1. Jehova endaga twĩke atĩa?

 WENDO mwĩhokeku nĩ wa bata mũno harĩ Jehova. (Hos. 6:6) Endaga ndungata ciake cionage wendo mwĩhokeku ũrĩ wa bata. Kũgerera mũnabii Mika, Ngai witũ atwĩkagĩra ngoro ‘twendage wendo mwĩhokeku.’ (Mik. 6:8, kohoro ka magũrũ-inĩ.) No tũtanamba gwĩka ũguo, nĩ tũrabatara kũmenya wendo mwĩhokeku nĩ kĩĩ.

2. Wendo mwĩhokeku nĩ kĩĩ?

² Wendo mwĩhokeku nĩ kĩĩ? Ciugo “wendo mwĩhokeku” cionekaga maita ta 230 thĩinĩ wa Bibilia ya New World Translation of the Holy Scriptures. Hihi ciugĩte atĩa? Kũringana na gacunjĩ ka “Ũthathaũri wa ciugo cia Bibilia” karĩa karĩ thĩinĩ wa Bibilia ĩyo, ciugĩte “wendo uumanĩte na kwĩrutĩra biũ, wĩkindĩru, wĩhokeku, na wendi mũnene harĩ kĩndũ. Kaingĩ ihũthagĩrũo ũhoro-inĩ wĩgiĩ wendo wa Ngai harĩ andũ, no ningĩ nĩ ihũthagĩrũo harĩ wendo ũrĩa andũ monanagia o ene.” Jehova nĩwe kĩonereria kĩrĩa kĩega biũ harĩ kuonania wendo mwĩhokeku. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria ũrĩa Jehova onanagia wendo mwĩhokeku harĩ andũ. Gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire, nĩ tũkaarĩrĩria ũrĩa tũrĩ ndungata cia Ngai tũngĩĩgerekania na Jehova harĩ kuonia andũ arĩa angĩ wendo mwĩhokeku.

3. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova eerire Musa ũmwĩgiĩ?

³ Kahinda kanini thutha wa Aisiraeli kuuma Misiri, Jehova nĩ eerire Musa ũhoro wĩgiĩ rĩĩtwa na ngumo ciake. Aamwĩrire ũũ: “Jehova, Jehova, Ngai mũigua tha na mũcayanĩri, ndahiũhaga kũrakara na nĩ aiyũirũo nĩ wendo mwĩhokeku na ũhoro wa ma, onanagia wendo mwĩhokeku harĩ andũ ngiri nyingĩ, akohanĩra mahĩtia o na mehia.” (Tham. 34:6, 7) Kũgerera ciugo icio cia gwĩkĩra ngoro ciĩgiĩ ngumo ciake, Jehova nĩ aaguũrĩirie  Musa ũndũ wa mwanya wĩgiĩ wendo wake mwĩhokeku. Nĩ ũndũ ũrĩkũ?

4-5. (a) Jehova ataarĩirie atĩa ũhoro ũmwĩgiĩ? (b) Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria?

⁴ Jehova ndaugire tu nĩ arĩ wendo mwĩhokeku, no aaugire atĩ “aiyũirũo nĩ wendo mwĩhokeku.” Ũndũ ũcio nĩ ũcokeretwo maita mangĩ matandatũ thĩinĩ wa Bibilia. (Ndar. 14:18; Neh. 9:17; Thab. 86:15; 103:8; Joel 2:13; Jona 4:2) Maita marĩa mothe ciugo icio ihũthĩrĩtwo, ciarĩrĩirie ũhoro wa Jehova tu no ti andũ. Na githĩ ti ũndũ wa mwanya kuona atĩ Jehova we mwene nĩ aratĩtĩrithia ngumo ĩyo yake ya wendo mwĩhokeku? Hatarĩ nganja, ngumo ya wendo mwĩhokeku nĩ ya bata mũno harĩ we. * Ũndũ ũcio nĩguo watũmire Mũthamaki Daudi auge ũũ: “Wee Jehova-rĩ, wendo waku mwĩhokeku ũkinyĩte o igũrũ . . . Wee Ngai-rĩ, kaĩ wendo waku mwĩhokeku nĩ wa goro-ĩ! Kĩĩruru-inĩ kĩa mathagu maku-rĩ, nĩho ariũ a andũ moragĩra.” (Thab. 36:5, 7) Hihi nĩ tuonaga wendo mwĩhokeku wa Ngai ũrĩ wa bata harĩ ithuĩ o ta Daudi?

