Mu Tundamene Kozo
Mu Tundamene Kozo
“Lu tundamene mwa ku bata ze tahisa kozo.”—MARO. 14:19.
1, 2. Ki kabakalañi Lipaki za Jehova ha ba na ni kozo?
BATU ba lifasi ha ba na kozo sakata. Nihaiba batu ba ba pila mwa naha ye swana ni ba ba bulela puo ye swana ha ba swalisani. Hañata ba kauhanywa ki bulapeli, litaba za naha, masheleñi, ni tuto. Kono batu ba Jehova ba swalisani ku si na taba ni kuli ba zwa mwa “macaba kaufela, ni mwa mishobo, ni mwa masika, ni mwa lipuo kaufela.”—Sin. 7:9.
2 Ku na ni mabaka a mañata ha lu na ni kozo. Libaka le lituna kikuli “lu na ni kozo ku Mulimu” ili ye tiswa ki tumelo ye lu na ni yona ku Mwanaa hae ya naa lu shwezi kuli libi za luna li swalelwe. (Maro. 5:1; Maef. 1:7) Hape, Mulimu wa niti u fanga batanga ba hae ba ba sepahala moya o kenile, mi muselo wa moya wo u kopanyeleza kozo. (Magal. 5:22) Libaka le liñwi ha lu na ni kozo ni swalisano kikuli ‘ha lu ba lifasi.’ (Joa. 15:19) Taba yeo i talusa kuli ha lu ikenyi mwa litaba za naha kamba mwa lindwa. Ku likana ni mo i bulelela Bibele, lu ‘tulile mihuma ka mikwale ya luna.’—Isa. 2:4.
3. Kozo ye lu kona ku ba ni yona i tahisañi, mi lu ka nyakisisañi mwa taba ye?
3 Nihaike kuli lu zwa mwa libaka ze shutana ni kuli lu na ni lizo ni mihupulo ze sa swani, lwa ‘latana’ mwa puteho. (Joa. 15:17) Kozo ye lu kona ku ba ni yona ha i lu susumezi feela ku sa eza mizwale ba luna maswe. Kono hape i lu konisa ku ‘eza batu kaufela hande, sihulu banabahabo luna ba balumeli.’ (Magal. 6:10) Kozo ye li teñi mwahalaa luna ni Jehova ni mizwale ni likaizeli ba luna ki ya butokwa hahulu. Lu tokwa ku i bukeleza. Kamukwaocwalo, ha lu nyakisiseñi mo lu kona ku bulukela kozo mwa puteho.
Ha lu Fosa
4. Ki nto mañi ye lu kona ku eza kuli lu buluke kozo ha lu foselize mutu yo muñwi?
4 Mulutiwa Jakobo naa ñozi kuli: “Kaufela lu fosa mwa linto ze ñata; mutu ya sa fosi ku za bulela, ki mutu ya petehile.” (Jak. 3:2) Kamukwaocwalo, ku shelana ni ku sa lumelelana ku tamehile ku ba teñi mwahalaa balumeli. (Mafil. 4:2, 3) Kono haiba ku zuha butata, ba swanela ku bu tatulula ni ku bukeleza kozo mwa puteho. Ka mutala, ha mu bale za naa bulezi Jesu ze lu tokwa ku eza ha lu foselize mutu yo muñwi.—Mu bale Mateu 5:23, 24.
5. Lu kona ku tundamena cwañi kozo ha lu foselizwe?
5 Lu lukela ku ezañi ha lu foselizwe? Kana lu swanela ku libelela mutu ya lu foselize kuli a tahe a to kupa swalelo? Bibele i li: “[Lilato] ha li na ndimbelela.” (1 Makor. 13:5, NW) Ha lu foselizwe, lu tundamena kozo ka ku swalela ni ku libala kwateñi, ili ku sa ba ni ndimbelela. (Mu bale Maefese 4:32.) Ki mona mo lu swanela ku ezezanga cwalo ha ku na ni butatanyana. Ku eza cwalo ku lu tusa ku pila mwa kozo ni mizwale ba luna mi ku tahisa kuli lu be ni mombecima. Lishitanguti le liñwi li li: “[Mutu] ha swalela ba ba mu foselize, u ka bubana.”—Liprov. 19:11.
