O lusansu lwa nsema luyikwanga muna nkand’a Etuku, lukutusadisanga mu zaya vo, Adami wa muntu antete, wavoveswa kwa Nzambi vo: “E bundu ya nti miawonso mina mu mpatu dia yo kwaku una ozolele. Kansi, vo i bundu kia nti wazayila wete yo bi, kudie kio ko, kadi e lumbu o dia kio fwa ofwa. “ (Etuku 2:16, 17) E mvovo miami miakiá misongele vo, avo Adami kalemvokela nkanikinu a Nzambi kadi fwa ko, wadi kwamanana zinga muna mpatu a Edene.

Diankenda vo, vana fulu kia lemvokela Nzambi yo zinga yakwele mvu, Adami wasola kolamena nkanikinu a Nzambi ye wadia e bundu kina kavewa kwa Eva wa nkaz’andi. (Etuku 3:1-6) O unu, yeto awonso tumonanga e mfwilu mia ukolami wau. Paulu wa ntumwa wasasila e diambu diadi mu mvovo emi: “Muna muntu mosi, o lufwa mpe muna sumu, i nsayana lwasayana o lufwa kwa wantu awonso, e kuma kadi awonso basumuka.” (Roma 5:12) O “muntu mosi” ndioyo i Adami. Nkia sumu kavola? Ekuma diatwasila lufwa?

E sumu kavola Adami i ukolami yovo kulula nsiku a Nzambi kuna lukanu. (1 Yoane 3:4) Nzambi wateka vovesa Adami vo e tumbu kia sumu i lufwa. Kele vo Adami ye mbongo andi balemvokela nkanikinu mia Nzambi, ke badi kala ye sumu ko ngatu yeleka lufwa. Nzambi kasema wantu ko kimana  bafwanga, kansi bazinga kaka, kana nkutu yakwele mvu.

Ke tulendi katikisa ko vo lufwa “lwasayana kwa wantu awonso,” wauna wasonama muna Nkand’a Nzambi. Avo muntu ofwidi, nga vena ye lekwa kisalanga moyo? Ndonga bevovanga vo ingeta, e lekwa kisalanga moyo kiyikilwanga vo mwanda, ke ufwanga ko. Avo i wau, tulenda vova vo Nzambi luvunu kavova kwa Adami. Ekuma? E kuma kadi avo lekwa kivaikanga kwa muntu avo ofwidi yo kwenda zingila ku fulu kiankaka, ozevo lufwa ke tumbu kia sumu ko nze una diasonama muna Nkand’a Nzambi. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “Nzambi kalendi vuna ko.” (Ayibere 6:18) Kansi e ludi i kiaki, Satana yandi wavuna Eva vava kamvovesa vo: “Ke nufwa kweno ko.”—Etuku 3:4.

E diambu diadi divaikisi kiuvu kiankaka, avo e longi dia moyo ulembi fwanga dia luvunu, ozevo muntu avo ofwidi akweyi kekwendanga?

Muna nkanda Etuku, edi tutanganga mu kuma kia nsema: “O Yave wa Nzambi obumbidi muntu muna mbundukutu a ntoto, umvumunwini muna mazunu o mwand’a moyo; o muntu okitukidi se wamoyo.” O mvovo “muntu okitukidi se wamoyo,” i nsekola ya mvovo ne’phesh, * muna ndinga Kiyibere, una ye nsasa vo “vangwa kifulumunanga.”—Etuku 2:7.

Nkand’a Nzambi ukiesesanga vo, o moyo una wantu bavewa fwa ufwanga. Konso muntu mu yeto “vangwa kiamoyo.” Muna kuma kiaki, avo ovavidi, kusolola kana Nkand’a Nzambi umosi ko, usadilanga o mvovo “moyo ulembi fwa.”

