Omudo wa ka shikula ko, ovamwatate ova li va lombwela oukwaneumbo waBetel kutya oshitaimbelewa shaSouth Africa osha pumbwa ovaliyambi, molwaashi oku na eshina lipe lokunyanyangida. Onda li nda tula mo eindilo nonda li nda hafa e shi nda li nda tambulwa. Ovamwatate vatatu Ovabetel va dja koCanada navo ova li va tambulwa, Dennis Leech, Bill McLellan nosho yo Ken Nordin. Otwa li twa lombwelwa kutya ohatu ka kala koSouth Africa oule wefimbo.

Onda li nda dengela meme ongodi, ndele handi mu lombwele handi ti: “Meme, ondi ku na onghundana iwa. Ohandi i koSouth Africa!” Meme okwa li omukainhu a mwena, ashike okwa li e na eitavelo la kola nosho yo ekwatafano lopofingo naJehova. Ka li a popya eendjovo dihapu, ashike okwa li ndi shii kutya okwa yambidida nge. Nonande meme natate ova li va nyika oluhodi eshi handi ka kala kokule navo, kava li va tanguna omolwetokolo lange.

Tete, otwa li twa ya kObetel yaBrooklyn, oko twa li twa ka pewa edeulo leemwedi nhatu li na sha neshina lokupilinda. Opo nee otwa li twa londa oshikepa i na omitwalo ya finda koCape Town, koSouth Africa. Onda li ashike opo nda wanifa omido 20. Otwa li twa ya molweendo lile oufiku neshina lokolutenda okudja koCape Town twa finda koJohannesburg. Otwa li twa fikama oshikando shotete eshi etango tali piti mokadoolopa kanini Karoo, ke li mombuwa. Oka li ke na ondwi nomwa pupyala. Atushe vane otwa li hatu talele momakende, notwa li twe lipula kutya onhele oya tya ngahelipi ei. Otwa li hatu lipula kutya oshinakuwanifwa eshi shipe otashi ka kala sha tya ngahelipi. Omido da ka landula ko, eshi natango twa li twa talela po onhele oyo, otwa li twa didilika kutya moudoolopa ovo vanini omwa li mwena nawa nomu na ombili.

Omido dinini onda li nda pewa oshinakuwanifwa shokulonga neshina likumwifi nola kilikita lo-Linotype, olo hali tula melandulafano omikweyo deendada dOshungonangelo nosho yo do-Awake! Oshitaimbelewa osha li hashi nyanyangida oishangomwa ihapu momalaka aAfrica, hamalaka ashike omoSouth Africa, ndele noilongo ikwao ihapu yomuAfrica. Otwa li twa hafa, molwaashi eshina olo le tu kufifa koCanada olo la li hali longifwa unene.

Lwanima, onda ka kala handi longele mombelewa, oyo hai pashukile oinima i lili noku lili i na sha nokupilinda, okutuma oishangomwa nosho yo oilonga yokutoloka. Onghalamwenyo yange oya li ye lipyakidila noya li tai ti sha.

Mo 1968, onda hombola omumwameme omukokolindjila, Laura Bowen, oo a li hadi popepi nObetel. Okwa li yo ha longo kObetel, ha topatopele Oshikondo shOkutoloka. Pefimbo opo, kapa li elongekido lovalihomboli vape va kale mObetel. Onghee hano, otwa li twa pewa oshinakuwanifwa shimwe, twa nangekwa po tu li ovakokolindjila ve likalekelwa. Onda li nda limbililwa kanini. Konima yomido omulongo, odo twa kala mObetel hatu pewa oikulya nosho yo onhele yokukala, ongahelipi hatu dulu oku ka wanifa po eemhumbwe detu nokamaliwa kanini oko hatu ka pewa tu li ovakokolindjila ve likalekelwa? Otwa li hatu ka kala hatu pewa keshe umwe eeranda 25 (oyo nale ya li i fike pee $ 35, daU.S.) omwedi keshe, ngeenge otwa wanifa po eevili, omalishuneko nosho yo oishangomwa oyo ya teelelika. Oimaliwa oyo, oyo twa li tu na okulongifa okufuta onhele omo hatu di, oikulya, oyeendifo, ounamiti nosho yo eefuto dimwe dopaumwene.

