BUKWASHI KU BISAKA | KUTAMIJA BANA
Mwa Kwikadila Tata Muyampe
Le tata udi na mwingilo’ka?
Mwana shi ukidi mu dīmi. A mulume, muswelo odi na obe mukaji dyalelo umwekeja mokekadila na mwana pokekala tata kumeso’ku. Dibuku dimo disambila pa mwingilo wa batata mu kulela bana dinena’mba:
“Tata udi na kibidiji kya kukwasha mukajandi udi na dīmi na kukapota bintu mu nsoko, kukamutwala ku lupitalo, watala ne mujinina mwana mu kizami ku ekografi ne mutwila mukunka, ubwanya kukata mutyima bininge mwana mutyetye’wa pakabutulwa.”
“Nkyadipo nsaka mukajami emone bu ususukanga na dīmi bunka bwandi, o mwanda nadi mukwasha mungya pafudile bukomo bwami. Ne kyumba kya mwana kine twekilongolwele nandi pamo. Bine, kitatyi kyotwateakenye pamo lubutulo lwa wetu mwana kyadi kya pa bula kotudi.”—James.
Musoñanya wa mu Bible: “Kemwakitai mutyima enka ku tumweno twa banwe bene, ino i ne ku tumweno twa bakwenu.”—Bene Fidipai 2:4.
Mwana shi wabutulwa. Kitatyi kyokaya na mwana wa lukeke ne kumukwata mu makasa, uningishanga kipwano nandi. Kwasha ne ku mingilo ya kukwatakanya mwana wa lukeke. Muswelo ovuija mwingilo wa bu tata udi na lupusa lukampe pa mukatamina obe mwana. Shi upwana na mwana wa lukeke nandi ukamona’mba umukwete na bulēme.
“Fukama dya pa kimano kya obe mwana. Kayai. Mukaije. Kokikala na mpala mityinye. Vuluka’mba, i ku bambutwile kokumwenanga dibajinji bana muswelo wa kulombola kisanso.”—Richard.
Musoñanya wa mu Bible: “Bana i bupyani butamba kudi Yehova; kipa kya ndá i mpalo.”—Ñimbo ya Mitōto 127:3.
Mwana shi wenda utama. Bukimbi bulombola’mba bana badi mu bulunda na shabo bavudile kubinga ku masomo kadi kebavudilepo kuvutakanibwa ñeni, nansha kutoma bitomibwa bikomokomo nansha kwikala mu bañonaona. Witudile’ko kitatyi kifwaninwe kya kutamija bulunda na obe mwana.
“Wami mwana pawatalukile ku njibo wanene amba kintu kyawadi usenswe kutabuka potwadi nandi i mīsambo yotwadi twisambanga nandi pa kudya nansha potwenda mu motoka. Mīsambo imo ya mvubu twesambile’yo mu kitatyi kyonkyadipo neilangila. Twesambile ino mīsambo mwanda twadi tulonga kitatyi kilampe pamo nandi.”—Dennis.
Musoñanya wa mu Bible: “Nanshi tadijai’nka kutadija bya binebine amba muswelo omunanga ke pamopo bwa bampikwa tunangu, aa, ino i pamo bwa ba tunangu, mwingidija biyampe shē kitatyi kyenu.”—Bene Efisesa 5:15, 16.
Le mwingilo wa tata i wa pa bula namani?
Divule dine, batata bamonwanga bu bo ba kukinga kisaka ne kwikipa bintu byokisakilwa ku ngitu, ino bamama bu ba kuvuija bisakibwa bya mu malango bya ba mu kisaka. (Kupituluka mu Bijila 1:31; Isaya 49:15) Mu bisaka bimo, biselwa bya batata bivuijibwanga na bamama, bya bamama nabyo na batata. Ino nansha nankyo bashayuka i basokole amba ba tata ne mama badi na biselwa wa kyandi wa kyandi, pa bula. a
Judith Wallerstein mwifundi umo mu myanda ya bisaka ulombola byaemwenine mu uno mwanda. Walembele amba: “Wami mwana mwana-mukaji wa myaka 12 pawakongelwe na motoka, wasakile shandi akande mu ambilance mwanda wadi ukulupile amba ubwanya kumukinga. Kupwa, potwadi nandi mu lupitalo wadi usaka ami nshikate kubwipi nandi difuku dyonso mwanda wa kumusenga.” b
“Tata uyukile kujadika kisaka senene ne kwikikinga mu muswelo obibwanya padi kwikala bikomo kudi mama. Mama nandi ubwanya kuteja mwana ne ku mwivwanina lusa mu muswelo waemona bu muswibwe. Bonso bekwashanga na kwingidila pamo.”—Daniel.
Musoñanya wa mu Bible: “Wami mwana, ivwana bulemununi bwa shobe, kadi kokelwa bulombodi bwa inobe.”—Nkindi 1:8.
Batata ne bana bana-bakaji
Byodi tata, ufundijanga obe mwana mwana-mukaji muswelo wafwaninwe kumonwa na bana-balume. Wifundanga’byo mu ino miswelo ibidi ilonda’ko:
Na kutala muswelo odi na inandi. Shi usenswe obe mukaji ne kumulēmeka, obe mwana mwana-mukaji umonanga ino ngikadila miyampe mine yakakimba ku muntu ukekala wandi mulume mwenda mafuku.—1 Petelo 3:7.
Na kutala muswelo odi nandi aye mwine. Shi ulēemekele obe mwana mwana-mukaji, umufundijanga elēmeke aye mwine. Kadi ukefunda’ko amba bana-balume bakwabo nabo bafwaninwe kumulēmeka uno muswelo.
Ino kufutulula mwana mwana-mukaji kyaba ne kyaba kulengejanga emone bu wampikwa mvubu, bine bikamulengeja akakimbe kwitabijibwa na bana-balume bakwabo, mubadilwa ne bantu bambulwa kukanina kuyampe.
“Mwana mwana-mukaji obasenswe ne obakwatakanya kudi shandi padi kakakimbepo kwisonga na mwana-mulume wambulwa ngikadila isakibwa ku balume bayampe.”—Wayne.