Kupāna bya Bukwashi—Lelo Kekudi Namani?

KUPWA kutambwa kwa mu mafuku 11 Kweji 9, 2001 kyamwekele patōka amba bantu badi na mutyima wa kukwasha boba baponenwe na kinkumbulu mu New York City ne mu Washington, D.C. Bitango bya bukwashi byapelwe madolala 2 700 000 000 bu kyabuntu kya kukwasha nakyo bisaka byatenwe na bufudile. Bine, bantu ba pi na pi basakile kukwasha pobatenekelwe na kyonakanya’kya.

Ino bantu bamobamo kebaijijepo kujingwa mutyima pa kwivwana biñuniñuni amba bitango bikatampe bya bukwashi bibadi lupeto. Bantu bakalabele mpata pobaivwene amba kitango kimo kikatampe kya bukwashi kyayete kubwipi kwa madolala midiyo 546 okyapelwe, ino kyaingidija’o ku bintu bikwabo. Nansha kitango’kya byokyashintyile buno butyibi bwakyo ne kulomba lusa, musekununi umo wanene amba: “Batufutululo i bamone’mba kuno kwityita mambo i kwiye ke mungya kala, kadi kekukokejapo kujokeja kikulupiji” kyadi na kitango kumeso kwa kutambwa na batumbula. Lelo abe nobe? Le kikulupiji kyobe mu bitango bya bukwashi kibatyepa?

I Kukwasha’ni, I Kusupakanya?

Kupāna bintu ku bitango bya bukwashi kumonwanga na bavule bu kuyampe. Ino ke bantu bonsopo bamona uno muswelo. Kintu kya myaka 200 kunyuma, Samuel Johnson, mulembi mwine Angeletele, wāsonekele amba: “Ukakulupila na mutyima umo amba nalonga biyampe shi upa bengidi lupeto lwabo, bu mfutwa ya kaji kobengile, kupita’ko kupāna’tu lupeto amba i lwa bukwashi.” Dyalelo bamo bekakanga uno muswelo, ne kadi malapolo a bitango bya bukwashi bidya ne kusupakanya byabuntu keaningishangapo kikulupiji kya bantu. Ivwana bidi bifwa’tu bibidi bya panopano.

Mwendeji umo wa kitango kya bukwashi kya kipwilo mu San Francisco watalwilwe pa kaji pa kupwa kutuma ku kitango mafakityile a bubela amba ye a lupasulo lwandi lwa kuneñenya ngitu ne mafakityile makwabo amba ye a byaadi udya ku leshitola mu bula bwa myaka ibidi, madolala 500 ku yenga. Mu Beletanye, bateakanyi ba kitango kikatampe kya bukwashi ku televijo bafityilwe mityima mpata pa kuyuka amba mu kintu kya madolala midiyo 10 atuminwe mwanda wa kūbaka bilelelo bya bana ba nshiye mu Rumani, enka bimbototo 12 kete byo byaūbakilwe, ino tununu tutwa na  tutwa twa madolala twende mu bitupu. Malapolo mabi pamo bwa ano i mafikije bapāna bya bukwashi ku kudyumuka na kutala bungi bwa byobapāna ne bobapa’byo bene.

Tupāna’ni, Tuleka Kupāna

Inoko i bulanda mpata shi tuleke kwikala na mutyima wa lusa ne wa kukwasha bakwetu mwanda’po’tu bantu nansha malongolodi abala-anga abalonga bibi. Ke-pantu Bible unena’mba: “Bwine Leza bwine butoka bwampikwa kakoba kumeso a Leza Tata, i kukwasha banabanshiye ne bakaji ba bafu mu bufudilwe bwabo.” (Yakoba 1:27, MB) Bine, kukwasha balanda ne bafudilwe i mwanda mukatampe ubadilwa mu bwine Kidishitu.

Ino padi ukiipangula amba, ‘Le mfwaninwe kwendelela na kupāna ku bitango bya bukwashi’ni, nansha i biyampe’tu ngikale kupa muntu ne muntu byabuntu byandi?’ Le Leza usaka tupāne muswelo’ka? Kishinte kilonda’ko kikesambila pa bino bipangujo.