Otwa li twa tuminwa tu ka longele kongudu inini i li popepi noshilando Durban, pEfuta laIndia. Opa li omuvalu muhapu wOvaindia, ovo vahapu vomuvo va li oludalo lovanailonga, ovo va li va ka longa mofabrika yosuuka moSouth Africa, lwomo 1875. Paife ohava longo oilonga imwe i lili, ashike natango ova diinina omufyuululwakalo wavo nosho yo oikulya, unene tuu oyo ve hole. Ova li hava popi Oshiingilisha, naasho osha li she shi ningifa shipu kufye oku va udifila.

Ovakokolindjila ve likalekelwa ova li va teelelika va longe eevili 150 omwedi keshe moukalele. Onghee fye naLaura otwa li twe litulila po elalakano tu longe eevili hamano efiku lotete. Okwa li kwa ndjena noku na oshituto. Molwaashi ka twa li tu na omalishuneko nosho ovakonakonimbiibeli, otwa li ashike tu na okulonga eevili hamano hatu udifa eumbo neumbo. Konima yokafimbo kanini eshi twa hovela, onda li nda tala kovili yange notwa li ashike twa longa ominute 40. Onda li nde lipula kutya ohatu ke shi pondola ngahelipi.

Diva, otwa li twe liunganeka. Efiku keshe, otwa li hatu longekida oumboloto vetu nosho yo osopa, ile okoofi metermos. Ngeenge twa li twa pumbwa okufuda po, otwa li hatu fikameke ohauto yetu koshi yomuti, oo u li popepi. Omafimbo amwe otwa li hatu kala twa dingililwa kounona vOuindia tave tu tale nonghumwe. Konima yomafiku manini, otwa ka didilika kutya konima yeevili mbali, ile nhatu dotete, efiku ihatu li mono oshili aye.

Kasha li tuu shihafifa okweetela oshili yOmbiibeli ovanhu vomoshitukulwa omo, ovo ve hole okuyakula ovaenda! Otwa ka mona kutya Ovaindia ova fimaneka Kalunga nove mu hole. Ovahindu vahapu ova li va tambula ko etumwalaka letu. Ove hole okulihonga kombinga yaJehova, yaJesus, yOmbiibeli, yonakwiiwa mounyuni mupe wombili nosho yo yeteelelo loonakufya. Konima yomudo, otwa li twa mona ovakonakonimbiibeli 20. Efiku keshe, otwa li hatu hafele omusha pamwe noukwaneumbo umwe womwaavo hatu konakona navo. Otwa li twa hafa neenghono.

Diva otwa li vali twa pewa oshinakuwanifwa shimwe, nda ninga omupashukilishikandjo komunghulofuta wEfuta laIndia. Oshivike keshe, otwa li hatu shivwa koukwaneumbo umwe e shi hatu talele po nokulonga pamwe moukalele novaudifi vomeongalo, opo tu va twe omukumo. Otwa li twa ninga oshitukulwa shoukwaneumbo wavo, twa li hatu hafela pamwe nounona vavo nosho yo noinamwenyo yavo. Omido ditunhula mbali oda li da pita po. Opo nee ombaadilila otwa li twa dengelwa ongodi ya dja koshitaimbelewa. Omumwatate okwa ti: “Otwa hala mu alukile kObetel.” Onda nyamukula nda ti: “Ohatu hafele neenghono oshinakuwanifwa eshi tu na paife.” Ashike otwa li twa hala okulongifwa keshe oko hatu tuminwa.

Oshinakuwanifwa shange kObetel osha li okulonga kOshikondo shOilonga, oko nda li handi longo novamwatate va pyokoka pamhepo nove na owino. Pefimbo opo, ngeenge omupashukilishikandjo a talela po eongalo, okwa li ha tumu olaporta koshitaimbelewa. Oshitaimbelewa ohashi tumine eongalo onhumwafo ya kanghamena kolaporta oyo. Eenhumwafo odo oda li hadi tu omukumo nokuyandja ewiliko keshe olo tashi dulika la pumbiwa. Ovamwatate oohamushanga ova li hava longo noudiinini, opo va toloke eenhumwafo dovapashukilishikandjo okudja mOshixhosa, mOshizulu, nomomalaka amwe tava tula mOshiingilisha nosho yo okudja mOshiingilisha tava tula momalaka omuAfrica. Onda li nda pandula ovatoloki ovo va li hava longo noudiinini nohava kwafele nge, opo ndi ude ko omaupyakadi  oo a li a taalelwa kovamwatate novamwameme ovalaule vomuAfrica.

