Mu Tiise Takazo ya Mina

Buka ye bizwa “Stop Smoking Now!” i bulela kuli: “Nto ya butokwa hahulu ye tusa muzubi kuli a tuhele ku zuba ki ku ba ni takazo ye tuna ya ku bata ku tuhela ku zuba.”

HAIBA mu bata ku tuhela ku zuba, mu swanela ku ba ni takazo ye tiile ya ku eza cwalo. Mu kona ku tiisa cwañi takazo ya mina? Sa pili, ha mu nyakisise bunde bo bu kona ku zwa mwa ku tuhela ku zuba.

Ha mu na ku sinya-sinya masheleñi. Haiba mutu a leka sikwakwati sa kwai zazi ni zazi, silimo ha si ka yo felanga ki kale a sinya masheleñi a mañata. Bo Gyanu ba kwa Nepal ba li: “Ne ni si ka lemuha kuli kwai ne i ni sinyezanga masheleñi a mañata.”

Mu ka fumana tabo ye tuna mwa bupilo. “Ha ne ni tuhezi ku zuba, ne ni ikutwile inge kuli bupilo bwa ka kihona bu kalisa, mi bu zwelapili ku ba bo bunde ni ku fita.” (Bo Regina, ba kwa South Africa) Batu ha ba tuhela ku zuba, munati ni munko wa lico u utwahalanga hahulu, mi hañata ba banga ni maata ni ponahalo ye nde.

Mu ka ikangula hande. Ka ku ya ka ba The U.S. Centers for Disease Control and Prevention, “ku tuhela ku zuba ku kona ku tusa baana ni basali, ba buhulu bufi kamba bufi, kuli ba be ni buikangulo bo bunde cwale ni kwapili.”

Mu ka izamaisa. Bo Henning ba kwa Denmark ne ba ize: “Ne ni tuhezi ku zuba bakeñisa kuli ne ni sa bati kuli kwai i be mulenaa ka. Ne ni bata ku izamaisa.”

Lubasi ni balikani ba mina ba ka tusiwa. Ka ku ya ka ba American Cancer Society, “ku zuba ku kona ku kulisa bo mu ina ni bona. . . . Lipatisiso ze ezizwe li bonisa kuli musi o zwa kwa kwai u tahisa matuku a cwale ka kansa ya maswafu ni a pilu mi silimo ni silimo matuku ao a bulaya batu ba bañata.”

Mu ka tabisa Mubupi wa mina. “Balatiwa, lu ikenise kwa masila kaufela a nama.” (2 Makorinte 7:1) “Mu beele mibili ya mina, ibe sitabelo se si pila, se si kenile, se si kateleha ku Mulimu.”—Maroma 12:1.

Bo Sylvia ba kwa Spain ne ba ize: “Ha ne ni utwisisize kuli Mulimu ha tabeli lika ze silafaza mubili, se ni ikatulela ku tuhela ku zuba.”

Kono hañata ku ba feela ni takazo ha ku si ka likana. Mwendi lu ka tokwa ku tusiwa ki ba bañwi ba ba cwale ka lubasi ni balikani. Ba ka lu tusa cwañi?