Mu Tokomele Kuli mu si ke Mwa Pumiwa

MWA BUKA ya na ñozi Miguel de Cervantes wa kwa Spain mwa lilimo za mwanda wa bu 16, ku na ni likande la Don Quixote la ku ikupulela ili le li zibahala hahulu. Mwa likande leo, Don Quixote u nahana za batu ba ba zibahala hahulu ni ku talusa litangu la lindwalume ze na ni sishemo ni bundume ili ze yangwela basali ba ba inzi mwa kozi. Hañihañi Don Quixote u kalisa ku nahana kuli ni yena ki ndwalume. Mwa taba ye ñwi ye tabelwa hahulu mwa likande leo, u bumaula mishini ya na nga kuli ki lingangalume ze lubeta. Ka ku ikolwisa kuli na sebeleza Mulimu ka ku bulaya lingangalume zeo, kwa mafelelezo a swaba hahulu.

Ki niti kuli likande la Don Quixote haki la niti, kono hañata ku pumiwa haki taba ya lishea. Ka mutala mu nahane ka za cakolwa ya nahana kuli wa kona ku nwa mwa latela, ili nto ye tahisa kuli a sinye bupilo bwa hae ni bwa lubasi. Kamba mu nyakisise za mutu ya sa ci ka swanelo bakeñisa ku saba ku nuna ili ya nahana kuli u ikanguzi kono inge a ipulaisa tala kuli mane wa kona ku shwa.

Kana ni luna lwa kona ku pumiwa? Ka bumai, ni luna lwa kona ku pumiwa. Mane kaufela luna lwa kona ku pumiwa ka bunolo. Mane lwa kona ku pumiwa ki taba ya kuli litumelo za bulapeli bwa luna bo lu lata hahulu ki za niti—ili nto ye kona ku lu tahiseza likozi ze tuna luli. Ki kabakalañi ha ku li cwalo? Mu kona ku tokomela cwañi kuli mu si ke mwa pumiwa?

Likozi ze Zwa Mwa ku Pumiwa

Dikishinari ye ñwi i bulela kuli ku puma ku talusa “ku kolwisa mutu ku lumela lika za buhata kuli ki za niti.” Hape ku talusa “ku bulela taba ya buhata kamba tumelo ye lyanganisa.” Taluso luli ya linzwi la ku puma, hamohocwalo ni manzwi a mañwi a  cwale ka “ku yaulula” ni ku “kwasheka” ki ku yembulula mutu ka linzila ze sa lemusehi. Kaniti mutu ya sa zibi kuli u pumilwe, u mwa kozi ye tuna.

Taba ye utwisa hahulu butuku ki ya kuli, hañata mutu ya pumilwe kamba ya kwashekilwe u utwisisanga luli kuli litaba za bulelezwi zeo ki za niti niha ku na ni bupaki bwa kuli litaba zeo ki za buhata. Mwendi mane u kona ku kolwa luli kuli litaba zeo ki za niti kuli mane ha na ku lumela bupaki bufi kamba bufi bo bu lwanisana ni kutwisiso ya hae.

Kana lu Mwa Kozi?

Mu kana mwa buza kuli, ‘Kana haki ku shangela litaba ku bulela kuli kaufela luna lu mwa kozi ya ku pumiwa ka za litumelo za luna za bulapeli?’ Kutokwa. Libaka kikuli Satani Diabulosi, ili yo Jesu naa bizize kuli ki “ndatahe lishano” u lelile ku lu puma ni ku lu kwasheka kaufela luna. (Joani 8:44) Mwa Bibele, Satani hape u taluswa kuli ki “mulimu wa lifasi le.” Ku zwelela feela kwamulaho, Satani u “foufalize kutwisiso”ya batu ba bañata-ñata. (2 Makorinte 4:4) Nihaiba mwa miteñi ya luna, u sweli ku ‘puma lifasi kamukana.’—Sinulo 12:9.

