Wantu awonso bekwikilanga vo mavangu mankaka mambote kikilu ye mankaka mambi kikilu. Kasikil’owu, mu fulu yawonso o wantu betumbanga e vangu dia vonda, vukana yo muntu mu kingolo yo vukana ye wan’akete. O unsongi, wete ye ngemba, i fu itoma sanisinuanga. Kansi muna mambu mankaka ma zingu, nze vukana, kala nkwa ziku yovo mpila ya sansila o wana, wantu ayingi bekwikilanga vo ke dina mfunu ko mu vava zaya e mbi ye mbote. Beyindulanga vo konso dina kesola o muntu, dilenda tondwa kwandi. Nkumbu miayingi wantu bebakanga e nzengo landila e ngindu zau yovo landila e ngindu za wantu muna belo kiau. Nga e ngindu zazi zambote?

Nkumbu miayingi, tuyambulanga vo e ntona zeto yovo ngindu za yeto kibeni mu kuma kia mbote ye mbi zatufila. (Roma 2:14, 15) Tuka muna kileke, o wana balenda bakula vo e fu kingandi kiambote yovo kiambi ye balenda kuyitumba nkutu kele vo diambu diambi bavangidi. Kansi, kuna kulanda e ntona zeto zilenda filakeswa mu mana tumonanga kwa yitu yeto, akundi eto, alongi eto, fulu ina tuzingilanga, dibundu dina tusambilanga ye fu ya kisi nsi. Vava tubakanga e nzengo e ntona zeto zilenda kutuzayisa kana vo ngwizani zina ye mana twalongoka yovo ve.

E mpila tubadikilanga e mbote ye mbi ilenda kutufila mu songa ngemba, unsongi, vutula matondo yo fwila akaka e nkenda. Ilenda kutufila mpe mu lembi vanga mambu malenda kendeleka yitu yeto ye akundi eto yovo malenda kutufwisa e nsoni ye kuyitumba.

Nga diambote mu landanga e ngindu zeto ntangwa zawonso? Vava kakala nleke, Garrick wasola e mpila zingu kina kayangalelanga. Wavova vo: “Mono kibeni yasikidisanga konso dina yafwana vanga.” Kansi, wabakula vo ovanga mana yandi kibeni kayindulanga vo mambote, mfwilu miayingi diantwasilanga. Wayisia mu mpila zingu kina yandi kibeni kayikila vo: “Wulu dia tombe kia mavangu ma zumba, droga, nua malavu mankolwa ye mavangu mansoki.”

Vana ntandu a landa e ngindu za yeto kibeni, nkumbu miayingi, tubakanga e nzengo landila e ngindu za wantu ankaka. O landa e ngindu za wantu ankaka dilenda kutusadisa mu vua e nluta mu kuma kia mana bazeye ye ngangu zau. Avo tuvangidi mana wantu ankaka bebadikilanga vo mansongi, tulenda zitiswa kwa yitu yeto, akundi eto ye wantu ankaka muna vata dieto.

Nga e ngindu za wantu ankaka ntangwa zawonso zambote zikalanga? Vava kakala nleke, Priscila wavanganga mambu mana akwandi bayangalelanga yo vukana ye wan’amakala vitila lukazalu. Kansi wamona vo ovanga mana akaka babadikilanga vo mansongi, ke diantwasila kiese kiakieleka ko. Wavova vo: “Ovanga mana wantu awonso bayangalelanga ke diantwasila kiese ko. Diamfila mu baka nzengo zambi yo kuyisia nkutu mu vonza.”

Vava tubakanga e nzengo muna diambu ditadidi mbote ye mbi, e ngindu zeto ye ngindu za wantu ankaka mfunu kikilu zikalanga. Kansi, o landa e ngindu zeto ye ngindu za wantu ankaka ke ntangwa zawonso ko ditwasanga e nluta. Wau vo ke tuzeye ko mawonso metwasa e nzengo zeto, ezak’e ntangwa tulenda mona e mpasi yovo mwesa akaka e mpasi. (Ngana 14:12) Ke vena mpe ye ziku ko vo e ngindu zeto ye ngindu za wantu ankaka muna diambu ditadidi e mbote ye mbi zambote kaka zikala ye ke zisinga soba ko. Vana ntandu, valenda kala ye fu kiamonekanga vo kiambi, owau kibadikilwanga vo kiambote kwandi. Vena mpe ye mavangu mamonekanga vo mambote kwandi, owau mebadikilwanga vo mambi.

Nga vena yo mfidi ambote ona olenda kutusadisa mu zaya mbote ye mbi? Nga vena ye nkanikinu mia nkal’ambote tulenda landa o unu mina ke mikutukendeleka ko kuna sentu?

Diamatondo mu zaya vo vena ye nto a malongi masikididi mana tulenda bunda e vuvu ye metwasanga nluta kwa wantu awonso ye muna fulu yawonso. E longi dilende divovela kuna tulenda sololwela luludiku lwasikididi lulenda kutusadisa mu zaya e mbote ye mbi.