⁵ Nĩguo tũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa wendo mwĩhokeku uugĩte, rekei tũthuthurie ciũria ici igĩrĩ: Nĩa Jehova onagia wendo mwĩhokeku? Na tũngĩgunĩka atĩa kuumana na wendo mwĩhokeku wa Jehova?

6. Nĩa Jehova onagia wendo mwĩhokeku?

⁶ Nĩa Jehova onagia wendo mwĩhokeku? Bibilia yugaga atĩ no tũkorũo twendete maũndũ na indo nyingĩ, na imwe ciacio nĩ ta “ũrĩmi,” “ndibei na maguta,” “ũtaaro,” “ũmenyo,” na “ũũgĩ.” (2 Maũ. 26:10; Thim. 12:1; 21:17; 29:3) O na kũrĩ ũguo, wendo mwĩhokeku wonanagio kũrĩ o andũ tu, no ndũngĩonanio kũrĩ indo. No Jehova ndonanagia wendo mwĩhokeku kũrĩ mũndũ o wothe. Onanagia wendo ũcio harĩ o andũ arĩa marĩ na ũrata wa hakuhĩ hamwe nake. Ngai witũ nĩ akoragwo arĩ mwĩhokeku harĩ arata ake. Nĩ akoragwo na muoroto wa magegania kũmerekera, na gũtirĩ hĩndĩ akaamatiganĩria.

7. Jehova onetie andũ othe wendo na njĩra ĩrĩkũ?

⁷ Jehova nĩ onetie andũ othe wendo. Jesu eerire mũndũ ũmwe wetagwo Nikodemo ũũ: “Ngai nĩ eendire kĩrĩndĩ gĩa gũkũ thĩ mũno, nginya akĩruta Mũrũ wake wa mũmwe, nĩguo mũndũ o wothe ũrĩonanagia wĩtĩkio harĩ we ndakananiinwo no akaagĩa na muoyo wa tene na tene.”—Joh. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

8-9. (a) Jehova onagia ndungata ciake wendo mwĩhokeku nĩkĩ? (b) Tũkwarĩrĩria ũndũ ũrĩkũ rĩu?

⁸ O ta ũrĩa hagwetwo hau rũgongo, Jehova  onanagia wendo wake mwĩhokeku harĩ ndungata ciake tu iria ikoragwo na ũrata wa hakuhĩ hamwe nake. No tuone ũndũ ũcio kuumana na ciugo iria ciaugirũo nĩ Mũthamaki Daudi na mũnabii Danieli. Kwa ngerekano, Daudi aaugire ũũ: “Thiĩ na mbere kuonania wendo waku mwĩhokeku harĩ andũ arĩa makũũĩ.” “Wendo mwĩhokeku wa Jehova nĩ wa tene na tene harĩ arĩa mamwĩtigĩrĩte.” Nake Danieli aaugire ũũ: ‘Wee Jehova Ngai ũrĩa wa ma, ũrĩa wonanagia wendo mwĩhokeku harĩ arĩa mamwendete na makahingia maathani make.” (Thab. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Kũringana na ciugo icio ciatongoririo nĩ roho, Jehova onanagia wendo mwĩhokeku kũrĩ ndungata ciake tondũ nĩ imũũĩ, nĩ imwĩtigĩrĩte, nĩ imwendete, na nĩ ihingagia maathani make. Jehova onanagia wendo wake mwĩhokeku kũrĩ o arĩa tu mamũthathayagia na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire.

⁹ O na mbere ya twambĩrĩirie gũtungatĩra Jehova, nĩ tuoonirio wendo ũrĩa Ngai onanagia kũrĩ andũ othe. (Thab. 104:14) O na kũrĩ ũguo, tũrĩ ndungata ciake, ningĩ nĩ atuonagia wendo wake mwĩhokeku. Jehova eragĩra ndungata ciake ũũ: “Wendo wakwa mwĩhokeku ndũrĩ hĩndĩ ũkeeherio harĩ we.” (Isa. 54:10) O ta ũrĩa Daudi we mwene eeyoneire, “Jehova nĩ arĩrũmbũyagia ũrĩa wake mwĩhokeku na njĩra ya mwanya.” (Thab. 4:3) Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa tondũ wa ũrĩa Jehova atũrũmbũyagia na njĩra ya mwanya? Mwandĩki wa thaburi aaugire ũũ: “Mũndũ o wothe mũũgĩ nĩ ekwĩrorera maũndũ macio na ecũranie mũno ũhoro wa ciĩko cia Jehova cia wendo mwĩhokeku.” (Thab. 107:43) Tũrĩ na rĩandĩko rĩu meciria-inĩ, rekei twarĩrĩrie njĩra ithatũ iria ndungata cia Jehova igunĩkaga kuumana na wendo wake mwĩhokeku.