6. Lu lukela ku ezañi haiba ku taata hahulu ku libala nto ya lu foselize mutu yo muñwi?
6 Lu lukela ku ezañi haiba ku taata hahulu ku libala nto ya lu foselize mutu yo muñwi? Ku bulelela ba bañwi ka za teñi ha ku na ku tusa se siñwi. Ku eza cwalo ku tahisa feela kuli kozo isike ya ba teñi mwa puteho. Lu kona ku tatulula cwañi butata bo ka kozo? Liñolo la Mateu 18:15 li li: “Mwanahenu ha ku foselize, u ye u mu laye, u inzi ni yena a nosi; ha ka ku utwa ikaba u pilisize mwanahenu.” Liñolo la Mateu 18:15-17 li bulela ka za sibi se situna. Kono mwa timana ya 15 lu fumana sikuka se si bonisa kuli lu swanela ku bizeza ya lu foselize kwatuko kuli lu ambole ni yena ni ku lika ku kutisana pilu ni yena. *
7. Ki kabakalañi ha lu swanela ku tatulula butata kapili?
7 Muapositola Paulusi naa ñozi kuli: “Niha mu ka halifa mu si ke mwa eza sibi; mu si ke mwa likelelwa ki lizazi mu nze mu halifile, mi mu si ke mwa fa Diabulosi sibaka.” (Maef. 4:26, 27) Mi Jesu naa ize: “Pakisa, u lumelelane ni ya ku zekisa mu sa li mwa nzila.” (Mat. 5:25) Kabakaleo, lu swanela ku tatulula butata kapili kuli lu tundamene kozo. Ha lu sa ezi cwalo, butata bu ka ekezeha, sina mo si ka ekezehela sitombo haiba lu sa si alafi kapili. Lu si ke lwa tuhelela buikuhumuso, muna, kamba lilato la mali ku lu palelwisa ku tatulula butata bo lu na ni bona ni mizwale ba luna.—Jak. 4:1-6.
Butata ha bu Ama Batu ba Bañata
8, 9. (a) Ki butata mañi bo ne bu li teñi mwa puteho ya mwa Roma? (b) Paulusi naa sikuluzi cwañi Bakreste ba mwa Roma?
8 Fokuñwi butata mwa puteho bu amanga batu ba bañata. Taba yeo ne i ezahezi kwa Bakreste ba bañwi ba mwa Roma. Ne ku na ni kañi mwahalaa Bakreste ba Majuda ni Bakreste Balicaba. Ba bañwi mwa puteho ne ba kenda ba ne ba na ni mazwalo a fokola kamba a naa ba hanisa ku eza lika ze ñata nihaike kuli Mañolo naa si ka bonisa kuli lika zeo ne li ze fosahezi. Batu ba ba cwalo ne ba atula ba bañwi mwa litaba za naa tokwa ku iketela mutu ni mutu. Paulusi naa elelize cwañi puteho yeo?—Maro. 14:1-6.