Pefimbo opo, South Africa okwa li e li koshi yepangelo lokatongotongo. Ovanhu vomihoko di lili noku lili kava va li va pitikwa va kale hava kala pamwe. Ovamwatate ovalaule vomuAfrica ova li hava popi omalaka avo, hava udifa momalaka avo nova li hava ongala momaongalo omo hamu popiwa elaka lavo.

Kanda li nda shiiva ovamwatate ovalaule Ovaafrika vahapu, molwaashi eongalo letu ola kala ashike hali longele moshitukulwa shovapopi vOshiingilisha. Nonande ongaho, onda li nda mona omhito yokulihonga kombinga yovalaule Ovaafrika, eputuko nosho yo eenghedindjikilile davo. Onda li nda shiiva omashongo oo ovamwatate va li va taalela e na sha neenghulunghedi nosho yo nomahongo opalongelokalunga. Kasha li tuu she va pula ouladi, opo va efe po eenghulunghedi odo dihe li pamishangwa nokutaalela omapataneko okudja kovapambele vavo nosho yo kovanamikunda, ngeenge tava anye okushikula eenghedi da nyama koumhulile! Moitukulwa oyo yokomikunda, ovanhu ova li va dengwa koluhepo neenghono. Vahapu kava li va mona ehongo, ashike ova li va fimaneka Ombiibeli.

Onda li nda mona oufembanghenda wokulonga noibofa yapaveta, oyo ya kwatela mo emanguluko letu lokulongela Kalunga nosho yo okuhakufa ombinga. Osha li tashi pameke eitavelo okutala koudiinini nosho yo kouladi wovanyasha vEendombwedi, ovo va li hava tewa mofikola e shi va anya okuwaimina momailikano nosho yo moinima yopalongelokalunga.

Ovamwatate ova li natango va taalela eshongo limwe moshilongo shinini shomuAfrica, osho sha li hashi ifanwa Swaziland (osho paife hashi ifanwa Eswatini). Eshi ohamba Sobhuza Itivali ya fya, ovakwashiwana aveshe ova li va teelelika va kufe ombinga meenghedindjikilile di na sha nokulila oonakufya. Ovalumenhu ova li ve na okukulula ko eexwiki davo, novakainhu ova li ve na okuteta eexwiki davo di kale dixupi. Ovamwatate novamwameme vahapu ova li va hepekwa, molwaashi va anya okukufa ombinga monghedindjikilile ya tya ngaho, oyo ya nyama kokulongela ovakwamhungu. Otwa li twa hafa neenghono omolwoudiinini wavo kuJehova. Otwe lihonga shihapu shi na sha noudiinini nosho yo nelididimiko kovamwatate Ovaafrika, naasho osha li sha pameka eitavelo letu.

Mo 1981, onda li vali nda pewa oshinakuwanifwa kOshikondo shOkupilinda, ndi kwafele mokupilinda  handi longifa okombiyuta. Osho osha li efimbo litunhula neenghono. Eenghedi dokupilinda oda li tadi lunduluka neenghono. Omunangeshefa womoshitukulwa okwa li a pa oshitaimbelewa eshina lipe lokuninga omalolelo, olo twa li hatu longifa oshali. Osho osha li sha ningifa omashina omuwoi o-Linotype a pingenwe po komashina atano mape o-phototypesetters. Otwa li yo twa tula mo omashina mape okupilinda. Otwa li hatu pilinda oinima mepakumo leisho.

Eekombiyuta oda li de tu kwafela opo tu tote po eenghedi dipe dokuunganeka eendada pomapandja hatu longifa o-MEPS (Multilanguage Electronic Publishing System). Outeknologi owa xwepopala neenghono okudja ashike e shi fye Ovakanada Ovabetel vane twe uya okulongela koSouth Africa. (Jes. 60:17) Atushe vane otwa hombola ovamwameme ovakokolindjila, ovo ve hole Jehova neenghono. Fye naBill otwa li natango hatu longo mObetel. Ken naDennis ova li va hovela okufila oshisho omaukwaneumbo avo, popepi nObetel.

