Vava iyindulanga kileke kiame, isungamenanga lumbu ya kiese vava yazinganga ye mase mame mu nzo akete kuna zunga kia sude ya França. Se diame wampangila baloiço, yatoma yo yangalelanga. Muna mvu wa 1966, Mbangi za Yave badodela mwelo eto yo mokena yo se diame. Vioka ngonde nsambwadi, se diame wabaka nzengo za kituka Mbangi a Yave. Kuna kwalanda, ngudi ame mpe wakituka se Mbangi a Yave, ediadi diabasadisa muna kunsasa mu mpila yambote.

E mpasi zame zayantika vava twavutuka kuna Espanha ina vo i nsi a mase mame. Yayantika mona ndunzi muna moko ye makungunu. Tuka mvu miole yayendanga kwa madotolo ma mpila mu mpila muna fimpwa, i bosi twayenda kwa dotolo dimosi owukanga kimbevo kia reumatismo ona watuvovesa vo: “Ntangwa ya sasuka iviokele kala.” Vana vau ngudi ame wayantika dila. Yayantika wá mvovo mia kinzenza nze “kimbevo kilembi sasuka,” “poliartrite juvenil” (kimbevo kia mianzi). * Kana una vo mvu 10 kaka yakala miau yo lembi zaya mambu mayingi, yabakula vo nsangu zazina zambi zakala.

Dotolo wavova vo mfwete kota kuna lupitalu lwa yimbevo ilembi sasukanga lwa wan’akete (sanatório). Vava yamona lupitalu lwaluna lwanene-nene, yabakama wonga. E nsiku mia lupitalu miabala miakala, madre banzenga nsuki yo kumvwatisa mvwatu miambi. Yakiyuvula: ‘Aweyi ilenda zingila va fulu kiaki kiampasi?’

Wau vo mase mame bandonga o mfunu wasadila Yave, kiatambulwila kuyisia mu malongi ma dibundu dia Katolika ko malongwanga muna lupitalu. Madre ke babakulanga ko ekuma kiazola wila malongi mau ko. Yadodokela Yave kimana kansadisa, vana vau yamona  vo Yave wa ndunga-ndunga nze una se dianzodi ke vanganga kwa mwan’andi.

Mase mame bavewa nswa wa kunkingula mu fikolo konso kia Sabala. Bantwasilanga nkanda misasilanga Nkand’a Nzambi kimana yatanganga, ediadi diakumika lukwikilu lwame. Wana ke bakala yo nswa wakala ye nkanda ko, kansi madre bayambula vo yakala ye nkanda miamina ye Bibila kina yatanganga lumbu yawonso. Yamokenanga mpe ye dumbelele yakaka mu kuma kia vuvu kiame kiazingila mu paradiso va ntoto kondwa kwa mayela. (Lusengomono 21:3, 4) Kana una vo ezak’e ntangwa yakendalalanga yo mona kinsona, yakala ye kiese kadi e vuvu yo lukwikilu lwame muna Yave lwakumamanga.

Vioka ngonde sambanu, madotolo bamvaikisa muna lupitalu. Kimbevo kiame ke kiasasuka ko, kansi yayangalala mu kala diaka vamosi ye mase mame. Makungunu mame matekomoka, ediadi diawokesa ndunzi zame. Vava yakituka se dumbelele, nitu ame yatovoka kikilu yakala. Kansi, vava yalungisa kimbuta kia mvu 14, yavubwa yo baka nzengo za sadila S’ame ezulu. Kana una vo i wau, ezak’e ntangwa yafungilanga Nzambi makasi. Yasambanga, “Ekuma mono? Dodokolo diaku, unguka.’ Nga kumonanga mpasi zame ko?”

E lumbu ya kileke kiame, ntangwa mpasi yakala kwa mono. Yakwikidisa ntim’ame vo kisasuka diaka ko. O kuyitezanesa ye akundi ame bakala ye mavimpi mambote ke diadi kunsadisa ko. Yakendalala kikilu. Kansi, yitu ye akundi ame bansadisa. Isungamenanga Alicia ona wamvioka mvu 20 muna kimbuta, o mpangi ndioyo wakituka se nkundi ame akieleka. Wansadisa kimana yalembi sia sungididi kiasaka muna kimbevo kiame yo sia wete di’akaka vana fulu kiantete.

Vava yalungisa mvu 18 kimbevo kiame kiawokela, muna kuma kiaki yayoyanga kikilu vava yayendanga muna tukutakanu. Wau vo kialendanga vaika mu nzo ko, yasadila ntangwa yayi mu longoka Nkand’a Nzambi una ufwene. Nkand’a Nkunga ye Yobi miansadisa mu bakula vo e diambu diantete Yave wa Nzambi kevanganga i kutulunga-lunga muna mwanda ke mu nitu ko. O samba ntangwa zawonso, diansadisa mpe mu vwa “ulolo wa nkuma” yo “luvuvamu lua Nzambi, luna luviokele nyindu wawonso.”—2 Korinto 4:7; Filipi 4:6, 7.

