Vengomona Meso Muna Mambu Makondwa Mfunu
Vengomona Meso Muna Mambu Makondwa Mfunu
‘Vengomona meso mame muna tala mambu makondwa mfunu, umputwila moyo muna nzil’aku.’—NKU. 119:37.
1. O meso nkia mfunu mena?
O MESO meto mfunu kikilu mena. Malenda kutusadisa mu mona e mpila lekwa ituzungidi. Meso meto mekutusadisanga mu mona akundi eto yovo mona vonza kifinamanga. Tulenda mona mpe lekwa yambote, yo mona mavangu masivi ma nsema mesongang’e ziku kia nkal’a Nzambi yo nkembo andi. (Nku. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Roma 1:20) Wau vo i nzila ilwakisang’o mambu muna ngindu, o meso mfunu mena muna vwa zayi wa Yave yo siamisa lukwikilu lweto muna yandi.—Yos. 1:8; Nku. 1:2, 3.
2. Ekuma tufwete solelanga mana tutala? Adieyi tulenda longoka muna sambu kia ntozi a nkunga?
2 Mana tumonanga malenda kututwasila vonza. E meso ye ngindu kintwadi zisalanga, muna kuma kiaki, mana tumonanga malenda wokesa zolela ya ntim’eto. Wau vo mu nza yazala ye fu yambi twina, eyi iyalwanga kwa Nkadi Ampemba wa Satana, tusongwanga lekwa ilenda kutuvukumuna, kana nkutu vo mu kolo kiakete kaka tutadidi yo. (1 Yoa. 5:19) Ekiaki i kuma ntozi a nkunga kasambila kwa Nzambi vo: ‘Vengomona meso mame muna tala mambu makondwa mfunu, umputwila moyo muna nzil’aku.’—Nku. 119:37.
O Meso Meto Aweyi Malenda Kutuvukumwina?
3-5. Nkia nona ya Nkand’a Nzambi isonganga e vonza kia yambula meso meto matuvukumuna?
3 Badika dina diabwila Eva wa nkento antete. Satana wamvovesa vo meso mandi ‘metemoka’ kele vo odidi e bundu kia “nti a zayila wete yo bi.” Eva wafwana kiyuvula una meso mandi madi ‘temokena.’ E luzolo lwandi lwa dia e bundu kiakanikinwa lwayantika wokela vava “kamona vo o nti wambote muna dia, yo wete muna meso, nti uvavwa muna lungidika muntu.” O tadidila nti wau kwafila Eva mu kolamena nkanikinu a Nzambi. Adami wa nkaz’andi wakolama mpe. Ediadi diatwasa mfwilu kwa wantu awonso.—Etu. 2:17; 3:2-6; Roma 5:12; Yak. 1:14, 15.
4 Muna lumbu ya Noa, e mbasi zakaka bavukumunwa kwa dina bamona. Muna kuma kiau, tutanganga mun’Etuku 6:2 vo: “O wan’a Nzambi bamwene wan’amakento a wantu vo miote: bayibongele akazi mun’awonso basolele.” O tala wan’amakento a wantu kwasikamesa luzolo lwa tá e zumba muna ntima mia mbasi z’akolami. E mbasi zazi zawuta wan’a yimpumbulu. O mavangu mambi ma wantu awaya matwasa lufwasu lwa wantu awonso, Noa kaka y’esi nzo andi bavuluka.—Etu. 6:4-7, 11, 12.
5 Vioka mvu miayingi, Akani wavukumunwa kwa meso mandi yo yiya e lekwa, vava Isaele yabaka e mbanza Yeriko. Nzambi wakanikina vo e lekwa yawonso ina muna mbanza ifwete fwaswa, nanga ina kaka yafwana siwa mun’elundilu dia Yave. Aneyisaele bakanikinwa vo: ‘Nutoma kukenka mun’eki kiatengolwa, nunkwa lokokela’ yo bong’e yaka lekwa muna mbanza. Vava Akani kakolama, o nkangu a Isaele wamona mpasi kuna mbanza Ai, ndonga muna yau bafwa. Akani ka tambulwila wivi wandi ko yavana kasenzekwa. Akani wavova vo: “Una yamona, . . . ndokokele yo, mbongele yo.” Eketo dia meso mandi diamfila ku lufwasu, kumosi “y’eyi yawonso kakala yau.” (Yos. 6:18, 19; 7:1-26) O ntim’a Akani wamfila mu vanga dina kasimwa.