Oilonga koshitaimbelewa oya kala nokuhapupala. Oishangomwa ya kanghamena kOmbiibeli oya kala nokutolokwa nokupilindwa momalaka, oo a enda nokuhapupala nokwa li hai tuminwa koitaimbelewa imwe. Onghee hano, opa li pa pumbiwa Obetel imwe ipe. Ovamwatate ova li va tunga imwe, moshitukulwa shiwa shi li kouninginino waJohannesburg, noya li ya yapulwa mo 1987. Osha li shitunhula neenghono okukufa ombinga metamunukemo la tya ngaho, nokulonga ndi li oshilyo shOkomitiye yOshitaimbelewa omido dihapu moSouth Africa.

Mo 2001 osha li she tu kumwifa, eshi nda li nda shivwa ndi ka longe ndi li oshilyo shOkomitiye yOshitaimbelewa shaUnited States, osho opo sha li sha totwa po. Nonande otwa li twa nyika oluhodi eshi hatu fiye po oilonga nookaume ketu moSouth Africa, otwa li twa tunhukwa eshi twa li hatu ka hovela onghalamwenyo ipe tu li oshitukulwa shoukwaneumbo waBetel yaUnited States.

Ashike otwa li hatu lipula neenghono e shi hatu fiye po ina yaLaura, oo a li omunamido. Katwa li hatu dulu naanaa oku mu kwafela tu li koNew York, ashike ovamwainakadona vaLaura vatatu ova li ve tu shilipaleka kutya otava kala noku mu kwafela palutu, pamaliudo nopashimaliwa. Ova ti: “Itatu dulu okuya moilonga yefimbo li yadi, ashike ngeenge ohatu file meme oshisho, otashi ke mu kwafela mu twikile noshinakuwanifwa sheni.” Otwe va pandula neenghono.

Sha faafana, omumwamememati nomukulukadi waye, ovo va li hava di moToronto, moCanada, ova li tava file meme oshisho, oo a li omufiyekadi. Pefimbo opo, meme okwa kala nale ha di pamwe navo oule womido di dulife po 20. Otwa pandula neenghono kohole yavo nosho yo e shi ve mu fila oshisho fiyo osheshi a ka fya diva konima eshi opo twe uya moNew York. Kashi fi tuu enangekonoupuna okukala u na oilyo youkwaneumbo, oyo hai kala ya halelela okuninga omalunduluko monghalamwenyo yayo, opo i file oshisho ovadali ovanamido, osho efimbo limwe hashi kala eshongo la kwata moiti!

Oule womido, onda kala handi longo koshikondo shokunyanyangida oishangomwa moUnited States, osho sha enda tashi xumu komesho moinima yopashinanena nokupupalekwa. Omido opo da di ko, onda kala handi longo kOshikondo shOkulanda oinima. Kashi hafifa tuu okukala oshitukulwa shoshitaimbelewa shinene oule womido 20, osho paife shi na Ovabetel 5 000 nosho yo ovo hava longo omafiku amwe ve li 2 000 lwaapo!

Omido omilongo hamano, kanda li nda diladila kutya onandi ka kale apa ndi li paife. Laura okwa kala nokuyambidida nge nomutima aushe omido adishe odo. Onda kala ndi na onghalamwenyo ya denga mbada. Otwa tyapula neenghono oinakuwanifwa yetu ya yoolokafana. Otwa hafela yo okukala novanhu vawa, ovo twa kala hatu longo pamwe navo, mwa kwatelwa vokoitaimbelewa ihapu oyo twa talela po, eshi hatu wanifa po oinakuwanifwa yetu moitukulwa ihapu mounyuni. Molwaashi paife ondi na omido di dulife po 80, ohandi longo ashike oilonga inini, molwaashi opa deulwa ovamwatate ovanyasha vahapu va longe po oilonga oyo.

Omupsalme umwe okwa shanga a ti: “Oshiwana oshinelao, osheshi shi na Kalunga kasho Omwene.” (Eps. 33:12) Eendjovo odo odoshili. Onda pandula neenghono e shi nda kala handi longele Jehova pamwe noshiwana shaye sha hafa.