩ ndaamenyaga nĩ megũkua, ĩndĩ ngageria kũmomĩrĩria o ũrĩa wothe ndahota, itegwĩtĩkĩra ũthiũ wakwa wonanie ũrĩa kũrĩ. Maũndũ macio mothe maatũmire njigue ndaihũrũo nĩ kĩeha.

Ngĩambĩrĩria kũhoya Jehova ngĩitaga maithori. (Thab. 56:8) Ũndũ ũcio nĩ watũmire ndĩcirie na ũritũ ũhoro wa kĩĩrĩgĩrĩro gĩa kũriũka. O rĩmwe ngĩririkana ũndũ ũyũ: Hĩndĩ ya iriũkĩro, Jehova Ngai nĩ akeheria maũndũ macio mothe ndeeyoneire na ruo rwa ngoro rũrĩa niĩ na andũ angĩ twacemanirie naruo. Ngai nĩ agaacokia anake acio muoyo na nĩ makaagĩa na mweke wa kwĩruta ũhoro wa ma. (Atũm. 24:15) Hĩndĩ ĩyo ngĩigua ngoro yakwa yaiyũrũo nĩ wendo kwerekera Jehova, ũndũ ũrĩa wahutirie mũno. Ndikaariganĩrũo nĩ mũthenya ũcio. Kuuma hĩndĩ ĩyo, nĩ ndĩrutanagĩria mũno ndikanariganĩrũo nĩ wendo ũrĩa ndaagĩire naguo harĩ Jehova, makĩria hĩndĩ ĩrĩa ndĩracemania na magerio kana moritũ.

Andũ marĩ mbaara-inĩ mekaga maũndũ moru mũno. O na niĩ kũrĩ o maũndũ moru ndeekire. No nĩ nyũmagĩrĩrio ndecũũrania maandĩko merĩ harĩ marĩa nyendete mũno. Rĩa mbere nĩ Kũguũrĩrio 12:10, 11, rĩrĩa riugaga atĩ Mũcukani ahootetwo kũgerera kiugo kĩa ũira witũ na kũgerera thakame ya Gatũrũme. Rĩa kerĩ nĩ Agalatia 2:20. Rĩandĩko rĩu nĩ rĩndeithagia kũririkana atĩ Kristo aakuire ‘nĩ ũndũ wakwa.’ Kũgerera harĩ thakame ya Jesu, Jehova nĩ aanjoheire maũndũ marĩa ndeekire. Kũmenya ũndũ ũcio nĩ gũtũmĩte ngorũo na thamiri theru, na gũkanjĩkĩra hinya gwĩka o ũrĩa wothe ingĩhota nĩguo ndeithie andũ arĩa angĩ mamenye ũhoro wa ma wĩgiĩ Jehova, Ngai witũ ũrĩ tha.—Ahib. 9:14.

Ndaikia maitho na thutha, nĩ njokagĩria Jehova ngatho mũno tondũ hingo ciothe nĩ akoretwo akĩnũmbũiya. Kwa ngerekano, mũthenya ũrĩa Jim aamenyire atĩ ndaararaga ngaari-inĩ yakwa, nĩ aamenyithanirie na mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe warĩ na nyũmba cia gũkomborithia. Ndĩ na ma biũ atĩ nĩ Jehova wahũthĩrire Jim na mwarĩ wa Ithe witũ ũcio nĩguo nyone handũ hega ha gũikara. Jehova nĩ Ngai mũtugi mũno! Nĩ arũmbũyagia ndungata ciake njĩhokeku.

Mĩĩ 1971 nĩ ndaabangire gũthiĩ Michigan kũhingia ũndũ mũna. Mbere ya kuuma kĩũngano-inĩ kĩa Delray Beach, Florida, nĩ ndaihũririe ngaari yakwa mabuku, ngĩcoka ngĩnyita rũgendo ndorete mwena wa rũgongo. Mabuku macio maathirire o na itakinyĩte Michigan. Ndaahunjirie ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki na kĩyo kũndũ kwa mĩthemba yothe. Ndaathire ngĩhunjagia njera na ngĩheanaga trakti kũrĩa andũ mambaga kũrũgamia ngaari mahurũke. O na ũmũthĩ no ndĩyũragia kana hihi harĩ mbegũ iria ndahandire nĩ kũrĩ ciamerire.—1 Kor. 3:6, 7.

Kĩambĩrĩria-inĩ rĩrĩa ndeerutire ũhoro wa ma, ndiahũthagĩra ũtaũku makĩria ngĩaria na andũ a famĩlĩ itũ. Wendo ũrĩa ndagĩte naguo harĩ Jehova warĩ na hinya mũno ũũ atĩ ndaamahunjagĩria ndĩ na ũcamba, ĩndĩ itarĩ na ũtaũku. Nĩ nyendete mũno John na Ron, arĩa tũciaranĩirũo nao, na nĩkĩo ndaamahunjagĩria ũhoro wa ma kĩahinya. Thutha-inĩ nĩ ndaamahoire mũhera nĩ ũndũ wa kũmahunjĩria na njĩra ĩyo. O na kũrĩ ũguo, nĩ hoyaga Jehova hingo ciothe amateithie metĩkĩre ũhoro wa ma. Kuuma hĩndĩ ĩyo, Jehova nĩ aandeithĩtie na rĩu  nĩ nyonanagia ũtaũku rĩrĩa ndĩrahunjia na rĩrĩa ndĩrarutana.—Kol. 4:6.