Wau vo Nkand’a Nzambi ke uvovanga ko vo muntu wavewa moyo ulembi fwanga, ekuma mabundu mayingi melongelanga vo o moyo ke ufwanga  ko? Muna baka e mvutu, yambula twavutuka kuna Ngipito yankulu.

Heródoto, nkwa lusansu wa mwisi Ngerekia muna tandu kia 15 vitila tandu kieto, wavova vo esi Engipito yau i “wantu antete bavovanga vo o moyo ke ufwanga ko.” Esi Babele yankulu mpe bakwikilanga vo moyo ke ufwanga ko. Kuna kwalanda, vava Alesandero Wanene, kasunda Oriente Médio muna mvu wa 332 vitila tandu kieto, akwa ndongota za esi Ngerekia basayanesa e longi dia moyo ulembi fwanga muna zunga yawonso yayalwanga kwa Ngerekia.

Muna tandu kiantete, vakala ye buka yole ya Ayuda akwa tunda, essênios ye Afarisi, balonganga vo muntu avo ofwidi nitu kaka ifwanga, vo i moyo ke ufwanga ko. O Nkanda Encyclopedia Judaica uvovanga vo: “E ngindu za moyo ulembi fwanga zatuka kwa Ayuda ana bakala e ngwizani yo Platão wa nkwa ndongota wa mwisi Ngerekia.

Ekolo e kisi nsi kia Ngerekia kiasayananga mu fulu yayingi, awana bakiyikilanga vo Akristu batambulwila e longi diadi diatuka muna mabundu ma luvunu. Jona Lendering, wa nkwa lusansu wavova vo, “e ngindu za Platão za sia vo entete o moyo va fulu kiambote wakala, owau uzingilanga mu nza yambi, zakitula dio se dia sazu mu wizanesa malongi ma ndongota za platão ye Kikristu.” Muna diadi, e longi dia luvunu dia sia vo moyo ke ufwanga ko diatambulwilwa muna dibundu dia  “Akristu” yo kituka se diambu diamfunu muna mambu bekwikilanga.

Muna tandu kiantete, Paulu wa ntumwa wasoneka lulukisu olu: “E diambu diavumunwinwa ditomene vova vo, muna lumbu ikwiza ankaka bebembola lukwikilu yo tamba o matu muna mvovo mialuvunu miavumunwinwa kwa mianda miambi ye malongi ma nkuya.” (1 Timoteo 4:1) Ekwe mvovo mia ludi! E longi dia sia vo moyo ke ufwanga ko, i dimosi muna “malongi ma nkuya.” E ngindu zazi ke zina muna Nkand’a Nzambi ko, zatuka muna mabundu ma luvunu ma nz’ankulu ye ndongota za wantu.

Diakiese kwa yeto, kadi Yesu wavova vo: “Nuzaya e ludi, e ludi kikunuvevola.” (Yoane 8:32) Muna vua o zayi wa ludi wa Nkand’a Nzambi, tubembolanga malongi ma luvunu mekululanga o zitu wa Nzambi ye mavangu mesayaneswanga kwa mabundu mayingi ova nza. Vana ntandu, e ludi kina muna Diambu dia Nzambi kikutuvevolanga muna malongi ma tusansu twa wantu ye kinkulu kiau mu kuma kia mafwa.—Tala e babu, “ Amafwa, Akweyi Bena?”

O Nzambi wa Mvangi eto kavanga muntu ko kimana kazinga kaka 70 yovo 80 lwa mvu ova ntoto, i bosi vava kefwa kenda zinga yakwele mvu ku fulu kiankaka. Tuka kuna lubantiku lwa nza, Nzambi wazola vo wantu bazinga yakwele mvu ova ntoto nze wan’a nlemvo. E kani diadi i sinsu kia nzola yampwena ya Nzambi kwa wantu, ke dilendi funga nkutu ko. (Malaki 3:6) Ntozi a nkunga wavova ye ziku kiawonso vo: “Asongi bevwa nza, besikila vo yakwele mvu.”—Nkunga 37:29.