Buikoneli Bwa ku Utwa bo bu Makaza Bwa Mpasu
PUPO YE MAKAZA!
Buikoneli Bwa ku Utwa bo bu Makaza Bwa Mpasu
MPASU ya mwa mushitu ya kwa South America (ye bizwa ka sayansi kuli Copiphora gorgonensis), i na ni lizebe ze sa fiti fa milimita iliñwi mwa butelele, niteñi lizebe zeo li beleka ka nzila ye bato swana hahulu ni ya lizebe za mutu. Kokwani ye, ya kona ku taluhanya milumo ye shutana-shutana ya lika ze kwahule. Ka mutala, ya kona ku taluhanya shutana ye mwahalaa mulumo wa mpasu ye ñwi ni mulumo o sa koni ku utwiwa ki lizebe za batu, wa sikampafwa se si zuma.
Mu nyakisise taba ye: Lizebe za mpasu li inezi kwa mahutu a yona a mabeli a kwapata. Sina feela lizebe za mutu, lizebe za mpasu ni zona za amuhelanga mulumo, ku u cinca ni ku nyakisisa kuli ki mulumo mañi. Kono basayansi ba fumani silama se si ipitezi mwahalaa zebe ya kokwani ye—ili kasima ka ka na ni mezi ka ka swana sina mupila o pompilwe, ili o namuluhile. Silama se, se ba biza kuli silama sa ku utwisa mulumo, si beleka sina kalulo ye ñwi ya lizebe za lifolofolo, kono sona ki se si nyinyani hahulu. Silama seo, ki sona se si tahisa kuli mpasu i be ni buikoneli bwa ku utwa bo bu makaza.
Caziba ya bizwa Daniel Robert, ya belekela mwa liluko le li bizwa School of Biological Sciences la kwa Yunivesiti ya Bristol mwa naha ya United Kingdom, u bulela kuli ze ba itutile basayansi ka za mpasu li ka tusa bomanjinela “ku panga tupangaliko to tu tusa kwa ku utwa to tu nyinyani hahulu, ili to tu sebeza hande ku fita to ne tu ezizwe kwamulaho.” Babatisisi ba lumela kuli zibo yeo, hape i ka tusa bomanjinela kwa ku panga lipangaliko za mulumo o sa koni ku utwiwa ki lizebe za batu, hamohocwalo ni lipangaliko za kwa sipatela ze kona ku swanisa hande lilama za mubili wa mutu.
Mu bona cwañi? Kana buikoneli bwa ku utwa bo bu makaza bwa mpasu ne bu itahezi feela ka ku ipilaula? Kamba kana ne bu tahisizwe ki Mubupi?
[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 16]
2@pelooyen/Pond5.com
[Siswaniso fa likepe 16]
ZEBE YA MPASU
Hape Mwendi Mwakona Kutabela Litaba Ze
MUZUHE!
Mubala Obenya wa Ndilu Obonahalanga fa Muselo wa Pollia
Muselo wo haki wa mubala wa ndilu. Kono ki nto mañi yetahisanga kuli ubonahale inge kuli ki wa mubala obenya wo?
MUZUHE!
Boya Bwa Mbao ya Mwa Liwate
Lifolofolo zeñwi zepila mwa mawate mokunani mezi abata hahulu, linani mukita omutuna wa mafula mwatasaa litalo zazona ili olitusa kufutumalelwa. Mbao ya mwa liwate yona iitusisanga nzila isili kuli ifutumalelwe.
MUZUHE!
Mululelo wa Muka Yepanga Linosi
Ki nto mañi yetahisa kuli mululelo omunde ili obunolo wa muka yepanga linosi ukone kutusa batu kupanga hande maroboti akona kufufa?
MUZUHE!
Butwa Bwa Kwa Sahara Bobubonahala Inge Silivera Bobubupehile ka Nzila Yebusileleza Kwa Kucisa
Butwa bobuipitezi bo ki bobuñwi bwa lifolofolo zekona kutiyela kucisa. Ki nto mañi yetusa butwa bo kutiyela kucisa hahulu?
MUZUHE!
Tunaka Twa Liñongolo za Mwa Mawate
Liñongolo za mwa mawate likumalelanga kwa lika zeñwi ka kuitusisa tunaka tolinani tona. Kuutwisisa motusebeleza tunaka to kwakona kutusa batu kufumana linzila zenca zende za mwakungungahanyeza lisebeliso zeñwi kwa miyaho, kamba kuswalanisa misifa ni masapo.