Kala ye Volo Mfunu Kwina
6, 7. Satana nkia ‘ntambu’ ketoma sadilanga mu kutuvukumuna? Akiti aweyi besadilanga ntambu wau?
6 O unu, wantu betontwanga nze una watontelwa Eva, ye mbasi z’akolami ye Akani. Muna ‘ntambu’ miawonso kesadilanga o Satana mu vukumuna wantu, owu ulutidi e ngolo i sikamesa “eketo dia meso.” (2 Kor. 2:11; 1 Yoa. 2:16) Akiti a tandu kiaki batomene wo zaya vo wantu balutidi filakeswa kwa mana bemonanga. Nkwa ngangu mosi wasoneka vo: “Muna yîkwa yawonso ya nitu, o meso i lekwa kisundidi vukumuna wantu. Nkumbu miayingi mefilanga wantu mu vanga dina bazeye vo ke diambote ko.”
7 Akiti besonganga ulolo wa lekwa y’ekani dia yangidika meso yo sikamesa luzolo lwa wantu lwa sumba lekwa yau yovo yangalela lekwa ina besonganga. Nkwa ngangu mosi kuna Estados Unidos walongoka una publicidade ivukumwinanga o wantu, wasoneka vo, “ke yisadilwanga kaka ko mu zayisa diambu, kansi mu sikamesa luzolo lw’awana betalanga yo bavanga diambu.” Nkumbu miayingi betoma sadilanga mafoto ma wantu besonganga e nitu. Muna kuma kiaki, diamfunu twayikenga muna dina tutalanga ye dina tukotesanga muna ngindu ye ntima mieto.
8. Nkand’a Nzambi aweyi usongelanga o mfunu a lunga-lunga meso meto?
8 Akristu akieleka bekalanga mpe y’eketo dia nitu, y’eketo dia meso. Muna kuma kiaki, Nkand’a Nzambi ukutulukisanga mu kala ye volo muna dina tutalanga ye dina tuzolanga. (1 Kor. 9:25, 27; tanga 1 Yoane 2:15-17.) Yobi wa nsongi a muntu wazaya e vonza kia tala yo kala ye luzolo. Wavova vo: “Nkangidi ekangu yo meso mame; ozevo aweyi ntadila ndumba?” (Yobi 31:1) Yobi kavenga kaka viakana nkento ko mu lembi tá yandi e zumba; kansi kayambula mpe ko vo e ngindu zazi zakota muna ntim’andi. Yesu wasong’o mfunu wa vengesa e ngindu zambi muna ntima vava kavova vo: “Konso on’otungununa nkento, kanlengokelw’o moyo, zumba kia nsi a ntima katele yandi.”—Mat. 5:28.
Mambu Makondwa Mfunu Mana Tufwete Venga
9. (a) Ekuma tufwete kikengela vava tusadilanga Internete? (b) O mona mavangu ma zumba kana mu fikolo, nkia mfwilu dilenda twasa?
9 O unu, ayingi ‘bekwamananang’o tala’ mavangu ma zumba (pornografia) ku sweki muna Internete. Ka divavanga ko vo twaziula e site zazi za Internete, zau zikuyisonganga. Mu nkia mpila? E foto dia muntu osonganga e nitu dilenda vayika ku kinsalukisa muna komputadore. Kana nkutu vava o muntu keziulanga e-mail, valenda vaika foto disonganga mavangu ma zumba. Muna katula dio dilenda kala diampasi. Kana nkutu katwidi dio mu nzaki, e ngindu ke zivilakana ko dina omwene. O mona mavangu ma zumba, kana mu fikolo dilenda twasa mfwilu. Dilenda yivisa e ntona za muntu yo kitula dio se diampasi mu katula mavangu mama ma zumba muna ngindu. Edi disundidi e vonza, o muntu ‘okwamanananga tala’ mavangu ma zumba osonganga vo kafwasidi ngindu zambi ko muna ntim’andi.—Tanga Efeso 5:3, 4, 12; Kol. 3:5, 6.
