ပသူတၢ်မၤဘူၣ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်
တၢ်ထုးထီၣ်လံာ်လၢ အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်တဘ့ၣ်
လါယနူၤအါရံၤ ၁, ၂၀၂၁
“ယဘၣ်အိၣ်ခိးအီၤ ၁၉ နံၣ်ညါ” ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအံၤ အိၣ်ခိးဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ်. အဝဲအိၣ်ခိးဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံလၢ ကြံးကျိာ်တကတြူၢ် လၢအနီၢ်ကစၢ်အကျိာ်, ဘ့ၤကာ်လံၤကျိာ်လီၤ. ဖဲ ပှၤထုးထီၣ်ရၤလီၤ ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ အခါ ပှၤအါတက့ၢ်န့ၣ် တဲဝဲဒ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ကွဲးကျိာ်ထံ ဒီးတၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤ လံာ်စီဆှံန့ၣ် တၢ်အဂၤမနုၤပၣ်ဃုာ်ဒံးလဲၣ်န့ၣ် မ့ၢ်နဆိကမိၣ်ဘၣ် တဘျီဘျီဧါ.
အဆိကတၢၢ်န့ၣ်, ပှၤဟ့ၣ်လီၤမူဒါလၢ ပှၤကွဲးကျိာ်ထံတၢ်တဖုလၢ အအိၣ်လၢ ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ် အတၢ်ကွဲးလံာ်ကွဲးလဲၢ်ကမံးတံာ် အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဖီလာ်လီၤ. တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံန့ၣ် ယံာ်ဝဲထဲလဲၣ်. ဒီပုၢ်ဝဲၢ် နံၣ်ခိလဲး အလါဒ့း လၢအမၤတၢ်လၢ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံဝဲၤကျိၤ လၢဝီဝံး(ခ်), နူယီးန့ၣ် တဲနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ “တၢ်ဂ့ၢ်အိၣ်ဝဲအါမးလၢ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံတၢ်အဂီၢ်လီၤ. ပှၤကွဲးကျိာ်ထံတၢ်ကအိၣ်ပှဲၤဂၤလဲၣ်. ကျိာ်န့ၣ်ဘံဘူထဲလဲၣ်. ဒီးပှၤဖးလံာ်ဖိတဖၣ် နၢ်ပၢၢ်တၢ်အိၣ်အသးလၢ လံာ်စီဆှံအစိၤန့ၣ်ထဲလဲၣ်. တၢ်လီၢ်တတီၤဒီးတတီၤန့ၣ် တၢ်ကတိၤလီၤဆီလိာ်အသးဧါ. ညီနုၢ်န့ၣ် ပှၤကွဲးကျိာ်ထံ ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံလၢ ကြံးကျိာ်တကတြူၢ် န့ၣ်ယံာ်ဝဲ တနံၣ်တုၤလၢ သၢနံၣ်အဘၢၣ်စၢၤလီၤ. မ့မ့ၢ်လၢ လံာ်စီဆှံဒီတဘ့ၣ်န့ၣ် ယံာ်ဝဲလွံၢ်နံၣ် မ့တမ့ၢ် အါန့ၢ်အန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်စုပနီၣ်ကျိာ်န့ၣ် ယံာ်ဝဲအါန့ၢ်အန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံန့ၣ် ထဲဒၣ်ပှၤကွဲးကျိာ်ထံတၢ်အိၣ်လံန့ၣ် တလၢပှဲၤဒံးဘၣ်. ပလိၣ်ဘၣ် ပှၤဖးလံာ်ဖိလၢ တၢ်အိၣ်သးအကလုာ်ကလုာ် ဒီးတဘျီတခီၣ်န့ၣ် ပှၤလၢအိၣ်လၢ ထံကီၢ်အဂၤတဖၣ် ကဖးဒီးသမံသမိးဝဲအဂီၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤတၢ်လၢ တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်အပူၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ ပှၤကွဲးကျိာ်ထံတၢ်တဖၣ် ကထုးထီၣ်ဘၣ်ဝဲ လံာ်စီဆှံလၢ အလီၤတံၢ်လီၤဆဲး, ပှၤနၢ်ပၢၢ်အီၤညီ ဒီးအခီပညီလၢပှဲၤလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤလၢ အအိၣ်လၢ ကီၢ်အၤဖြံၤကၤ ကလံၤထံး လၢအမၤတၢ်ဒ် ပှၤဟ့ၣ်တၢ်သိၣ်လိလၢ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံအဂီၢ်န့ၣ် တဲဝဲလၢ “ပှၤကွဲးကျိာ်ထံတၢ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးမူဒါဖးဒိၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဒီးပှၤလၢအဖး အကလုၢ်ကထါတဖၣ်အဖီခိၣ်လီၤ.”