9 Paulusi naa file Bakreste bao kaufela likelezo. Naa bulelezi ba ne ba utwisisize kuli ne ba sa tokwi ku buluka Mulao wa Mushe kuli ba si ke ba kenda mizwale ba bona. (Maro. 14:2, 10) Moya o cwalo no kona ku sitatalisa balumeli ba ne ba sa nahana kuli ku fosahalile ku ca lico ze ne hanisizwe mwa Mulao. Paulusi naa ba elelize kuli: “U si ke wa wisa musebezi wa Mulimu ka sico sa hao. . . . Bunde kikuli ku si ke kwa ciwa nama, ku si ke kwa nwiwa veine, mi ku si ke kwa ezwa nto ye ñwi ye ka wisa mwanahenu.” (Maro. 14:14, 15, 20, 21) Paulusi naa bulelezi ba ne ba na ni mazwalo a fokola kuli ba si ke ba atula balumeli ba ne ba na ni mihupulo i sili. (Maro. 14:13) Naa bulelezi ‘mutu ni mutu ku bona, kuli a si ke a itikanya butuna bo bu fita ni sa swanezi ku likanya.’ (Maro. 12:3) Ha sa sikuluzi Bakreste bao kaufela, a li: “Fohe lu tundamene mwa ku bata ze tahisa kozo, ni ze lu ka yahisana ka zona.”—Maro. 14:19.
10. Sina mo ne ba ezelize Bakreste ba mwa Roma, ki lika mañi ze ba tokwa ku eza ba ba shelani kuli ba tatulule butata?
10 Lu kolwa kuli puteho ya mwa Roma ne i amuhezi likelezo za Paulusi ni ku eza licinceho ze ne tokwahala. Kacenu, lwa kona ku tatulula butata bo lu na ni bona ni balumeli ka luna haiba lu eza ze i bulela Bibele. Haiba ku zuha butata, sina mo ne ku bezi kwa Bakreste ba mwa Roma, kaufela ba ba amiwa mwa butata bo ba tokwa ku eza licinceho ilikuli ba “pilisane mwa kozo mutu ni mutu.”—Mare. 9:50.
Mo ba Kona ku Tuseza Maeluda
11. Eluda u lukela ku ezañi haiba mutu yo muñwi u bata ku mu taluseza ka za butata bwa na ni bona ni Mukreste yo muñwi?
11 Eluda u lukela ku ezañi haiba Mukreste yo muñwi u bata ku mu ambota ka za butata bwa na ni bona ni wahabo yena kamba mulumeli ka yena? Liñolo la Liproverbia 21:13 li li: “Ya itiba lizebe kuli a si ke a utwa mubotana ha itilelela, ni yena u ka lila; kono ha na ku utwelwa ki mutu butuku.” Kaniti eluda ha na ku “itiba lizebe” za hae. Kono lishitanguti le liñwi li li: ‘Litaba za mutu wa pili ya bulela mwa kuta li utwahala inge li lukile, ku fitela ya mu kananisa ha kala ku mu buza lipuzo.’ (Liprov. 18:17, Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984) Eluda u swanela ku teeleza ka musa, kono u tokwa ku tokomela kuli a si ke a pakisa ku yemela mutu ya to mu bihela butata. Ha sa teelelize, u kona ku buza mutu yo haiba u ikambotile ni ya mu foselize. Eluda hape u kona ku talusa ze bulezwi mwa Mañolo za swanela ku eza ya foselizwe kuli a tundamene kozo.
12. Ki mitala ifi ye milalu ye bonisa bumaswe bwa ku matukela ku nga muhato mutu ha sa utwile ka za butata bo buñwi?
12 Mitala ye milalu ya mwa Bibele i bonisa bumaswe bwa ku matukela ku nga muhato mutu ha sa utwile manzwi a mutu a li muñwi feela a bulezi ka za butata bo buñwi. Potifaro naa lumezi manzwi a naa mu bulelezi musalaa hae a kuli Josefa naa batile ku mu swala likalala. Potifaro a halifa maswe mi a kenya Josefa mwa tolongo. (Gen. 39:19, 20) Mulena Davida naa lumezi manzwi a Ziba, mutangaa Mefibosheti, ya naa bulezi kuli Mefibosheti naa yemezi lila za Davida. Davida a pakisa ku alaba, a li: “Bona, kaufela za luwile Mefibosheti ki za hao.” (2 Sam. 16:4; 19:25-27) Mulena Aritazerisi naa bulelezwi kuli Majuda ne ba yaha sinca mamota a Jerusalema ni kuli ne ba tuha ba mu kwenuhela. Mulena a lumela manzwi a buhata ao mi a laela kuli Majuda ba tuhele ku yaha. Kabakaleo, Majuda ba tuhela ku yaha tempele ya Mulimu. (Ezira 4:11-13, 23, 24) Maeluda ba lukela ku mamela kelezo ya Paulusi ku Timotea ya kuli ba ambuke saluluti.—Mu bale 1 Timotea 5:21.
