Wikomeje Yehova Udi Nobe!

‘Wikomeje bidi, kadi winingishe abe mwine. Yehova Leza obe udi nobe.’—YOS. 1:9.

USA KULONDOLOLA MUSWELO’KA?

Le i bika byādi bifwaninwe kulonga Yoshua mwanda wa kukomeja lwitabijo ne bukankamane bwandi?

Le i bimfwa’ka bya bukankamane byakutenga?

Le i kimfwa kya bāni bādi na lwitabijo ne bukankamane kibwanya kukukwasha wingile mwingilo wa busapudi?

1, 2. (a) Le i ngikadilo’ka iketukwasha tunekenye makambakano? (b) Le ubwanya kushintulula lwitabijo namani? Leta kimfwa.

 MWINGILO wa Yehova wituletelanga nsangaji. Inoko, tutanwanga na makambakano atana bantu bonso ne kadi tubwanya ‘kususuka pa mwanda wa boloke.’ (1 Pet. 3:14; 5:8, 9; 1 Kod. 10:13) Pa kubwanya kunekenya ano makambakano, tusakilwa lwitabijo ne bukankamane.

² Le lwitabijo i bika? Mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Kwitabija nako i kusumininwa kwa mu bintu bikulupilwe kadi, ne kuyūkidila kwa mu byobya bintu byampikwa kumweka.” (Bah. 11:1) Tutanga mu bwalamuni bukwabo amba: “Lwitabijo i kwikala na mutyima wa kuyuka’mba ngidi kala na kyokya kyo nkulupīle ne kwitabija’mba i bya bine bintu byampikwa ku mweka.” (Dibuku Dijila) Shi abetupe kituntwa, tukulupilanga amba ke kyetu. Shi tukulupile amba Leza ufikidijanga nyeke byanena, bidi pamo bwa batwe badi kala nabyo. Lwitabijo lwetu lwitukulupijanga amba tukamona kufikidila kwa milao yotukulupile idi mu Bible, kadi tukulupile kufikidila kwa bintu bya ku mushipiditu byoketubwanyapo kumona.

3, 4. (a) Le bukankamane i bika? (b) Le i muswelo’ka umo otubwanya kukomeja lwitabijo ne bukankamane bwetu?

³ Dibuku dimo (The New Interpreter’s Dictionary of the Bible) dishintulula bukankamane amba, i “bukomo bwa ku mushipiditu, bwa mu mwikadilo ne mu ñeni bwa kwisamba ne kulonga bintu kwakubulwa moyo kitatyi kyotutanwa mu bikoleja ne mu byaka.” Kwikala bakankamane i kwikala bakomo, bankanka, ne bampikwa moyo.—Mako 6:49, 50; 2 Tem. 1:7.

⁴ Lwitabijo ne bukankamane i ngikadilo isangaja. Ino langa’po bidi shi tusakilwa lwitabijo luvule ne twimona bu bazoze. Bine, bantu tununu ne tununu batelelwe mu Bible, bāletele kimfwa kiyampe mu kulombola ino ngikadilo. Nanshi muswelo umo wa kukomeja lwitabijo ne bukankamane bwetu i wa kubandaula bimfwa bimo mu bino.

 YEHOVA WĀDI NA YOSHUA

5. Le Yoshua wādi usakilwa bika pa kubwanya mwingilo wandi?

⁵ Tujokelei bidi kunyuma ku kintu kya tutwa twa myaka 35. Pāpityile myaka makumi aná tamba midiyo ne midiyo ya bene Isalela banyongololwa mu bupika bwa Edipito na Yehova. Mupolofeto Mosesa ye wādi wibendeja. Aye papo na myaka 120, wamwena Ntanda ya Mulao kulampe ne kufwa wafwila pa nsongo ya Lūlu lwa Nebo. Mpingakani wandi i Yoshua, muntu “muyule mushipiditu wa ñeni.” (Kup. 34:1-9) Bene Isalela bādi kubwipi na kutwela mu Kenani. Yoshua pa kubwanya kwibendeja, wādi usakilwa tunangu tupāna Leza. Kadi wādi usakilwa kwitabija mudi Yehova ne kwikala mukankamane kadi mukomo.—Kup. 31:22, 23.

6. (a) Le Yoshua 23:6 unena kulonga bika pa kwikala na bukankamane? (b) Le i ñeni’ka yotuboila ku binenwa bidi mu Bilongwa 4:18-20 ne Bilongwa 5:29?

