KINGANA kiaki kitomene zayakana kwa nkangu wa África Oriental, ka lukatikisu ko vo wantu mu nza yawonso i diau mpe bemonanga. Nga i wau omonanga vava odevanga e nzimbu kwa nkundi aku yovo kwa muntu ankaka? Kana una vo ezak’e ntangwa tudevanga e nzimbu, kansi nga diambote muna wo vanga? Nkia vonza ye mfwilu kilenda twasa e fu kia deva?

Kingana kiakaka kia nding’a Suaíli kitomene zayakana kivovanga vo: “O deva yo sompeka nzimbu, kikundi difwasanga.” Dialudi, e mfuka ilenda sia kikundi ye ngwizani ya wantu mu vonza. Kana nkutu vo odevele nzimbu ye kani dia vutula zo muna lumbu lwakanana, kansi mambu malenda soba. Muna bonga e nona, avo ntangwa ya vutula nzimbu iviokele, o nsompeki olenda funga makasi. Dilenda fila nsompeki mu lunda makasi yo fwasa e ngwizani vana vena nsompeki yo ndevi kumosi y’esi nzo zau. Wau vo deva kulenda twasa ntantani, tufwete venga e fu kiaki. Ka tufwete kala kidevi-kidevi ko, tufwete deva kaka avo ke tuna y’owu tuvanga diaka ko.

Odeva kulenda sia mpe ngwizani a muntu yo Nzambi mu vonza. Mu nkia mpila? Bibila kivovanga vo ndiona odevanga lembi vutula kuna lukanu, kimpumbulu. (Nkunga 37:21) Kivovanga mpe vo: “O nsompi, ntaudi a nsompeki.” (Ngana 22:7) O ndevi kafwete bakula vo ekolo kafutidi nzimbu zangani ko mu wisa kia ndiona wandevesa kena. Kingana kiakaka kia Afrika kivovanga vo: “Avo odevele malu ma muntu, okwenda konso fulu kekufila.” E kingana kiaki kisonganga vo muntu odevanga kekalanga yo luvevoko ko lwa vanga mana kazolele.

O vutula e nzimbu odevele i diambu ofwete sia va fulu kiantete. Avo ke wau ko, mpasi dikutwasila. O wokesa e mfuka dilenda twasa mpasi nze kondwa kwa tulu, sala kwayingi muna futa e mfuka, ntantani vana vena nkento yo yakala,  vambana kwa esi nzo, mambu malenda lwaka kuna mbazi a nkanu yovo siwa mu pelezo. E mvovo mia sono kia Roma 13:8 mfunu kieleka mina, kivovanga vo: “Ke nudia muntu mfuka ko, nangu zolana kaka.”

Tufwete kuyikeba muna diambu ditadidi deva e nzimbu. Diangangu mu kukiyuvula: Nga ngina kikilu yo mfunu wa deva e nzimbu? Nga mfwete deva e nzimbu muna kuyidikila yo lunga-lunga esi nzo ame? Yovo loko diame kaka nzolele lungisa? Diambote wayangalelanga ina una yau ke mu deva nzimbu ko.

Kieleka, ezak’e ntangwa tulenda deva nzimbu mu kuma kia diambu diampasi ditubwididi kuna kinsalukisa. Kana una vo i wau, avo nzimbu zangani odevele, vanga mawonso muna vutula zo. Aweyi olenda wo vangila?

Diantete, kufwete deva nzimbu ko mu kuma kia sia vo muntu okudevesa zo nzimbu zayingi kena zau. Kufwete yindula ko vo wau vo muntu nzimbu zayingi kena zau, una ye mbebe ya kusadisa. Yovo yindula vo ke dina mfunu ko muna kumvutulwila zo. Kukadi ye kimpala ko kia awana bena ye nzimbu zayingi.—Ngana 28:22.

Ozevo, vanga e ngolo za vutula e nzimbu odevele, vanga wo vana vau. Avo muntu udevese nzimbu kavene lumbu ko kia vutula zo, kufwete zingila ko muna zo vutula. Diangangu mu soneka mawonso nuwizane muna venga ntantani. (Yeremiya 32:9, 10) Avo dilendakana, ngeye kibeni ndá vutula nzimbu odevele yo vutula matondo kwa ndiona usompekele zo. O vutula kina odevele, ngwizani diwokesanga. Muna Longi diandi vana Mongo, Yesu wavova vo: “E mpov’eno mbula yakala vo, Elo, elo; Ve, ve.” (Matai 5:​37) Vana ntandu, sadila luludiku lwa Yesu luvovanga vo: “Konso una nuzolele o wantu vo banuvanga, i nuvanga mpe kwa yau.”​—Matai 7:​12.

Bibila kiyikanga dina tufwete vanga muna lembi deva e nzimbu. Tutanganga vo: ‘O vumi wa Nzambi yo yangalela ina ovuidi i ndandu kikilu.’ (1 Timoteo 6:6) Oyangalela ina ovuidi i mpila yambote ya vengela o mfwilu wa deva e nzimbu. Mu nza yayi yazala ye loko, diampasi mu yangalela ina tuvuidi. E kiaki i kuma tufwete kadila yo ‘vumi wa Nzambi.’ Mu nkia mpila?

Badika e nona kia Nkristu mosi yo nkaz’andi kuna Ásia. Muna mvu miantete mia lukazalu baketokelanga wantu bakala ye nzo zau. Muna kuma kiaki, babaka nzengo za lunda yo deva nzimbu kuna banko ye kwa yitu. Kuna kwalanda, bayantika mona mpasi za vutula nzimbu ngonde ke ngonde. Bayantika sala ola zayingi yo lembi kala diaka ye ntangwa ya lunga-lunga wan’au. O yakala wavova vo: “E ntantu, kondwa kwa leka ye mpasi zankaka, mawonso mama makituka nze tadi dia mfinga vana ntu ame.”

Kuna kwalanda, basungamena mvovo mina muna 1 Timoteo 6:6 yo baka e nzengo zateka e nzo. Mvu miole miavioka muna futa e mfuka zau. Nkia diambu akazi awaya balongoka mu kuma kia deva? Bavova vo: “Osadila luludiku lwa Bibila mu diambu ditadidi mavua, dialutaninu kikilu.”

E kingana kia nding’a Suaíli kiyikilu kala, kitomene zayakana kikilu. Kana una vo i wau, wantu ke beyambulanga deva ko. Mun’owu wa nkanikinu mia Bibila tubadikidi, diambote wakiyuvula: Nga mfwete kikilu deva e nzimbu?