Le Bible Unena Bika pa Mwanda Utala Kushikilwa na Nzala?
Bilondolola Bible
Mu kitatyi kyāsonekelwe Bible, Leza wādi witabija kushikilwa na nzala shi muntu ushikilwa na nzala pa bubinga buyampe. Ino shi pa bubinga bubi, Leza kādipo witabija. Inoko, Bible kasoñenyepo nansha kupeleja bantu kushikilwa na nzala dyalelo.
Le bantu bamo batelelwe mu Bible bāshikilwe na nzala kitatyi’ka?
Kitatyi kya kulomba bukwashi ne buludiki bwa Leza. Bantu bādi benda ku Yelusalema bādi bashikilwa na nzala mwanda wa kulombola’mba balombanga pampikwa budimbidimbi Leza ebakwashe. (Ezela 8:21-23) Kyaba kimo ba Polo ne Banabasa bāshikilwe na nzala pa kutonga bakulumpe pa kipwilo.—Bilongwa 14:23.
Kitatyi kya kulangulukila pa mpango ya Leza. Yesu pa kupwa kubatyijibwa, wāshikilwe na nzala mafuku 40 mwanda wa kwiteakanya mwa kulongela kiswa-mutyima kya Leza mu mwingilo wādi umutengēle.—Luka 4:1, 2.
Kitatyi kya kulombola kwisāsa ku bubi bwabo bwa pa kala. Leza wālombwele bene Isalela bampikwa kikōkeji kupityila kudi mupolofeto Yoela amba: “Jokelai kondi na mityima yenu yonso, ne kushikilwa na nzala ne kudila ne kuyoyokota miyoa.”—Yoela 2:12-15.
Mu Difuku dya Kupūta Bubi. Mu Bijila byobāpele muzo wa Isalela kudi Leza mwādi ne musoñanya wa kushikilwa na nzala mu Difuku dimo dya Kupūta bubi pa mwaka. a (Bene Levi 16:29-31) Kushikilwa na nzala mu dino difuku kwādi kwendele’mo mwanda kwādi kuvuluja bene Isalela amba i bampikwa kubwaninina ne amba basakilwa kulekelwa na Leza.
Le i bubinga’ka bumobumo bubi bwa kushikilwa na nzala?
Mwanda wa kutulumuja bantu. Yesu wāfundije amba mwanda wa kushikilwa na nzala i mwanda utala muntu na Leza.—Mateo 6:16-18.
Mwanda wa kwimwekeja bu moloke. Kushikilwa na nzala kekulengejangapo muntu ekale mutabuke bakwabo mu mwikadilo nansha ku mushipiditu.—Luka 18:9-14.
Mwanda wa kufuta pa bubi bulongelwe ku kusaka. (Isaya 58:3, 4) Leza wādi witabija kushikilwa na nzala kwa muntu wa kikōkeji ne wisāsa na mutyima umo bubi bo-bonso bwalongele.
Mwanda’tu wa kwingila bya kajilwilo mingilo ya kipwilo. (Isaya 58:5-7) Mu uno mwanda, Leza udi pamo bwa mbutwile ufītwanga shi bandi bana bamusenswe buswe bwa kajilwilo, bwampikwa kutamba ku mutyima.
Le bene Kidishitu bafwaninwe kushikilwa na nzala?
Aa. Leza wālombele bene Isalela bashikilwe na nzala mu Difuku dya Sabato, ino wēbitalwile’ko kitatyi kyobāpūtyīle bantu besāsa bubi lonso kudi Yesu. (Bahebelu 9:24-26; 1 Petelo 3:18) Bene Kidishitu kebadipo munshi mwa Bijila bya Mosesa, mwine mwadi ne Difuku dya Kupūta Bubi. (Bene Loma 10:4; Bene Kolose 2:13, 14) O mwanda mwine Kidishitu yense ubwanya aye mwine kukwata butyibi bwa kushikilwa na nzala nansha kuleka kushikilwa na nzala.—Bene Loma 14:1-4.