O ngĩririkanaga wendo ũrĩa ndaagĩire naguo harĩ Jehova, ndiriganagĩrũo nĩ andũ arĩa ndaagĩire na wendo harĩ o. Wendo ũngĩ ndaagĩire naguo, nĩ kwerekera mũtumia wakwa, Susan. Ndaabataraga mũndũ ũrĩndeithagĩrĩria kũruta wĩra wa Ũthamaki. Susan nĩ mũtumia wendete Jehova na ũrĩ wĩtĩkio mũrũmu. Nĩ ndirikanaga wega hĩndĩ ĩmwe ndĩmũceereire tũtanahikania, ngĩmũkora aikarĩte thĩ mbere ya nyũmba yao. Aathomaga ngathĩti ya Mũrangĩri na aarĩ na Bibilia yake. Ũndũ ũrĩa wangucĩrĩirie nĩ atĩ aathomaga gĩcunjĩ kĩmwe kĩa iria itathomagwo kĩũngano-inĩ akĩroraga maandĩko Bibilia-inĩ. Ngĩũka o ngĩĩra, ‘Ũyũ nĩ mũirĩtu wendete Jehova!’ Twahikanirie Dicemba 1971, na nĩ njokagia ngatho mũno nĩ kuona atĩ kuuma hĩndĩ ĩyo atũũrĩte aanyitĩte mbaru. Ũndũ ũrĩa ũngenagia mũno harĩ we nĩ atĩ o na gũtuĩka nĩ anyendete, Jehova nĩwe endete makĩria.

Jehova nĩ aatũrathimire na anake eerĩ, nĩo Jesse na Paul, na akoretwo akĩmateithia kuuma marĩ o anini. (1 Sam. 3:19) Nĩ matũreheire gĩtĩo tũrĩ na Susan tondũ nĩ mooire ũhoro wa ma na ũritũ. No marathiĩ na mbere na gũtungatĩra Jehova tondũ no maririkanaga wendo ũrĩa maagĩire naguo harĩ we. O erĩ makoretwo ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe  makĩria ma mĩaka 20. Ningĩ nĩ ngenaga mũno nĩ ũndũ wa atumia ao, Stephanie na Racquel, arĩa nyonaga matariĩ ta airĩtu akwa gwĩciarĩra. Anake acio akwa maahikirie atumia mendete Jehova na ngoro na muoyo wao wothe.—Ef. 6:6.

Ndabatithio, ndatungatire mĩaka 16 thĩinĩ wa Rhode Island, na nĩ ndagĩire ũrata na andũ aingĩ. Nĩ kũrĩ maũndũ maingĩ mega mũno ndirikanaga megiĩ athuri a kĩũngano arĩa twatungataga nao. Ningĩ nĩ njokagia ngatho nĩ ũndũ wa arori aingĩ mũno a mũthiũrũrũko arĩa maandeithirie. Nĩ gĩtĩo kĩnene kũrutithania wĩra na ariũ a Ithe witũ arĩa matũũrĩtie wendo ũrĩa maagĩire naguo harĩ Jehova! Mwaka-inĩ wa 1987 nĩ twathamĩire North Carolina kũrĩa kwarĩ na bata mũnene wa ahunjia. Kũu nakuo nĩ twagĩire na arata angĩ a bata mũno. *

Kũrĩ Agosti mwaka wa 2002, tũrĩ na Susan nĩ twetirũo tũgatungate thĩinĩ wa Betheli ya Patterson, Amerika. Niĩ ndaaheirũo wĩra Rũhonge-inĩ rwa Ũtungata, nake Susan akĩheo wĩra wa kũhũũra nguo. Nĩ aakenaga mũno akĩruta wĩra ũcio. Thutha ũcio, kũrĩ Agosti 2005, nĩ ndaamũrirũo ngĩtuĩka ũmwe wa arĩa matungataga thĩinĩ wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia. Ndonire kĩrĩ gĩtĩo kĩnene kũheo wĩra ũcio. Nĩ ũndũ wa gwĩciria ũhoro wa wĩra na ng’endo iria ciarĩ mbere itũ, mũtumia wakwa nĩ aamakire. O na gũtuĩka Susan ndendete gũkuuo nĩ ndege, nĩ tũthiaga na ndege maita maingĩ mũno. Oigaga atĩ, ũtaaro wa wendo ũrĩa aheagwo nĩ atumia arĩa angĩ a athuri a Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia, nĩ ũmũteithĩtie kũũnyitaga mbaru o ũrĩa wothe angĩhota, na ũguo nĩguo akoretwo agĩka. Ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga ndĩmwende mũno.

Wabici-inĩ yakwa thiũrũrũkĩirio nĩ mbica nyingĩ iria cindirikanagia maũndũ mega mũno marĩa ngeneire ũtũũro-inĩ. Nĩ nyamũkĩrĩte irathimo nyingĩ cia magegania nĩ ũndũ wa gwĩka o ũrĩa wothe ingĩhota kũririkanaga wendo ũrĩa ndaagĩire naguo harĩ Jehova.