Satani na kalile ku puma batu ku zwelela feela kwa makalelo a bupilo bwa batu. Ka mutala, na pumile Eva ku lumela kuli na sa swaneli ku latelela milao ya Mubupi wa hae ni kuli na ‘ka ba sina Mulimu, mi na ka ziba bunde ni bumaswe,’ ili ku talusa kuli na ka ikatulela ka za se sinde ni se si maswe. (Genese 3:1-5) Bo ne li bona buhata bwa pili bo butuna, kakuli batu niha ne ba filwe tukuluho ya ku keta ze ne ba bata ku eza, ne ba si ka bupiwa ni buikoneli bwa ku ikatulela se sinde ni se si maswe. Ki Mulimu feela, yena Mubupi ni Mubusi wa pupo kamukana ya na ni tukelo ni maata a ku atulela batu se sinde ni se si maswe. (Jeremia 10:23; Sinulo 4:11) Ku lumela kuli tukelo ya ku keta se sinde kamba se si maswe ku talusa tukelo ya ku ikatulela se sinde ni se si maswe ki taba ya buhata luli. Ka bumai, luna batu ba ba si ka petahala lu welanga ka bunolo mwa lilaba la ku pumiwa.

 Kana ni Mina Mwa Kona ku Pumiwa?

Mwendi litumelo za mina za bulapeli ze mu lata hahulu se li bile teñi ka lilimo ze ñata, mi ne li lumelwa ku zwa lusika lo lu ñwi ku ya ku lo lu ñwi. Kono seo ha si talusi kuli litumelo zeo ki za niti luli. Kabakalañi? Bibele i bonisa kuli hamulaho feela wa ku shwa kwa baapositola ba Kreste, mwa puteho ya Sikreste ne ku tile bapumi ba ne ba luta “litaba ze kopami, kuli balutiwa ba ba latelele.” (Likezo 20:29, 30) Ne ba yembuluzi batu ‘ka manzwi a ku ba shemba’ hamohocwalo ni ‘ka tuto ya butali, ni ka ku ba shemba ka ze si na tuso, ni ku ba isa ka litaba ze ba fanana batu ka mulomo.’—Makolose 2:4, 8.

Kana lika za shutana kacenu? Batili, kakuli muapositola Paulusi na file mamela ya kuli lika ze maswe ne li ka ekezeha hahulu mwa “mazazi a maungulelo,” ili nako ye se lu pila ku yona. Na ñozi kuli, “Batu ba lunya, ba ba puma, ba ka zwelapili mwa bumaswe, inze ba puma batu, mi ba pumiwa ni bona.”—2 Timotea 3:1, 13.

Kacwalo ki ko kunde ku nyakisisa ka tokomelo mamela ya na file muapositola Paulusi ye li: “Hakubacwalo, ya hupula kuli u yemi, a itibelele, kuli a si ke a wa.” (1 Makorinte 10:12) Paulusi kaniti na ambola ka za mayemo a mutu fapilaa Mulimu. Mane ki bupumi bo butuna ku nahana kuli Satani ha koni ku mi puma. Ku si na ku kakanya, kaufela luna lwa kona ku pumiwa ki ‘lunya kamba makilikicani’ a Satani. (Maefese 6:11) Kona libaka muapositola Paulusi ha na ikalezwi ka za Bakreste sina yena kuli, “sina noha ha i nee pumile Eva ka mano a maswe a yona, mwendi maikuto a [bona] ni ona a ka sinyeha, a latehelwe ki niti ye ku Kreste.”—2 Makorinte 11:3.

Mu Kona ku Tokomela Cwañi Kuli mu si ke Mwa Pumiwa?

Kacwalo mu kona ku tokomela cwañi kuli mu si ke mwa pumiwa ki Satani? Mu kona cwañi ku “lapela [Mulimu] ka Moya ni ka niti”? (Joani 4:24) Mu itusise za mi file Jehova Mulimu. Pili, u mi file “kutwisiso” kuli mu kone ku taluhanya niti kwa buhata. (1 Joani  5:20) Jehova hape u lu tusize ku ziba milelo ya Satani. (2 Makorinte 2:11) Mane u mi file ze mu tokwa kaufela kuli mu palelwise Satani ku mi puma.—Liproverbia 3:1-6; Maefese 6:10-18.