10. Kũmenya atĩ wendo mwĩhokeku wa Ngai ũtũũraga tene na tene gũtũgunaga atĩa? (Thaburi 31:7)

¹⁰ Wendo mwĩhokeku wa Jehova ũtũũraga tene na tene. Ũndũ ũcio wa bata wĩgiĩ wendo mwĩhokeku ũgwetetwo maita 26 thĩinĩ wa Thaburi 136. Mũhari wa mbere uugaga ũũ: “Cokeriai Jehova ngatho, tondũ nĩ mwega; wendo wake mwĩhokeku ũtũũraga tene na tene.” (Thab. 136:1) Kuuma mũhari wa 2 nginya wa 26, ciugo “wendo wake mwĩhokeku ũtũũraga tene na tene” icokeretwo mĩhari-inĩ  ĩyo yothe. Tũgĩthoma mĩhari ĩyo ya thaburi ĩno, nĩ tũgucagĩrĩrio kuona njĩra nyingĩ iria Jehova onanagia wendo wake mwĩhokeku ategũtigithĩria. Gũkorũo atĩ ciugo “wendo wake mwĩhokeku ũtũũraga tene na tene” iraikara igĩcokagĩrũo kũronania atĩ wendo wa Ngai kũrĩ andũ ake ndũcenjagia. Na githĩ tũtiũmagĩrĩrio mũno nĩ kũmenya atĩ Jehova ndahiũhaga kũnogio nĩ ndungata ciake? Handũ ha ũguo, nĩ onagia wendo andũ arĩa mamũtungatagĩra na ndangĩmatiganĩria, makĩria rĩrĩa maragerera moritũ. Tũgunĩkaga atĩa? Kũmenya atĩ Jehova ndangĩtũtiganĩria, nĩ gũtũmaga tũkorũo na gĩkeno na tũgĩe na hinya ũrĩa tũrabatara wa kũhiũrania na moritũ na gũthiĩ na mbere kũgerera njĩra-inĩ ya muoyo.—Thoma Thaburi 31:7.

11. Kũringana na Thaburi 86:5, nĩ ũndũ ũrĩkũ ũtũmaga Jehova atuohere?

¹¹ Wendo mwĩhokeku wa Ngai nĩ ũtũmaga atuohere. Rĩrĩa Jehova ona mwĩhia wĩrirĩte na agatigana na njĩra ciake cia tene, wendo wake mwĩhokeku nĩ ũtũmaga amuohere. Daudi mwandĩki wa thaburi aaugire ũũ igũrũ rĩgiĩ Jehova: “Ndatwĩkĩte kũringana na mehia maitũ, kana agatũrĩha kũringana na ũrĩa mehia maitũ magĩrĩire kũrĩhwo.” (Thab. 103:8-11) Daudi we mwene nĩ ooĩ wega ũrĩa mũndũ angĩritũhĩrũo nĩ gũkorũo na thamiri ĩramũthumbũra. No ningĩ nĩ eerutĩte atĩ Jehova nĩ akoragwo ‘ehaarĩirie kuohanĩra.’ Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũtũmaga Jehova akorũo ehaarĩirie kuohanĩra? Kĩũria kĩu nĩ gĩcoketio thĩinĩ wa Thaburi 86:5. (Thoma.) O ta ũrĩa Daudi aaugire mahoya-inĩ make, Jehova ohanagĩra tondũ akoragwo aiyũirũo nĩ wendo mwĩhokeku kwerekera andũ arĩa othe mamũhoyaga.

12-13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩtũteithia angĩkorũo nĩ tũraigua tũkuĩte ngoro mũno nĩ ũndũ wa mahĩtia twekĩte tene?

¹² Rĩrĩa twehia, nĩ ũkoragwo wĩ ũndũ mwega na mwagĩrĩru kũigua ũũru nĩ ũndũ wa mehia marĩa twĩkĩte. Ũndũ ũcio no ũtũtindĩke kwĩrira na kuoya makinya nĩguo tũrũnge mahĩtia maitũ. O na kũrĩ ũguo, ndungata imwe cia Ngai no ithiaga na mbere kũigua ihĩtĩtie mũno nĩ ũndũ wa mahĩtia ciekĩte tene. Maciirithagio nĩ ngoro ciao nginya magetĩkia atĩ Jehova ndangĩmohera o na mangĩkorũo merirĩte atĩa. Angĩkorũo nĩ ũhiũranagia na ũndũ ta ũcio, kwĩruta ũhoro wĩgiĩ wendi mũnene wa Ngai wa kuonia ndungata ciake wendo mwĩhokeku no gũgũteithie.

