MVU miole vitila diambu diadi diavangama, Evelyn Trabert yo mono twafokola kalasi kiayá kia Sikola ya Ngiladi. Muna kolo kiakina, e Sikola ya Ngiladi yavangamenanga lukufi ye mbanza Ithaca, Nova York. Twafilwa muna salu kia kimisionario kuna El Salvador. Tezo kia mvu 29 yasadila ko. Vitila yazayisa e zingu kiame muna salu kia kimisionario, yambula yasasila e kuma yabakila e nzengo za sala e salu kiaki.

Mu mvu wa 1923 yawutuka kuna mbanza Spokane, Washington, Estados Unidos. Mase mame, John yo Eva Olson, mu dibundu dia Luterano basambilanga, kansi ke bakwikilanga mu longi dia bilungi bia tiya ko dialongwanga muna dibundu diau. Ke bakwikilanga ko vo Nzambi anzodi olenda bangika wantu. (1 Yoane 4:8) O se diame muna nzo ya vangila mbolo kasadilanga. Lumbu kimosi muna fuku, mosi muna asadi wansasila muna Bibila vo Nzambi ke bangikanga wantu ku bilungi ko. Ke vavioka kolo ko, mase mame bayantika longoka ye Mbangi za Yave. Balongoka dina Bibila kivovanga mu kuma kia wantu vava befwanga.

Muna kolo kiakina kimbuta kia mvu vwa yakala kiau, kansi isungamenanga e kiese bakala kiau mase mame mu kuma kia mambu balongokanga. Bayangalala kikilu mu zaya vo e nkumbu a Nzambi Yave ye ke vena nzambi mu ntatu ko. (Yoane 8:32) Mase mame bandonganga mana balongokanga, mono mpe yazaya e ludi kiaki. O tanga Bibila  kibadikilanga dio ko vo yoyesa diyoyesanga. Iyangalelanga longoka Diambu dia Nzambi. Kana una vo nsoni yamonanga, yayikama mase mame muna salu kia samuna e nsangu zambote. Mase mame bavubwa muna mvu wa 1934, mono mpe yavubwa muna mvu wa 1939 vava yalungisa 16 dia mvu.

Muna nsungi a sivu kia mvu wa 1940, mase mame bateka e nzo au ye twayaluka yo kwenda kuna mbanza Coeur d’Alene, Idaho. I kuna twayantikila e salu kia kimviti a nzila. Mu nzo ya mfutila twazingilanga yakala vana ntandu a nzo yavangulwilwanga makalu. Muna nzo eto twavangilanga lukutakanu. Muna kolo kiakina, nkutakani zakete kaka zakala ye Maseka ma Kintinu. Nkutakani zayingi zalunganenanga muna nzo za mfutila yovo muna nzo za mpangi.

Muna mvu wa 1941, mase mame yo mono twayenda mu lukutakanu lwa zunga kuna mbanza St. Louis, Missouri. E lumbu kiansuka kia lukutakanu lwalu kiayikilwa vo “Lumbu kia Wana.” Muna lumbu kiakina, aleke bakala ye kimbuta kia mvu tuka 5 yakuna 18 bazayiswa vo bavwanda kuna ntwala. Kuna mfoko a dimosi muna malongi mandi, mpangi Joseph F. Rutherford, wavovela yeto aleke. Walomba vo twatelama yeto awonso avo tutambulwidi “lemvokela Nzambi yo Ntinu andi.” Yeto awonso twatelama. I bosi, mpangi Rutherford wavova vo: “Nutala, vioka 15.000 ma mbangi bakulamene kuna sambu dia Kintinu!” Tuka muna ntangwa yayina, yabaka e nzengo za sala e salu kia kimviti a nzila muna zingu kiame kiawonso.

Ke vavioka ngonde zayingi ko vava twatuka mu lukutakanu lwalu, twavoveswa vo twenda kuna mbanza Oxnard kuna sude ya Califórnia. Twafilwa kuna mbanza yayi mu yantika nkutakani yampa. Twazingilanga mu kalu diakete twakitula se nzo ye mfulu mosi kaka. Konso fuku twakitulanga e mesa ma dila se mfulu ame. Nsobani yampwena kikilu yavangama vava yavwa e suku dia mono kibeni.