ဖဲပှၤကွဲးကျိာ်ထံတၢ်ဝံၤအခါ ပှၤကဘၣ်စဲကျံးအီၤ ဒီးထုးထီၣ်အီၤလီၤ. ပှၤကစဲကျံးထုးထီၣ် လံာ်စီဆှံအဂီၢ် ပကဘၣ်သူ “တၢ်ပီးတၢ်လီ” အစှၤကတၢၢ်အခါတဆံလီၤ. စးခိ, မဲၣ်ထံ, လံာ်ကု, ကီၣ်, တၢ်ကျးဘၢလံာ်ကုအသရ့ၤထံး, စ့ကဘျံး, ပျံၤဖိ, တၢ်ကံးညာ်, ပှၤမၤကိၤထီၣ် လံာ်အပျိၢ်ဃံ ဒီးတၢ်ပီးတၢ်လီတခါလၢ တၢ်ကျၢၢ်ဘၢတၢ်အဂီၢ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၁၉ အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤသူတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်အံၤလၢ ပှၤကထုးထီၣ် လံာ်စီဆှံအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ၤအိၣ်ဝဲ ဒီလၣ် အကကွဲၢ် ၂၀ (U.S.) ဘျဲၣ်ညါလီၤ. ဖဲတၢ်တနံၣ်န့ၣ်အတီၢ်ပူၤ ပှၤလၢအမၤတၢ်လၢ တၢ်ထုးထီၣ် ဒီးတၢ်ဆှၢ လံာ်စီဆှံအလီၢ်န့ၣ် ဘၣ်မၤတၢ်အနၣ်ရံၣ် ၃၀၀,၀၀၀ ဘျဲၣ်ညါလီၤ.
“လံာ်လဲၢ်လၢ ပထုးထီၣ်ရၤလီၤတဖၣ်အကျါန့ၣ် လံာ်စီဆှံ မ့ၢ်လံာ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်တဘ့ၣ်လီၤ”
ဘၣ်မနုၤအဃိ ပသူတၢ်ဆၢကတီၢ် ဒီးကျိၣ်စ့အါအါဂီၢ်ဂီၢ်လၢ တၢ်မၤအံၤအဂီၢ်လဲၣ်. ကၠိလ် ဘျူ လၢအမၤတၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤဝဲကျိၤန့ၣ် တဲဝဲလၢ “လံာ်လဲၢ်လၢ ပထုးထီၣ်ရၤလီၤတဖၣ်အကျါန့ၣ် လံာ်စီဆှံ မ့ၢ်လံာ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်တဘ့ၣ်လီၤ. အဃိ ပအဲၣ်ဒိးလၢ လံာ်စီဆှံအံၤ ကမၤလၤကပီၤ ယွၤလၢပဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤ ဒီးတၢ်ကစီၣ်လၢ ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤအီၤန့ၣ်လီၤ.”