 ¹³ Tũgunĩkaga atĩa? O na gũtuĩka nĩ tũhĩtagia, no tũhote gũtungatĩra Jehova tũrĩ na gĩkeno na tũrĩ na thamiri theru. Ũndũ ũcio ũhotekaga tondũ “thakame ya Mũrũwe Jesu nĩ ĩtũtheragia mehia mothe.” (1 Joh. 1:7) Angĩkorũo nĩ ũiguaga ũkuĩte ngoro nĩ ũndũ wa mahĩtia wĩkĩte, ririkanaga atĩ Jehova nĩ endaga mũno kuohera mũndũ wĩhĩtie angĩkorũo nĩ erirĩte. Ta rora ũrĩa Daudi oonanirie ũrĩa wendo mwĩhokeku ũtwaranaga na wohanĩri. Aandĩkire ũũ: “O ta ũrĩa igũrũ kũraihanĩrĩirie na thĩ, noguo wendo wake mwĩhokeku ũrĩ mũnene kwerekera arĩa mamwĩtigĩrĩte. O ta ũrĩa irathĩro kũraihanĩrĩirie na ithũĩro, no taguo aigĩte mehia maitũ kũraya na ithuĩ.” (Thab. 103:11, 12) Hatarĩ nganja, Jehova akoragwo ehaarĩirie ‘kuohanĩra na njĩra nene.’—Isa. 55:7.

14. Daudi aataarĩirie atĩa ũrĩa wendo mwĩhokeku wa Ngai ũtũgitagĩra?

¹⁴ Wendo mwĩhokeku wa Ngai nĩ ũtũgitagĩra kĩĩroho. Daudi aaugire ũũ akĩhoya Jehova: “Wee nĩwe handũ hakwa ha kwĩhitha; nĩ ũrĩngitagĩra kuumana na mĩtangĩko. Ũrĩthiũrũrũkagĩria na inegene rĩa gĩkeno rĩa ũhonokio. . . . Mũndũ ũrĩa wĩhokaga Jehova akoragwo athiũrũrũkĩirio nĩ wendo Wake mwĩhokeku.” (Thab. 32:7, 10) O ta ũrĩa thingo cia tene ciarigicagĩria matũũra na kũgitĩra aikari a kuo, noguo ciĩko cia Jehova cia wendo mwĩhokeku itũrigicagĩria igatũhe ũgitĩri wa kĩĩroho kuumana na magerio marĩa mangĩthingithia wĩkindĩru witũ. Makĩria ma ũguo, wendo mwĩhokeku wa Jehova nĩ ũtũmaga atũgucĩrĩrie harĩ we.—Jer. 31:3.

15. Nĩ ũkuruhanu ũrĩkũ ũrĩ ho gatagatĩ-inĩ ka wendo mwĩhokeku wa Jehova na mwĩgitio na rĩũrĩro?

¹⁵ Daudi nĩ aahũthĩrire ngerekano ĩngĩ gũtaarĩria ũgitĩri ũrĩa andũ a Ngai makenagĩra. Aandĩkire ũũ: “Ngai nĩwe rĩũrĩro rĩakwa irũmu, Ngai o ũcio ũnyonagia wendo mwĩhokeku.” Daudi ningĩ aaugire ũũ igũrũ rĩgiĩ Jehova: “Nĩwe wendo wakwa mwĩhokeku, na mwĩgitio wakwa, nĩwe rĩũrĩro rĩakwa irũmu, na mũhonokia wakwa, ngo yakwa, o ũcio ndĩhithaga harĩ We.” (Thab. 59:17; 144:2) Nĩ kĩĩ gĩatũmire Daudi aringithanie wendo mwĩhokeku wa Jehova na mwĩgitio na rĩũrĩro? Tondũ tũrĩ ndungata cia Jehova, nĩ arĩthiaga na mbere gũtũhe ũgitĩri ũrĩa tũrabatara gũtekũmakania kũrĩa tũikaraga thĩinĩ wa thĩ, nĩguo tũhote kũgitĩra ũrata witũ wa hakuhĩ hamwe nake. Kĩĩranĩro kĩu ningĩ kĩrĩ thĩinĩ wa Thaburi 91. Mwandĩki wa thaburi ĩyo aaugire ũũ: “Niĩ ngwĩra Jehova atĩrĩ: ‘Wee nĩwe rĩũrĩro rĩakwa o na mwĩgitio wakwa.’” (Thab. 91:1-3, 9, 14) Musa nĩ aahũthĩrire ngerekano o ta ĩyo ĩgiĩ rĩũrĩro. (Thab. 90:1, kohoro ka magũrũ-inĩ.) Ningĩ kahinda kanini atanakua, Musa nĩ aaugire ũndũ ũngĩ wa gwĩkĩra ngoro. Aandĩkire ũũ: “Ngai nĩ rĩũrĩro kuuma o mahinda ma tene, moko make ma tene na tene marĩ rungu rwaku.” (Gũcok. 33:27) Ciugo “moko make ma tene na tene marĩ rungu rwaku” itũrutaga atĩa igũrũ rĩgiĩ Jehova?