13, 14. (a) Lu swanela ku hupulangañi ka za batu ba ba shelani? (b) Ki lika mañi ze kona ku tusa maeluda ku ezanga likatulo ze lukile?
13 Bibele i li: “Mutu ha hupula kuli u ziba se siñwi, ha si ka ziba kale mwa lukela ku ziba.” (1 Makor. 8:2) Lu kona ku nahana kuli lwa ziba ze ezahezi mwahalaa batu ba babeli ba ba shelani. Kono lu swanela ku hupula kuli ha lu zibi buniti bwa taba kaufela. Mi mwendi ha lu zibi litaba kaufela ka za batu ba ba na ni butata bao. Maeluda ba swanela ku tokomela hahulu ha ba kupiwa ku tusa ilikuli ba si ke ba pumiwa ki manzwi a buhata ni mabulatwi ka za litaba ze ne ezahezi. Hape ha ba swaneli ku lumela mutu yo muñwi bakeñisa kuli ki mufumi. Jesu Kreste, muatuli ya ketilwe ki Mulimu, ha atuli taba “ka sobozi ya meeto, nihaiba ku puma taba ya kutwi.” (Isa. 11:3, 4) Jesu u zamaiswa ki moya wa Jehova. Maeluda ni bona ba swanela ku zamaiswa ki moya o kenile wa Mulimu.
14 Maeluda ba tokwa ku kupanga moya wa Jehova pili ba si ka atula kale taba. Ba tuhelela moya wa Mulimu ku ba zamaisa ka ku itusisa Bibele ni lihatiso za mutanga ya sepahala ya na ni kutwisiso.—Mat. 24:45.
Lu Swanela ku ba Mwa Kozo ni Mulimu
15. Ki lili fo lu swanela ku zibiseza maeluda haiba lu lemuhile kuli mutu yo muñwi u ezize sibi se situna?
15 Bibele i lu bulelela kuli lu pilisane mwa kozo ni ba bañwi. Kono hape i li: “Butali bo bu zwa kwahalimu, pili ki bo bu kenile, hape bu na ni kozo.” (Jak. 3:17) Bibele i lu bulelela kuli lu lukela pili ku ba ba ba kenile. Ku ba ba ba kenile ku talusa ku latelela za lu bulelela Mulimu ka za se si lukile ni se si si ka luka ni ku pila ka mukwa o mu tabisa. Haiba Mukreste a lemuha kuli muzwale kamba kaizeli u ezize sibi se situna, u swanela ku mu susueza kuli a yo ipiha kwa maeluda. (1 Makor. 6:9, 10; Jak. 5:14-16) Haiba sifosi yo a sa ipihi, Mukreste ya ziba taba yeo u lukela ku yo zibisa maeluda. Haiba Mukreste a sa bihi taba yeo kabakala kuli u bata ku zwelapili ku pila mwa kozo ni muezalibi yo, fohe ni yena u eza sibi.—Liv. 5:1; mu bale Liproverbia 29:24.