⁶ Tunangu, bukankamane, ne lwitabijo byālombwele Yoshua pa kushinda Kenani, byākankamikile bene Isalela. Ino kutentekela pa bukankamane mu divita, bādi basakilwa bukankamane bufwaninwe, bwa kulonga byobya byēbasoñenye Yoshua. Wēbanene mu mwisambo ukunka mutyima wa ku mfulo kwa būmi bwandi, amba: “Mwikomejei mityima kulama ne kulonga byonso byalembwa umukanda-wabijila wa Mosesa, amba: Kemusasukilaipo ku kuboko kulume, nansha ku kuboko kukaji kwine.” (Yos. 23:6) Ne batwe netu tusakilwa bukankamane pa kukōkela Yehova kitatyi kyonso. Muno mubadilwa ne kitatyi kitunena bantu tulonge bintu kebikwatañene na kiswa-mutyima kya Leza. (Tanga Bilongwa 4:18-20; 5:29.) Shi tukulupile mudi Yehova ne milombelo ponka, uketukwasha twikale na buno bukankamane.

MULWELO OTUBWANYA KULUMBULULA DISHINDA DYETU

7. Le Yoshua wādi usakilwa bika pa kulonga bintu na bukankamane ne kunekenya?

⁷ Pa kwikala na bukankamane busakibwa pa kulonga kiswa-mutyima kya Leza, tufwaninwe kwifunda Kinenwa kyandi ne kwikingidija. Kino kyokyālombwelwe Yoshua kulonga kitatyi kyaāikele ke mpingakani wa Mosesa, amba: “Wikomejepo bidi ne kwiningisha abe mwine byamwiko’tu, ne kutentekela kulonga mungya mukanda-wabijila onso wakujidikile Mosesa mwingidi wami. . . . Penepo uno mukanda-wabijila uno’u kadi keukasonsolokapo mu kyakanwa kyobe, mhm, ino nanshi ukafwatakanyanga’mo dyuba ne bufuku bwine, amba utentekele kulonga mwendele byonso bilembelwemo, mwanda nabya ukalongeja dishinda dyobe ke dilumbuluka, kadi nabya ukamona dyese.” (Yos. 1:7, 8) Yoshua wālondele ano madingi, ne ‘kulongeja dishinda dyandi ke dilumbuluke.’ Shi netu tulonge uno muswelo, tukekala na bukankamane bukatampe ne kunekenya mu mwingilo wa Leza.

8. Le kisonekwa kya mwaka wa 2013 i kilupulwe mu kisonekwa’ka, ne bino binenenwa bikakukwasha namani?

⁸ Yoshua wākankamikilwe bininge kitatyi kyaāivwene binenwa bya Yehova bya amba: “Wikomeje bidi? Kadi winingishe abe mwine, kokakwatyibwapo moyo nansha kwikala ne nzuba mine mpika; mwanda Yehova Leza obe udi nobe konso konso koēnda.” (Yos. 1:9) Kadi Yehova udi netu. Nanshi ketwakakwatwa “moyo nansha kwikala ne nzuba,” nansha shi tudi mu matompo’ka. Nakampata bino binenwa bikulupija’po kashā bya amba: “Wikomeje bidi? Kadi winingishe abe mwine,  . . . Yehova Leza obe udi nobe.” Bino binenwa bidi mu Yoshua 1:9 i bitongwe bu kisonekwa kya mwaka wa 2013. Na bubine biketukomeja mu myeji īya kumeso, enka na muketukomejeja binenwa ne bilongwa bya bantu bakwabo ba lwitabijo ne bukankamane.

BĀIMANIJE NA BUKANKAMANE

9. Le Lehaba wālombwele lwitabijo ne bukankamane mu miswelo’ka?

⁹ Kitatyi kyātumine Yoshua ba tubedi-bedi babidi mu Kenani, Lehaba wabwitwa wēbafile ne kulubija balwana nabo. Pa mwanda wa bilongwa byandi bya lwitabijo ne bukankamane, aye ne kisaka kyandi bākūdilwe kitatyi kyātutyilwe Yediko na bene Isalela. (Bah. 11:30, 31; Yak. 2:25) Na bubine, Lehaba wālekele būmi bwandi bwa bwitwa mwanda wa kusangaja Yehova. Bantu bamo bāikele ke bene Kidishitu bādi na lwitabijo, bukankamane, kadi bamwene bukomo bwa kushinta mwanda wa kusangaja Leza.