Sa butokwa ka ku fitisisa kikuli Mulimu u mi file nto ye nde ye kona ku mi sileleza. Ki nto mañi yeo? Ki yona nto ye swana yeo muapositola Paulusi na susuelize mulikanaa hae Timotea kuli a i kumalele ha na ka kopana ni litaba za tumelo ya bulapeli. Hamulaho wa ku fa mamela ka za “batu ba lunya, ba ba puma,” muapositola Paulusi na bulelezi Timotea kuli a ba tokolomohe ka ku toma lika kaufela za na lumela fa “mañolo a kenile”—ili linzwi la Mulimu le li kenile, yona Bibele.—2 Timotea 3:15.

Ki niti kuli batu ba bañwi ba kona ku bulela kuli mutu ni mutu ya lumela ku Mulimu ni ku lumela kuli Bibele ki linzwi la Mulimu le li buyelezwi u pumilwe. Kono taba ya niti kikuli ba ba pumilwe ki batu ba ba hana bupaki kaufela bo bu bonisa kuli Mubupi u teñi ni kuli Bibele luli ki Linzwi la Mulimu le li buyelezwi. *—Maroma 1:18-25; 2 Timotea 3:16, 17; 2 Pitrosi 1:19-21.

Ku fita ku pumiwa ki “zibo ye ba li ki zibo, bo hasi yona” mu itusise Linzwi la Mulimu kuli mu zibe niti. (1 Timotea 6:20, 21) Mu be sina baana ni basali ba mwa Berea ba ne ba na ni lipilu ze nde ili ba na kutalize ku bona muapositola Paulusi. Batu ba, ba “amuhela Linzwi ka ku li tukufalelwa.” Ku fita ku lumela feela za na ba lutile muapositola Paulusi, baana ni basali ba hape ne “ba batisisa mwa Mañolo, ka mazazi kaufela, ba lemuhe litaba ze ba bulelelwa kana ki mo li inezi.”—Likezo 17:11.

Ni mina ha mu swaneli ku saba ku tatuba litumelo za mina ka nzila ye swana. Mane Bibele i mi susueza ku ‘lika linto kaufela’ mu si ka li lumela kale ku ba za niti. (1 Matesalonika 5:21) Mafelelezo a lilimo za mwanda wa pili C.E. ha na nze a sutelela, muapositola Joani na elelize Bakreste sina yena kuli: “Balatiwa, mu si ke mwa lumela mioya kaufela; kono mu like mioya ku ziba kana i zwa ku Mulimu.” (1 Joani 4:1) Kaniti, ku si na taba kuli tuto ye ñwi ya keleke i bonahala ku ba ye “buyelezwi”—kamba ye zwa ku Mulimu, lu ka eza hande ku batisisa mwa Mañolo lu si ka ikolwisa kale kuli ki ya niti.—Joani 8:31, 32.

Mu Sebelise ze mu Ituta

Nihakulicwalo, ku na ni nto ye ñwi ye tuna ye mu tokwa ku eza. Mulutiwa Jakobo na ñozi kuli: “Mu be baezi ba Linzwi, isi bautwi feela ba ba ipuma.” (Jakobo 1:22) Ku ziba feela ze i luta Bibele ha ku si ka likana. Mu tokwa ku sebelisa ze mu ituta. Kamukwaufi? Ka ku eza za mi laela Mulimu kuli mu eze ni ka ku sa eza za mi hanisa ku eza.

Ka mutala, mu nyakisise muzamao o maswe o atile mwa lifasi. Kana muinelo wo ha u mi kolwisi kuli Satani u konile ku puma batu ni ku ba nahanisa kuli ha ku na ze maswe ze kona ku zwa mwa ku sa latelela milao ya Mulimu ya muzamao? Bakeñisa muinelo wo, muapositola Paulusi na file Bakreste mamela ye li: “Mu si ke mwa ipuma, Mulimu haa somiwi; kakuli saa cala mutu, ki sona saa ka kutula.”—Magalata 6:7.

Mu si ke mwa swana sina “muuna wa sikuba,” ya na bulezi Jesu. Jesu na swaniselize muuna yo kwa batu ba ba “utwa” manzwi a hae mi ba “sa yi ka ona.” Ka ku swana ni likande la Cervantes la na ñozi ka za Don Quixote, ya na pumilwe ki mihupulo ya hae, muuna wa sikuba ni yena na pumilwe ki mihupulo ya hae kakuli na nahana kuli na ka yaha ndu ye tiile fa mushabati. Kono mu be sina muuna ya na “yahile ndu ya hae fa licwe.” Jesu na talusize muuna yo kuli u “na ni ngana” mi na bulezi kuli batu ba ba utwa manzwi a Jesu ni ku “ya ka ona” ba swana ni muuna yo.—Mateu 7:24-27.