16. Lu kona ku itutañi kwa kezo ya naa ezize Jehu ya ku lwanisa Mulena Jorami?
16 Jehu naa ezize nto ye ñwi ye bonisa kuli ki kwa butokwa ku eza se si lukile ku fita ku pila mwa kozo ni muezalibi. Mulimu naa lumile Jehu kuli a yo ota lubasi lwa Mulena Akabe. Mulena ya maswe Jorami ya naa li mwanaa Akabe ni Jezabele, naa kwezi mwa koloi ya hae kuli a yo katanyeza Jehu mi a mu buza, a li: “Jehu, kikuli u zamaya ka kozo?” Jehu a alaba, a li: “Kozo i ka zwa kakai, buhule bwa maho Jezabele, ni buloi bwa hae bo buñata ha bu nze bu li teñi?” (2 Mal. 9:23) Jehu kiha nga buta bwa hae, a kunupa Jorami mi lisho la yo mu taba kwa pilu. Sina Jehu mwa naa ezelize, maeluda ni bona ha ba swaneli ku lumelela baezalibi ba ba sa baki ku ina mwa puteho kabakala ku bata feela ku buluka kozo. Kono ba swanela ku ba zwisa mwa puteho kuli ba ba mwa puteho ba zwelepili ku ba mwa kozo ni Mulimu.—1 Makor. 5:1, 2, 11-13.
17. Bakreste kaufela ba kona ku ezañi kuli ba tundamene kozo?
17 Hañata, butata bo bu banga teñi mwahalaa mizwale ha bu amangi libi ze tuna. Kamukwaocwalo, lu ka eza hande hahulu haiba lu bonisa lilato ni ku libala mafosisa a mizwale ba luna. Linzwi la Mulimu li li: “Ya libala mulatu, u ka latwa ki batu; kono ya u hupula ka zazi ni zazi, u fapanya batu ba ba utwana hahulu.” (Liprov. 17:9) Ku mamela manzwi ao ku ka lu tusa ku buluka kozo mwa puteho ni ku bukeleza bulikani bwa luna ni Jehova.—Mat. 6:14, 15.
Mulimu U Fuyola ba ba Tundamena Kozo
18, 19. Jehova u lu fuyola cwañi ha lu nze lu tundamena kozo?
18 Jehova u ka lu fuyola haiba lu tundamena “mwa ku bata ze tahisa kozo.” Lu ka ba ni bulikani bo bu tiile ni yena mi lu ka tusa ku tahisa kuli ku be ni buñwi mwa puteho. Ha lu nze lu tusa kuli ku be ni kozo mwa puteho, lu ituta mwa ku pilisanela mwa kozo ni batu be lu bulelela “Evangeli ya kozo.” (Maef. 6:15) Mi ku eza cwalo ku lu tusa ku itukiseza ku bonisa “musa kwa batu kaufela” ni ku iswala ha lu foselizwe.—2 Tim. 2:24.
19 Hape mu hupule kuli “ku zuha kwa bafu ku ka ba teñi, kwa ba ba lukile ni ba ba si ka luka.” (Lik. 24:15) Taba yeo i talusa kuli Jehova u ka zusa batu ba bañata-ñata ba ba shutana-shutana kwa bafu. Ba ka zwa mwa libaka se shutana-shutana za lifasi ili ba ne ba pilile mwa linako ze shutana-shutana, ku beya ni ba ne ba pilile kwa makalelo a ku ba teñi kwa batu. (Luka 11:50, 51) I ka ba tohonolo ye tuna ku luta batu ba ba zusizwe kwa bafu ku lata kozo. Tuto ye lu ituta ka nako ya cwale i ka lu tusa hahulu nako yeo ha i ka fita!
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 6 Bibele i bonisa ze lu swanela ku eza ha ku na ni butata bo butuna, bo bu cwale ka busawana ni buputeleli. Mu bone Tora ya ku Libelela ya November 1, 1999, makepe 14-19.
Mu Itutileñi?
• Lu kona ku tundamena cwañi kozo ha lu foselize mutu yo muñwi?
• Lu kona ku tundamena cwañi kozo mutu yo muñwi ha lu foselize?
• Lu swanela ku hupulangañi ka za batu ba ba shelani?
• Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa hahulu ku eza se si lukile ku fita ku pila mwa kozo ni muezalibi?
[Lipuzo za Tuto]
[Maswaniso a fa likepe 29]
Jehova u lata ba ba swalela ba bañwi