Kina kia 7 kia ngonde a Desemba ya mvu wa 1941, esi Japão batuba e bomba kuna mbanza Pearl Harbor kuna Havaí. Muna lumbu kialanda, Estados Unidos bayantika e vit’azole a nz’amvimba. Ediadi diavangama vava twalwaka kuna Califórnia. Muna kolo kiakina, makesa ma Japão ana basadilanga muna nzanza lukufi bakala. Muna kuma kiaki, e mfumu bavovesa awonso bazingilanga lukufi yo mbu vo bazimanga e minda miau muna fuku. Diampasi diakala kwa makesa mama mu nwanisa e nsi mu kuma kia tombe.

Ke vavioka ngonde zayingi ko, muna ngonde ya Setemba 1942, twayenda kuna lukutakanu lwa mvivu kuna mbanza Cleveland, Ohio. Itoma sungamenanga e longi kafila mpangi Nathan H. Knorr diakala ye ntu a diambu vo: “Luvuvamu—Nga Luzingila?” Muna longi diadi, watoma sasila ungunza una muna Lusengomono kapu kia 17 uyikanga e “bulu kiambwaki” eki “kiakàla yo lembi kala, se kitomboka muna mbilu.” (Lusengomono 17:8, 11) Mpangi Knorr wasasila vo e “bulu kiambwaki” i Liga das Nações (Kintwadi kia zula) kiafokola muna kolo kia vita. I bosi, wavova vo e nkubika za luvuvamu lwa nza zimoneka diaka ye kolo kiayingi kia luvuvamu kilanda. I diau diavangama. Muna mvu wa 1945 e vit’anzole a nz’amvimba yafokoka, Nações Unidas yavinga vana fulu kia Liga das Nações. Tuka muna kolo kiakina, Mbangi za Yave bayantika samuna nsangu zambote mu fulu yayingi mu nza. Tuka muna ntangwa yayina e salu mu nungunuka kikilu kina.

O ungunza wau wansadisa mu bakula vo salu kiayingi kifwete salwa. Muna kuma kiaki, vava vavewa luzayisu vo e Sikola ya Ngiladi iyantika mu mvu ulanda, yazola kota sikola yayi yo kituka misionario.  Muna kolo kiakina, muna mvu wa 1943, yafilwa kuna mbanza Portland, Oregon mu sala se mviti a nzila. Muna lumbu yayina, fonógrafo twasadilanga mu wisa malongi kwa wantu vana mielo mia nzo zau, i bosi twabavananga nkanda misasilanga Nkand’a Nzambi miavovelanga Kintinu kia Nzambi. Mu mvu wau wawonso, yayindulanga e salu kia kimisionario.

Muna mvu wa 1944, mono yo nkundi ame Evelyn Trabert twatambula mboka mu kota Sikola ya Ngiladi. Kiese kikilu yamona wau batusola. Mu ngonde tanu, alongi eto batusonga mpila yambote ya longokela Bibila, eyi ilenda kutufila mu yangalela kio. Twasivika kikilu e mpila alongi eto basongelanga e fu kia kuyikulula. Kasikil’owu, ezak’e ntangwa alongi eto batusilanga madia vana meza. Twafokola Sikola ya Ngiladi kina kia 22 kia ngonde a Yanuali ya mvu wa 1945.

Muna ngonde a Yuni ya mvu wa 1946, mono yo Evelyn kumosi yo Leo yo Esther Mahan, twalwaka kuna mbanz’a Santa Ana, El Salvador. E yana kuna mbanza yayi ‘yafwana kala o pemba kwa nsâlu.’ (Yoane 4:35) Vava twalwaka, ke vavioka ngonde zayingi ko twavanga lukutakanu lweto lwantete lwa zunga kuna Santa Ana. Twabokela wantu mu kwiza lungana ku lukutakanu ye twayangalala kikilu vava twamona tezo kia wantu 500 bakala muna lukutakanu. E salu kieto kia sila umbangi kiafungisa mfumu za mabundu makasi. Muna kuma kiaki, vava vavioka lumingu lumosi bakubika buka kia wantu ana ngikidi kuna lubantiku lwa lusansu lwalu. Bavava kutuvumisa, edi bazola vo twasisa e mbanza yayina. Kansi, ediadi diasiamisa e kani dieto dia kwamanana muna mbanza yo sadisa wantu. E mfumu za mabundu bakanikina wantu vo ke batangi Bibila ko, wantu akete kaka bakala ye nzimbu mu sumba wo. Kansi, ndonga bakala ye luzolo lwa longoka e ludi. Bayangalala kikilu vava twalongokanga e ndinga Espanhol kimana twabalonga oma ma Yave ye nsilu andi wa kitula o ntoto se paradiso.