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 30]

Kana mu Nga Lika ka mo li Inezi Luli?

Mwa lilimo za ma-1930, muswanisi wa kwa Sweden Oscar Reutersvärd na swanisize ni ku hatisa lika ze ne tiloo zibahala kuli ki lika ze sa konwi ku utwisiseha. Mutala wa mwa miteñi ye, o swana ni lika za na swanisize u bonisizwe kwa nzohoto. Ku kecula feela maswaniso a, ku kona ku mi tahiseza ku lumela lika ze mu sa koni ku utwisisa hande. Kono maswaniso a, ha tatubisiswa ka tokomelo, a kona ku bonahala ku ba linzila ze butali za itusisize muswanisi kuli a lyanganise kamba ku puma mutu ya a talima.

Lika ze sa konwi ku utwisiseha haki zona feela ze bonahalelanga mu sili ku fita mo li inezi luli. Lilimo ze 2000 kwamulaho, Bibele ne i lemusize kuli: “Mu tokomele, mutu a si ke a mi swasa ka tuto ya butali, ni ka ku mi shemba ka ze si na tuso, a mi ise ka litaba ze ba fanana batu ka mulomo, ni ka lituto za lifasi za makalelo, isi ka Kreste.”—Makolose 2:8.

Temuso ye ki ya butokwa bakeñisa kuli muñoli wa yona na kile a pumiwa. Bakeñisa kuli na lutilwe ki yo muñwi wa ba bahulu ba bulapeli ba mwa miteñi ya hae ya na zibahala hahulu ni kuli na swalisana ni batu ba litulo ze pahami, muñoli yo ne si mutu ya na kona ku pumiwa ka bunolo.—Likezo 22:3.

Muuna yo—ili Saule wa kwa Terese—na lumela kuli mutu kaufela ya na sa lumeli lizo za bulapeli bwa hae na li mutu ya maswe. Ka ku fiwa maata ki ba bahulu ba bulapeli bwa Sijuda, na nga kuli Mulimu na mu file musebezi wa ku zekisa mutu kaufela ya na hana ku latula tumelo ya hae ya Sikreste. Mane na yemezi taba ya kuli muhabo yena ya na tamelelizwe kuli na nyefuzi Mulimu a bulaiwe.—Likezo 22:4, 5, 20.

Hamulaho wa nako, Saule na tusizwe ku bona shutano ye mwahalaa ze lukile ni ze maswe, za tabela Mulimu ni za sa tabeli. Saule ya na tukufalezwi mwa ku eza bumaswe ha na lemuhile kuli za na eza ne li ze maswe, a cinca linzila za hae mi a zibahala sina Paulusi, muapositola wa Jesu Kreste. Bakeñisa kuli na sa koni ku pumiwa hape, Paulusi na fumani nzila ya niti ya ku lapela.—Likezo 22:6-16; Maroma 1:1

Ka ku swana ni Paulusi, batu ba bañata ba bande ba kile ba pumiwa ka ku lutiwa lituto ze kona ku bapanyiwa kwa lika ze sa konwi ku utwisiseha—ili litumelo ze bonahala inge kuli ki za niti kono ha li si ka toma fa Linzwi la Mulimu. (Liproverbia 14:12; Maroma 10:2, 3) Mi ne ba tusizwe ku lemuha kuli litumelo ni bulapeli bwa bona ne li za buhata. (Mateu 7:15-20) Ha ne ba nze ba ituta zibo ye nepahezi ya mwa Bibele, ne ba ezize licinceho mwa litumelo ni mupilelo wa bona ilikuli ba shemubwe ki Mulimu.

Kana mwa tabela ku latelela mutala wa muapositola Paulusi ni ku tatubisisa litumelo za mina ku likana ni se li bulela Linzwi la Mulimu, Bibele? Lipaki za Jehova ba ka tabela ku mi tusa.

[Manzwi a bañi ba maswaniso fa likepe 29]

Siswaniso se si swanisizwe ki Doré