10. Ekuma ka dinina diampasi ko kwa wana mu tala mavangu ma zumba? Nkia mfwilu dilenda kubatwasila?
10 Untunguluzi ulenda fila wana mu tala mavangu ma zumba. Ediadi avo divangamene, dilenda yivis’e ngindu za wana mu kuma kia kinkento ye kiyakala. Zulunalu mosi yavova vo, o tala mavangu ma zumba dilenda yivisa e ngindu za wana muna diambu dia kinkento ye kiyakala yo “kituka se diampasi mu kala ye ngwizani ambote y’akaka yo badikila akento mu mpila yambi. O yindula mana katadidinge dilenda kumfila mu lembi kala diaka ye ngangu kuna sikola. Dilenda kala mpe diampasi mu kala ye ngwizani ambote ye akundi y’esi nzo.” Kuna sentu ediadi dilenda twasa mpasi muna longo.
11. Yik’e nona kisonganga e vonza kia tala mavangu ma zumba.
11 Mpangi mosi weyakala, wavova vo: “Muna mawonso yavanga una kiakitukidi Mbangi a Yave ko, e mavangu ma zumba yatalanga i diambu disundidi e mpasi mu katula muna ngindu. Yamu wau, yakinu yindula mambu mama, musungula vava iwanga miziki, mona yovo yindula konso diambu. Inwananga ye diambu diadi lumbu yawonso.” Mpangi akaka vava kakala nleke, watalanga e zulunalu za s’andi zasonganga mavangu ma zumba ekolo mase mandi ke bakalanga ku nzo ko. Wasoneka vo: “Mana yamonanga mayivisa kikilu ngindu zame za kileke. Kana una vo mvu 25 miviokele kala, kilendanga vilakana mana yamona ko. Ivanganga e ngolo za katula e ngindu zazi, kansi zikungizilanga kaka. Ediadi dikumfilanga mu kibadikila nze muntu wakondwa mfunu, kana una vo ivanganga wawonso mu venga e ngindu zazi.” Diangangu mu venga e ngindu zazi muna lembi tala e mambu mama makondwa mfunu. O muntu aweyi kalenda wo vangila? Kafwete si’e ngolo za “bunduna konso’kani muna tumama kwa Kristu.”—2 Kor. 10:5.
12, 13. Nkia mambu makondwa mfunu bafwete venga tala Akristu? Ekuma?
12 Ediaka “diambu diambi,” yovo diakondwa mfunu tufwete venga i nsaka zina ziwokesanga luzolo lwakala ye mavwa mayingi, yovo fila wantu mu mavangu ma mpandu, nsoki yo bungula menga ye vonda. (Tanga Nkunga 101:3.) Mase m’Akristu bena ye mbebe kuna kwa Yave ya sola mana mafwete talwa muna nzo zau. Dialudi vo, ke vena Nkristu akieleka ko olenda zola kivana mu mambu ma mpandu. Kana una vo i wau, mase bafwete zayanga e filme, novela, vídeo games ye nkanda mina mitanganga, wan’au milenda fila muntu mu mambu ma mpandu.—Nga. 22:5.
13 Kana tu aleke yovo ambuta, o meso meto ke mafwete talanga vídeo games ko ngatu filme zisonganga umpumbulu yo vonda wantu. (Tanga Nkunga 11:5.) Tufwete venga kotesa muna ntima mieto konso diambu disimwangwa kwa Yave. Sungamena dio vo, Satana ngindu zeto kevavanga yivisa. (2 Kor. 11:3) Kana nkutu nsaka zibadikilwanga vo zambote zilenda dia ntangwa yayingi yo fwasa e ntangw’eto ya Nsambila ya Esi Nzo, yo tanga Nkand’a Nzambi konso lumbu yo kubika malongi ma nkutakani.—Fili. 1:9, 10.
Landa Mbandu a Yesu
14, 15. Adieyi kavanga o Satana vava katonta Kristu e nkumbu wetatu? O Yesu aweyi kasundila e ntota zazi?
14 Diankenda kikilu vo, mu nza yayi yambi, ka tulendi venga tala mambu mawonso mambi ko. Kana nkutu Yesu wazaya e ludi kiaki. Muna nkumbu wetatu una Satana katonta Yesu kalembi vanga luzolo lwa Nzambi, “o Nkadi Ampemba untombwele vana mongo anda kikilu, unsongele yintinu yawonso ya nza, yo nkembo au.” (Mat. 4:8) Ekuma Satana kavangila wo? Ka lukatikisu ko vo wazola sadila eketo dia meso. Muna mona nkembo a yintinu yawonso ya nza, diadi fila Yesu mu yima luzolo lwakala y’etunda ova nza. O Yesu adieyi kavanga?