Vava yakala ye mvu 22, yayantika diatila mu kalu dia mvanguki. Wonga yakala wau, kadi yayindulanga vo wantu ke badi kunsia diaka sungididi ko yo mona kaka nkento wayela muna kalu dia mvanguki. Kansi, e kalu dia mvanguki diansadisa muna kuyilunga-lunga, dina yayindulanga vo diambi diakituka se nsambu. Nkundi ame mosi una ye nkumbu a Isabel, wampovesa vo yasikidisa ekani dia sala ola 60 mu salu kia umbangi kumosi yo yandi mu ngonde imosi.

Kuna lubantiku, kiayangalela ngindu zazi ko. Kansi, muna lusadisu lwa Yave, yitu ye akundi, yalenda wo vanga. E ngonde yayina nswalu yavioka, yasunda wonga ye nsoni yakala zau. E salu kiaki kiese kiayingi kiampana, muna mvu wa 1996 yabaka nzengo zakota muna salu kia kimviti a nzila a ngonde ke ngonde yo salanga ola zasikidiswa muna konso ngonde mu salu kia umbangi. Ezazi, i zimosi muna nzengo zambote yabaka kadi zansadisa mu finama Nzambi yo kumika nitu ame. O kuyivana muna salu kia umbangi diansadisa mu samuna lukwikilu lwame kwa wantu ayingi yo sadisa akaka muna yau mu kituka se akundi a Nzambi.

Muna mvu a 2001, yabwilwa sumbula kia kalu yo toloka malu. Ekolo yakala vana mfulu a lupitalu e ndunzi zasaka, yadodokela Yave muna nsi a ntima vo, “E Yave dodokolo, kungyambula ko!” Nkento mosi wakala lukufi ye mfulu ame wangyuvula vo: “Nga u Mbangi a Yave?” Kiakala ye ngolo za kumvana mvutu ko, kansi yanikuna kaka o ntu. Wavova vo: “Ntomene kunuzaya, nkumbu miayingi itanganga nkanda mieno.” E mvovo miami mia mfiaulwisa kibeni. Kana una vo mu ntangw’ampasi yakala, yasila Yave umbangi. Ekwe nsambu!

Vava yateza sasuka, yabaka nzengo zawokesa salu kiame. Ngudi ame wanungunanga kalu diame yo kwenda yame vana yanzala kia lupitalu ekolo malu mame makala muna sima. Konso lumbu, twakingulanga mbevo yo vava zaya mavimpi mau,  i bosi twabavananga nkanda misasilanga Bibila. E nkingula zazi zangioyesanga kikilu, kansi Yave wamvana nkuma yavwanga mfunu.

Owau e ndunzi zame ziwokelanga, o lufwa lwa s’ame lwasakisa mpe lukendalalu lwame. Kansi, isianga ngolo mu kala ye ngindu zasikila. Mu nkia mpila? Vava dilendakananga, ikalanga vamosi ye yitu y’akundi, ediadi dikunsadisanga mu lembi sia sungididi muna mpasi zame. Vava ikalanga mono mosi kaka, itanganga Nkand’a Nzambi yovo sila umbangi muna telefone.

Iyangalelanga lekwa yakete nze baka mupepe yovo wá nsunga za mvuma. Ediadi dikumfilanga mu vutula matondo kwa Nzambi. O kala ye kiese ntangwa zawonso nluta dikuntwasilanga. Lumbu kimosi vava twakala muna salu kia umbangi, o nkundi ame ona wanungunanga e kalu diame waningama kimana kasoneka diambu muna kaye kiandi. Vana vau, e kalu diame diayantika lundumuka yo kwenda wandama mu kalu dimosi diakala dianingama. Twamona wonga, kansi vava twamona vo kialwala ko, twafumbuka yo seva.

Vena ye mambu mayingi kilendanga vanga ko. Kansi, ngina ye vuvu vo kuna sentu isinga mo vanga. Nkumbu miayingi, izimanga meso mame yo yindula nz’ampa ina Nzambi kasila o nsilu. (2 Petelo 3:13) Ikukiyindulanga muna nz’ampa ye mavimpi mambote, kangala yo kala ye zingu kiakiese. Ilemvokelanga luludiku lwa Ntinu Davidi: “Tadila kaka Yave, vama, o ntim’aku wakumama.” (Nkunga 27:14) Kana una vo nitu ame itovokanga, Yave okunkumikanga. Ivwanga nkuma muna lutovoko lwame.