Mosi muna alongoki ame antete i Rosa Ascencio. Wazinganga yo yakala, kansi ke bakazala ko. Vava kayantika longoka Bibila, wavambana yandi. I bosi, yakala mpe wayantika longoka Bibila. Bakazala, bavubwa yo kituka se Ateleki avema. Rosa i mviti a nzila antete a ngonde ke ngonde wakala kuna Santa Ana. *

Rosa kinkita kavanganga. Konso ntangwa kayendanga muna salu kia umbangi, wakanganga e nzo andi a tekela, wakalanga ye vuvu vo Yave olungisa e nsatu zandi. Wantu ayingi bayendanga sumba e lekwa kwa Rosa. Wamona vo Yave walungisanga e nsatu zandi nze una wasonama muna Matai 6:33. Rosa wasikila ye kwikizi muna Yave yamuna lufwa lwandi.

Misionario sambanu twafutilanga muna nzo ya muntu mosi wa nkwa kinkita watoma zayakana. Lumbu kimosi, mfumu mosi a dibundu wayenda kingula muntu ndioyo yo kumvovesa vo avo oyambwidi vo twakwamanana futila muna nzo andi, yandi  yo nkaz’andi bevaikiswa muna dibundu. O muntu ndioyo kamona wonga wa mfumu a dibundu ko, wamvovesa vo yandi ozaya avo katula bekunkatula muna dibundu. Kayangalelanga diaka mambu bavanganga ko e mfumu za mabundu. Watuvovesa vo tulenda kweto kala muna nzo andi kolo kiawonso tuzolele.

Muna mbanz’a kimfumu, kuna San Salvador, misionario akaka walongokanga Bibila yo nkento a muntu mosi wakala vo nkwa umbangu, nkumbu andi Baltasar Perla. Kakwikilanga diaka mu Nzambi ko kadi wamonanga afidi ayingi a mabundu bakala akwa kuvunina. Kansi, muntu ambote kakala. Kana una vo kakala Mbangi a Yave ko, wakivana mu kubika yo sadisa muna ntungilu a vula kuna El Salvador, kalomba nzimbu ko kwa Mbangi za Yave mu kuma kia salu kiandi.

Vava kiatungwanga e vula, Baltasar wasala kumosi ye ulolo wa Mbangi za Yave ye wakwikila vo wasolola e dibundu diakieleka. Wavubwa kina kia 22 kia ngonde a Yuli ya mvu wa 1955. Kuna kwalanda o Paulina wa nkaz’andi mpe wavubwa. O wan’au wole besadilanga Yave ye kwikizi kiawonso. O mwan’au Baltasar junior, osadilanga kuna Betele ya Nova York se mvu 49. Oyikamanga salu kia samun’e nsangu zambote kisalwanga mu nz’amvimba ye mosi muna buka kia Afidi a Vula kuna Estados Unidos. *

Vava twavanga lukutakanu lwa mvivu kuna San Salvador, mpangi Perla watusadisa mu vwa nswa wa sadila yanzala kiampwena kia nsaka (ginásio) kimana twakutakena. E nkumbu antete twakutakana vana fulu kiokio, ke twazadisa kunda yawonso ko. Kansi, malembe-malembe wantu bayantika kulama konso mvu, ke kolo ko e fulu kiaki ke kiatufwananga diaka ko. Twamona una Yave kasambulwilanga e ngolo zeto. Muna lukutakanu lwalu yamona wantu yalongoka yau Bibila. Yayangalala kikilu vava yamona alongoki au bavubwa. Yamona vika sia vo alongoki awaya atekelo ame.