15 Yesu kasia sungididi muna lukau lwalu ko. Kayambula ko vo e ngindu zambi zakota muna ntim’andi. Muna bembola yo, ke diavava ko vo kateka mona ina kamvana o Nkadi Ampemba. Yesu vana vau wavenga yo. Wavova vo: “Katuka, e Satana.” (Mat. 4:10) Yesu wasiang’e sungididi muna ngwizani andi yo Yave. E mvutu zandi ngwizani zakala ye kuma kayizila ova nza—vanga luzolo lwa Nzambi. (Ayib. 10:7) Muna kuma kiaki, Yesu wafungisa ntambu mia Satana.
16. Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Yesu muna zizidila e ntota za Satana?
16 Mayingi tulenda longoka muna mbandu a Yesu. Diantete, ke vena muntu ko kalendi tontwa kwa Satana ko. (Mat. 24:24) Diazole, mana tumonanga malenda wokesa luzolo lwa ntima mieto mu vanga edi diambote yovo diambi. Dietatu, Satana lenda sadila “eketo dia meso” mu vava kutuvukumuna. (1 Pet. 5:8) Diayá, yeto mpe tulenda sia Satana kitantu, musungula avo tuvengele ntota zandi vana vau.—Yak. 4:7; 1 Pet. 2:21.
Kala ye Disu “dia Kumosi”
17. Ekuma dinina dia uzowa dia vingila vo e ntota zateka bwa i bosi tuzaya dina tuvanga?
17 O kuyiyekola kweto kwa Yave divavanga mpe vo twavengomona meso muna mambu makondwa mfunu. Vava tusianga nsilu wa vanga luzolo lwa Nzambi, tuyikamanga ntozi a nkunga mu vova vo: “Mpengese malu mame muna mayendelo mawonso mambi, yalunda diambu diaku.” (Nku. 119:101) Dia uzowa dia vingila vo e ntota zateka bwa i bosi tuzaya dina tufwete vanga. Mana kesimanga Nkand’a Nzambi tutomene mo zaya. Tutomene zaya e ntambu mia Satana. Nkia ntangwa Yesu katontwa mu kitula e tadi se mbolo? Vava kalembi dia mini yo mafuku 40, yo ‘mon’e nzala.’ (Mat. 4:1-4) Satana ozeye vava tukalanga twayoya yo lenda bwa muna ntota. Kana una vo i wau, eyayi i ntangwa tufwete badika e diambu diadi. Ka tufwete fwa diya ko. Avo tusungamena nsilu twasia vava twakiyekola kwa Yave e lumbu yawonso, tukala twakubama mu venga mambu makondwa mfunu.—Nga. 1:5; 19:20.
18, 19. (a) Nkia nswaswani ina vana vena nkwa disu “dia kumosi” ye nkwa disu “diambi”? (b) Ekuma dinina o mfunu dia badikanga oma mena mfunu? Nkia luludiku luvewanga muna Filipi 4:8 mu kuma kia diambu diadi?
18 E lumbu yawonso tuwanananga ye mambu mayingi meyangidikanga meso, oma malenda kutuvukumuna. Muna kuma kiaki, diamfunu twalanda elongi dia Yesu dia kala ye disu “dia kumosi.” (Mat. 6:22, 23) E disu “dia kumosi” mu diambu dimosi kaka disianga e sungididi, i sia vo, mu vanga luzolo lwa Nzambi. Avo i disu “diambi,” diazala y’eloko yo fila muntu mu mambu makondwa mfunu.
19 Sungamena vo, meso i medikilanga e ngindu zeto, e ngindu i zidikilanga ntima mieto. Muna kuma kiaki, diamfunu twabadikanga oma mena mfunu. (Tanga Filipi 4:8.) Kieleka, tulenda samba nze ntozi a nkunga vo: “Vengomona meso mame muna tala mambu makondwa mfunu.” Ekolo tusiang’e ngolo za zingil’e ngwizani ye sambu kiaki, tulenda kala ye vuvu vo Yave ‘okutulunda muna nzil’andi.’—Nku. 119:37; Ayib. 10:36.
Adieyi Tufwete Sungamena mu Kuma kia . . .
• ngwizani ina vana vena meso, ngindu yo ntim’eto?
• vonza kia tala mavangu ma zumba?
• mfunu wa kala ye disu “dia kumosi”?
[Yuvu ya Longoka]
[Foto ina muna lukaya lwa 23]
Nkia mambu makondwa mfunu bafwete venga tala Akristu?