ပထုးထီၣ်စ့ၢ်ကီး ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ လၢပှၤလၢအလိၣ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤ လီၤလီၤဆီဆီတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. အဒိ, ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ လၢပှၤမဲာ်တထံၣ်တၢ်အဂီၢ်န့ၣ် ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤသ့လၢ ကျိာ်အကျိာ်တဆံလံန့ၣ်လီၤ. ပှၤကမၤကဲထီၣ်က့ၤလၢ ပှၤမဲာ်တထံၣ်တၢ် အလံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်အဂီၢ် လံာ်စီဆှံတဘ့ၣ်န့ၣ် ယံာ်ဝဲ ဃိးနၣ်ရံၣ် ဒီးပလိၣ်ဘၣ်တၢ်လီၢ်လၢအလဲၢ်ဝဲ ၂.၃ မံထၢၣ် (7.5 ft) လၢပကပာ်ထီၣ် လံာ်အကတြူၢ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ပထုးထီၣ်အီၤ လီၤလီၤဆီဆီလၢ ပှၤဃိာ်ဖိ တဖၣ်အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ပှၤဟ့ၣ်အခွဲးလၢ ကသူဝဲထဲလံာ်လၢ အကုခိၣ်လီၤဂာ်ဒ် လံာ်ကဘျံးအသိးလီၤ.
ဟီၣ်ခိၣ်သီတၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ န့ၣ် အဘျုးအိၣ်လၢ ပှၤဖးလံာ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်အိၣ်သးလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢအတဲ ခံလူဘးကျိာ် လၢတၢ်လီၢ် ထီၤဘ့ လၢအအိၣ်လၢ ဒံၣ်မိၣ်ခြဲးထ့း ရံၣ်ဖၢဘလံး ခိကိၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. တၢ်လီၢ်အံၤယံၤဝဲဒီးဝ့ၢ်ခိၣ် ၁,၇၀၀ ကံလိမံထၢၣ် (၁,၀၀၀ မံးလာ်) လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအအိၣ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အလံာ်စီဆှံအိၣ်ထဲတဘ့ၣ် ဒီးပှၤကွဲးအီၤလၢ ခံလူဘးကျိာ်လၢပျၢၤန့ၣ်လီၤ. အဃိဖဲအဝဲသ့ၣ် ကကတဲာ်ကတီၤအမူဒါလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဂီၢ်အခါ အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤလိာ်အသး တဂၤဝံၤတဂၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲ ၂၀၁၈ လါအီကူးန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤကိးဂၤဒဲး ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်သီတၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ လၢခံလူဘးကျိာ်လၢ ပှၤသူအီၤလၢ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးဒီး ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ လၢဘၣ်တၢ်မၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤအီၤန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်လၢ အတဲဝဲ ကၠၢမနံၣ်ကျိာ်တဂၤ တဲဝဲလၢ “ယတတဲလၢၤလၢ ယကဘၣ်ဖးလံာ်စီဆှံဒံးမၢၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် ယတဲက့ၤလၢ ယဖးအါထီၣ် လံာ်စီဆှံ ကသ့အခါဖဲလဲၣ်.” ပှၤပိာ်ခွါလၢ အိၣ်လၢဃိာ်ပူၤတဂၤ ကွဲးဝဲလၢ “ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံတဘ့ၣ် ဒီးလံာ်အံၤ ဆီတလဲယတၢ်အိၣ်မူလီၤ. လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ် ယဖးလံာ်စီဆှံ ဘၣ်ဆၣ် ယတနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်. စးထီၣ်လၢ ယဖးလံာ်စီဆှံအံၤန့ၣ် ယနၢ်ပၢၢ်အါထီၣ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်ကထါ ဂ့ၤဂ့ၤလီၤ. ယအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါအါထီၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်အဂ့ၢ် ဒီးယကဲထီၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဂၤကသ့ဒ်လဲၣ်.”
သုဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ တၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤ ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ တၢ်မၤအဃိ ပှၤဖးလံာ်ဖိတဖၣ် သးခုစံးဘျုးဘၣ်သုဒိၣ်မးလီၤ. တၢ်မၤဘူၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤ ခီဖျိပှၤဟ့ၣ်တၢ်မၤဘူၣ်လၢ donate.ps8318.com အပူၤလီၤ. တၢ်ဘျုးဒိၣ်မးလၢ သုဟ့ၣ်တၢ်လၢ တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်အဃိလီၤ.