16. Nĩ maũndũ marĩkũ merĩ tũrathimĩtwo namo? (Thaburi 136:23)

¹⁶ Nĩ tũiguaga tũrĩ na ũgitĩri rĩrĩa Jehova atuĩka Mwĩgitio witũ. O na kũrĩ ũguo, nĩ kũrĩ mahinda tũrĩiguaga tũkuĩte ngoro na tũtarĩ na hinya wa kwĩhanda. Hihi hĩndĩ ta ĩyo Jehova angĩtũteithia atĩa? (Thoma Thaburi 136:23.) Nĩ arĩigaga moko make rungu ruitũ, nĩguo atũũkĩrie na atũteithie kwĩhanda. (Thab. 28:9; 94:18) Tũgunĩkaga atĩa? Kũmenya atĩ hingo ciothe no twĩhoke Jehova atũtiirĩrĩre, nĩ gũtũteithagia kũririkana atĩ tũrĩ arathime maũndũ-inĩ maya merĩ. Wa mbere, o kũrĩa guothe tũngĩkorũo tũgĩikara, nĩ tũrĩmenyaga atĩ Jehova nĩ arĩtũgitagĩra hingo ciothe. Wa kerĩ, Ithe witũ wa igũrũ ũrĩ wendo nĩ atũrũmbũyagia mũno.

17. Wendo mwĩhokeku wa Ngai ũtũheaga ũũma ũrĩkũ? (Thaburi 33:18-22)

¹⁷ O ta ũrĩa twarĩrĩria, Jehova nĩ arĩtũheaga ũteithio ũrĩa tũrabatara rĩrĩa tũracemania na igerio, nĩguo tũtũũrie wĩkindĩru witũ. (2 Kor. 4:7-9) Mũnabii Jeremia aaugire ũũ: “Tondũ wa wendo mwĩhokeku wa Jehova nĩkĩo tũtathirĩte, nĩ gũkorũo tha ciake itithiraga.” (Maca. 3:22) Tũrĩ na ma atĩ gũtirĩ hĩndĩ Jehova agaatiga gũtuonia wendo mwĩhokeku, o ta ũrĩa mwandĩki wa thaburi aandĩkire atĩ, “riitho rĩa Jehova nĩ rĩroraga arĩa mamwĩtigĩrĩte, arĩa metagĩrĩra wendo wake mwĩhokeku.”—Thoma Thaburi 33:18-22.

18-19. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo kũririkanaga? (b) Tũkaarĩrĩria ũndũ ũrĩkũ gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

¹⁸ Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo kũririkanaga? O na mbere ya twambĩrĩirie gũtungatĩra Jehova, nĩ twamũkĩrire wendo ũrĩa Ngai onagia andũ othe. No tũrĩ ndungata ciake ningĩ nĩ tũgunĩkaga kuumana na wendo wake mwĩhokeku. Nĩ ũndũ wa wendo ũcio, Jehova nĩ atũgitagĩra na moko make. Nĩ arĩtũigaga hakuhĩ nake hingo ciothe na agatũhingĩria ciĩranĩro iria ciothe atwĩrĩire. Endaga tũtũũre tũrĩ arata ake. (Thab. 46:1, 2, 7) Nĩ ũndũ ũcio, o na tũngĩcemania na moritũ marĩkũ, Jehova nĩ arĩtũheaga hinya ũrĩa tũrabatara nĩguo tũtũũrie wĩkindĩru witũ.

¹⁹ Nĩ tuona ũrĩa Jehova onagia ndungata ciake wendo mwĩhokeku. Ningĩ nĩ endaga o na ithuĩ tuonanie wendo mwĩhokeku kũrĩ andũ arĩa angĩ. Hihi tũngĩka ũguo atĩa? Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ gĩkaarĩrĩria ũndũ ũcio wa bata.