10. Le Luta wākwatakenye mutōtelo wa bine mu ngikadilo’ka, ne waeselwa madyese’ka?

¹⁰ Yoshua pa kufwa, Luta mwine Moabu wakwatakanya na bukankamane mutōtelo wa bine. Byaādi mukaji wa kishala wa Mwine Isalela, bimweka bu wādi uyukile myanda kampanda itala padi Yehova. Naomi inandi muko wa kishala, wādi ushikata ku Moabu ino wakwata butyibi bwa kukajokela ku Betelema kibundi kya Isalela. Pobādi mu dishinda, Naomi wanena Luta akajokele ku bantu bandi, ino uno Mwine Moabu wamulondolola amba: “Kokinsashilapo kukuleka ne kwaluka kwa kukulonda . . . bobe bantu bakekalanga bami bantu, ne obe Leza ye wami Leza.” (Luta 1:16) Bino byo byāshintulwile Luta. Mwenda mafuku, Luta wāsongwa na Boaza mpyana impolo wa Naomi, wabutula mwana ne kwikala nkambulula wa Davida ne Yesu. Bine, Yehova weselanga bilongwa bya lwitabijo ne bukankamane.—Luta 2:12; 4:17-22; Mat. 1:1-6.

BANTU BAVULE BĀTŪDILE BŪMI BWABO MU KYAKA!

11. Le ba Yehoyada ne Yehosheba bālombwele bukankamane muswelo’ka, ne kino kyāfikidije bika?

¹¹ Bukankamane ne lwitabijo lwetu bikomanga kitatyi kyotumona amba, Leza udi na boba batangidija kumeso tumweno twandi ne ndoe ya banababo mu lwitabijo pa kyaba kya tumweno twabo. Kimfwa, langulukila pa kimfwa kya Yehoyada Kitobo Mukatampe ne wandi mukaji Yehosheba. Mulopwe Ahazia pa kufwa, Atadia inandi, waipaya bonso ba ku musuku wa bulopwe kutalula’mo enka Yoashe ne kuyata lupona. Ba Yehoyada ne Yehosheba bātūdile būmi mu kyaka na kupandija Ahazia mwana Yoashe ne kumufya mu bula bwa myaka isamba. Mu mwaka wa busamba-bubidi, Yehoyada wabikika Yoashe bu mulopwe ne kwipaija Atadia. (2 Bal. 11:1-16) Mwenda mafuku Yehoyada wakwatakanya Mulopwe Yoashe mu kulongolola tempelo. Yehoyada pa kufwa na myaka 130, wajikwa pamo na balopwe “ke-muntu walongele biyampe mu Isalela, ne kudi Leza ne ku njibo Yandi.” (2 Bil. 24:15, 16) Pakwabo kadi, bilongwa bya bukankamane bya Yehoyada ne wandi mukaji byālamine musuku wa bulopwe wa tamba pa Davida kutūla ne ku Meshiasa.

12. Le i kilongwa’ka kya bukankamane kyālongele Ebede-meleke?

¹² Ebede-meleke, ntungu wa mu njibo ya Mulopwe Zedekia, wātūdile būmi bwandi mu kyaka pa mwanda wa Yelemia. Mulopwe wāsokwele Yelemia ku bamfumu ba Yuda, bene bādi bamubepela amba ongolanga bantu ne kumweleja mu lubao lwa bitoto mwanda wa afwile’mo. (Yel. 38:4-6) Nansha byaādi mu kyaka kya mushikwa kyādi kimutengele pa mwanda wa Yelemia, Ebede-meleke wakemona na Zedekia pa mwanda wa mupolofeto. Zedekia walondolola Ebede-meleke biyampe ne kumupa bana-balume 30 kukapandija Yelemia. Leza wākulupije Ebede-meleke kupityila kudi mupolofeto amba, kādipo wakonakanibwa kitatyi kyādi kya kutekelwa Yelusalema kasāla na bene Babiloni. (Yel. 39:15-18) Bukankamane bwa bwine Leza bupadibwanga mpalo.

13. Le i bukankamane’ka bwālombwele Bahebelu basatu, ne i muswelo’ka otubwanya kumwena mu byebātene?

 ¹³ Mu mwaka wa katwa ka busamba-bubidi  K.K.K., Bahebelu basatu bengidi ba Yehova bēmwenine bukamoni bulombola amba, Leza weselanga bilongwa bya lwitabijo ne bukankamane. Mulopwe Nebukaneza wākongakenye bamfumu bonso ba Babiloni ne kwibanena batōte nkishi mupuñame wa nsahabu. Muntu yense wādi upela kutōta uno nkishi wādi wa kufwila mu nkelwa ya mudilo. Bahebelu basatu bālombwele Nebukaneza na bulēme amba: “Leza wetu o twingidila ukōkeja kwitunyongolola ku nkelwa ya mudilo utēma, kabidi aye uketunyongolola mu dikasa dyobe, abe mulopwe. Ino shi ke amopo, kiyukibwe kōdi a mulopwe, ketukengidilapo baleza bobe, nansha kutōta nkishi wa nsahabu o waimika’o.” (Dan. 3:16-18) Kunyongololwa kwa Bahebelu basatu kulombwelwe na bukomo mu Danyele 3:19-30. Nansha byoketukokejapo padi kwikala mu kyaka kya kwipaibwa mu nkelwa ya mudilo, ino bululame bwetu butūlwanga pa ditompo kadi tubwanya kukulupila amba Leza uketwesela mwanda wa lwitabijo ne bukankamane bwetu.