Bene Kidishitu bevwanije amba kushikilwa na nzala ke mwandapo mukatampe mu butōtyi bwabo. Bible kanenapo amba nsangaji itambanga ku kushikilwa na nzala. Ino butōtyi bwa bine bwa bwine Kidishitu buyukenanga ku nsangaji, kilomboji kine kya bumuntu bwa Yehova, “Leza wa nsangaji.”—1 Temote 1:11; Musapudi 3:12, 13; Bene Ngalatea 5:22.
Milangwe ya bubela pa binena Bible pa kushikilwa na nzala
Mulangwe wa bubela: Mutumibwa Polo wāsoñenye bene Kidishitu besonge kushikilwa na nzala.—1 Bene Kodinda 7:5, King James Version.
Bubine: Mu bilembwa bya kala bya Bible kemudipo kishima kushikilwa na nzala mu 1 Bene Kodinda 7:5. b Na bubine, batentudi ba Bible bābwejeje’mo kishima kushikilwa na nzala, ke enkapo mu uno vese ino ne mu Mateo 17:21; Mako 9:29; ne mu Bilongwa 10:30. Mu Mabible mavule a dyalelo i batalule bilembwa bya bubela bifunkila pa kushikilwa na nzala.
Mulangwe wa bubela: Bene Kidishitu bafwaninwe kushikilwa na nzala mwanda wa kuvuluka mafuku 40 āshikilwe Yesu na nzala mu ntanda mutuputupu pa kupwa kubatyijibwa.
Bubine: Yesu kāsoñenyepo kuno kushikilwa na nzala, kadi i kutupu Kisonekwa nansha kimo kilombola’mba bene Kidishitu babajinji bāshikilwe na nzala. c
Mulangwe wa bubela: Bene Kidishitu bafwaninwe kushikilwa na nzala kitatyi kyobavuluka lufu lwa Yesu.
Bubine: Yesu kāsoñenyepo bandi bana ba bwanga kushikilwa na nzala kitatyi kya kuvuluka lufu lwandi. (Luka 22:14-18) Nansha Yesu byaānenene amba bandi bana babwanga bakashikilwa na nzala shi wafu, kāletelepo musoñanya ino wānenene’tu byādi bya kulongeka. (Mateo 9:15) Bible wāsoñenye bene Kidishitu bādi na nzala badye kwabo kumeso kwa kulonga Kivulukilo kya lufu lwa Yesu.—1 Bene Kodinda 11:33, 34.
a Leza wāsapwidile bene Isalela amba: “Banwe mukekala na bulanda” nansha’mba “muya wenu ukekala na bulanda,’ mu Difuku dya Kupūta Bubi. (Bene Levi 16:29, 31) Bino binenwa i bivwanwe bu bifunkila pa kushikilwa na nzala. (Isaya 58:3) O mwanda mu bwalamuni bumo (the Contemporary English Version), balamwine’mo amba: “Mukenda pampikwa kudya mwanda wa kulombola bulanda pangala pa bubi bwenu.”
b Tala dibuku (A Textual Commentary on the Greek New Testament), na Bruce M. Metzger, dibuku dya busatu, paje 554.
c Pa mwanda utala mānga ya mafuku 40 a kushikilwa na nzala kwa Kupānwa, dibuku dimo (the New Catholic Encyclopedia) dinena’mba: “Mu myaka tutwa tusatu ya panopano, kumeso kwa kusoba masobo a pashika, kitatyi kya kushikilwa na nzala kekyadipo kipita pa yenga umo, divule dine dyadi difuku dimo nansha abidi . . . . I besambile musunsa mubajinji pa kushikilwa na nzala kwa mafuku 40 mu mukanda wa butano mwitabijibwe na bonso wa Concile de Nicée (325), nansha bashayuka bamo byobatatananga shi i besambile’mo pa kupānwa.”—Dibuku dya bubidi, Volime 8, paje 468.