PUPO YE MAKAZA!
Lifufa la Sipulumuki
MAFUFA a sipulumuki a bunolo hahulu kuli mane bukiti bwa lilulinyana kamba mukamo feela o munyinyani fa mafufa a sona wa kona ku tahisa kuli ku si bele taata ku fufa. Niteñi, mafufa a sipulumuki kamita a kenile mi a omile. Ku banga cwañi cwalo?
Mafufa a sipulumuki a na ni mayayu a manyinyani hahulu, mi liyayu ni liyayu li apesize kalulonyana ya liyayu le li tatama
Mu nyakisise taba ye: Babatisisi ba kwa yunivesiti ye bizwa Ohio State University ba ba ituta ka za sipulumuki se situna hahulu se si bizwa Giant Blue Morpho (se si bizwa ka sayansi kuli Morpho didius), ne ba fumani kuli nihaike kuli mafufa a kokwani ye a bonahala ku ba a buleta, fahalimu ni mwatasaa ona a apesizwe ki mayayu a manyinyani-nyinyani, mi liyayu ni liyayu li apesize kalulonyana ya liyayu le li tatama. Mane nihaiba mitila ye minyinyani-nyinyani ye fahalimwaa mayayu i tahisanga kuli masila kamba tulotoli twa mezi tu shulumuke ka bunolo. Bo manjinela ba sweli ku lika ku likanyisa mo li inezi lifufa la sipulumuki, ilikuli ba kone ku panga lika ze sa koni ku tala masila kamba ku kenwa ki mezi, za ku basisa lika za bumapanga-panga ni lisebeliso za mwa sipatela.
Mafufa a sipulumuki ki wo muñwi wa mitala ye bonisa mo ba sayansi ba likezi ku likanyisa mo li inezi lika ze pila. Mubatisisi ya bizwa Bharat Bhushan, u bulela kuli: “Lika ze pila, ku kalela kwa nto ye nyinyani ku isa kwa nto ye tuna hahulu, li na ni lika ze ñata ze makaza ze se susuelize batu ka lilimo ze ñata ku eza lika ze ñwi.”
Mu bona cwañi? Kana mafufa a sipulumuki ne a itahezi feela ka ku ipilaula? Kamba kana naa ezizwe ki Mubupi?
Hape Mwendi Mwakona Kutabela Litaba Ze
MUZUHE!
Mubala Obenya wa Ndilu Obonahalanga fa Muselo wa Pollia
Muselo wo haki wa mubala wa ndilu. Kono ki nto mañi yetahisanga kuli ubonahale inge kuli ki wa mubala obenya wo?
MUZUHE!
Boya Bwa Mbao ya Mwa Liwate
Lifolofolo zeñwi zepila mwa mawate mokunani mezi abata hahulu, linani mukita omutuna wa mafula mwatasaa litalo zazona ili olitusa kufutumalelwa. Mbao ya mwa liwate yona iitusisanga nzila isili kuli ifutumalelwe.
MUZUHE!
Mululelo wa Muka Yepanga Linosi
Ki nto mañi yetahisa kuli mululelo omunde ili obunolo wa muka yepanga linosi ukone kutusa batu kupanga hande maroboti akona kufufa?
MUZUHE!
Butwa Bwa Kwa Sahara Bobubonahala Inge Silivera Bobubupehile ka Nzila Yebusileleza Kwa Kucisa
Butwa bobuipitezi bo ki bobuñwi bwa lifolofolo zekona kutiyela kucisa. Ki nto mañi yetusa butwa bo kutiyela kucisa hahulu?
MUZUHE!
Tunaka Twa Liñongolo za Mwa Mawate
Liñongolo za mwa mawate likumalelanga kwa lika zeñwi ka kuitusisa tunaka tolinani tona. Kuutwisisa motusebeleza tunaka to kwakona kutusa batu kufumana linzila zenca zende za mwakungungahanyeza lisebeliso zeñwi kwa miyaho, kamba kuswalanisa misifa ni masapo.