Muna lukutakanu lumosi, mpangi mosi wafinama vana yakala yo vova vo ndoloki kazolele kundomba. Kiazaya ko kana nkia diambu kazola vova ye kiansungamenanga ko. Wavova vo: “I mosi muna buka kia aleke ana banutuba matadi kuna Santa Ana.” O  ntim’ame wayangalala kikilu mu zaya vo owau osadilanga Yave kumosi yo mono. E moko kiaki kiansungamesa vo e salu kia ntangwa ke ntangwa i mpil’a zingu kisundidi e kiese.

Tezo kia mvu 29 yavanga muna salu kia kimisionario kuna El Salvador. Yasadila kuna Santa Ana, Sonsonate, Santa Tecla, ye kuna San Salvador. Muna mvu miami miawonso, mase mame bayantika nuna. Kuna kwalanda, lusadisu lwame bavwanga o mfunu. Yasamba, i bosi yabaka nzengo za yambula salu kia kimisionario yo vutuka kuna Spokane muna mvu wa 1975.

O se diame wafwa muna mvu wa 1979, yalunga-lunga ngudi ame mu mvu nana. Kalendanga vanga mayingi ko kondwa kwa lusadisu lwame kadi kakala diaka ye ngolo zafwana ko. Wafwa ye kimbuta kia mvu 94. Ekiaki kolo kiampasi kikilu kiakala kwa mono. E mpasi yamonanga zangyoyesa kikilu. Salu kia singika e nludi yasalanga kiampasi kikilu kiakala. Kansi, yamonanga una Yave kansadisilanga yo zola kwawonso. Wawá e sambu yame ye wansadisa mu zizidila e kolo kiaki kiampasi. Yave olungisanga o nsilu andi wa kundunga-ndunga kana nkutu mu kinunu kiame.—Yesaya 46:4.

Muna mvu wa 1990, yayenda kuna Omak, Washington. Yayantika sila umbangi mu zunga kivovanga e ndinga Espanhol. Yakimwena diaka vo mfunu ngina. Ayingi muna alongoki ame bavubwa. Kuna kwalanda, kialendanga diaka lunga-lunga nzo ame ko kuna Omak. Muna kuma kiaki, muna ngonde a Novemba ya mvu wa 2007, yayaluka yo kwenda zingila mu nzo yakala lukufi ye mbanza Chelan, Washington. E nkutakani ya ndinga Espanhol yatoma kundunga-ndunganga ye ivutulanga matondo mu kuma kia diambu diadi. Wau vo mono kwame kaka i nunu kwaku, ampangi betoma kunzolanga nze nkak’au.

Yabaka e nzengo za lembi kazala ngatu wuta wana kimana yasadila Yave una ufwene. (1 Korinto 7:34, 35) Yamona vo omu nza yayi kilendi kala ye lekwa yawonso ko nzolele muna zingu kiame. Muna kuma kiaki, yabaka e nzengo za sia e sungididi mu mana masundidi o mfunu, i sia vo, sadila Yave ye nsia ntim’ame yawonso. Yasadisa wantu ayingi mu longoka e ludi ye bakituka nze wana ame. Muna nza yampa, ntangwa yayingi ikala yau mu vanga mawonso izola. E sono itoma yangalelanga i sono kia Nkunga 145:16, kadi Yave osianga nsilu vo ‘oyukutisa kinzola-nzola kia mioyo miawonso.’

Owau kimbuta kia mvu 91 ngina, o vimpi wame wakinu wambote. Muna kuma kiaki, ikwamanananga sala se mviti a nzila. E salu kia kimviti a nzila kikunsadisanga mu lembi yoya muna mwanda yo kala ye kani diasikila muna zingu. Vava yalwaka kuna El Salvador, e salu kia umbangi ke kolo ko kiayantika. Kansi, owau vioka 39.000 ma ateleki bena kuna El Salvador. Nzeye wo vo Satana ke lenda ningamesa e salu kieto ko, kana una vo i diau kevavanga vanga. O lunungunuku lwalu lukumikanga kikilu lukwikilu lwame. Kina ye lukatikisu ko vo mwand’avelela a Yave usadisanga nkangu andi.