14. Kukwatañana na Danyele shapita 6, le Danyele wālongele na bukankamane namani, ne kwālupukile bipa’ka?

¹⁴ Danyele wālombwele lwitabijo ne bukankamane kitatyi kyānekenibwe Mulopwe Dadiusa na balwana nandi, ele lubila lwa amba, “enselele ukalomba kyakulomba kudi leza, nansha kudi muntu, mafuku makumi asatu, nabya ukelwa mu muta wa bantambo poso’nka kudi abewa, abe mulopwe.” Ponka’po Danyele pa kuyuka amba mukanda ubatūlwa’po dijina, “watwela mu njibo yandi; (ino malolo andi ādi pululu mu kadimbwa kandi dya ku Yelusalema) kabidi wafukama pa manwi andi, misungu isatu dyuba dimo, misungu isatu dyuba dimo, kalombela ne kufwija kumeso a wandi Leza, mwālongele kala.” (Dan. 6:6-10) Danyele mukankamane wafula ku kwelwa mu muta wa ba ntambo—ino Yehova wamunyongolola.—Dan. 6:16-23.

15. (a) Le ba Akwila ne Pishila bāshile kimfwa’ka kya lwitabijo ne bukankamane? (b) Le binenwa bya Yesu bidi mu Yoano 13:34 bilombola bika, ne bene Kidishitu bavule bālombwele buno buswe namani?

¹⁵ Mu ngikadilo kampanda keilombwelwepo mu Bible, ba Akwila ne Pishila ‘bātūdile mashingo abo mu kyaka pa mwanda wa būmi bwa Polo.’ (Bil. 18:2; Loma 16:3, 4) Bālongele na bukankamane kukwatañana na binenwa bya Yesu bya amba: “Mwanda mupya uno o nemulá amba: Mwikale kwisanswa bānwe bene na bene.” (Yoa. 13:34) Mukanda wa Bijila wa Mosesa wādi ulomba muntu kusanswa mukwabo pamo bwa aye mwine. (Levi 19:18) Ino kijila kya Yesu kyādi “kipya,” mwanda kyādi kilomba kulombola buswe kufika’nka ne pa kupāna būmi bwetu pa mwanda wa bakwetu, na mwaālongele. Bene Kidishitu bavule bālombwele buno buswe na bukankamane  na ‘kutūla mashingo abo mu kyaka,’ mwanda wa kutyina kwaba banababo betabije mu makasa a balwana amba bebasusule nansha kwibepaya.—Tanga 1 Yoano 3:16.

16, 17. Le balondi bamo babajinji ba Kidishitu bātenwe na matompo’ka mu lwitabijo, ne ano matompo adingakene namani na a bene Kidishitu bamo ba mu ano etu mafuku?

¹⁶ Pamo bwa Yesu, bene Kidishitu babajinji bādi batōta na bupyasakane’nka Yehova kete. (Mat. 4:8-10) Bāpelele kusōka ensense kudi mulopwe wa Loma. (Tala kifwatulo) Daniel P Mannix wāsonekele amba, “i bene Kidishitu batyetye kete bātunine lwitabijo lwabo. Nansha byobādi balongolwedilwe kifuko kimo, mu kikailo kya makayo kyakusokela’po milambu kyādi kitema’po mudilo. Kyobādi balomba ku bantu bonso bādi bakutwe, i kutapula bitupu kamukono katyetye mu binunka-biya ne kwikēla pa kisōkelo kubapu, penepo bakupa mukanda wa mulambu, ne kukulekelela kodi mwana-pabo. Kadi bādi bebashintulwila senene amba, kino kilongwa kekyādipo kishintulula’mba bādi batōta mulopwe, amba kyādi kilomboji kya kumuyuka bitupu amba udi pamo bwa leza pa mwanda wa kitenta kyandi kya bu mwimaniji wa Leta mu Loma. Nansha nankyo, ino i kutupu Mwine Kidishitu nansha umo wādi ukwatakanya uno mukenga wādi wibapebwa mwanda wa kusaka kunyema.” (Those About to Die)

¹⁷ Bene Kidishitu ba dyalelo bāelelwe mu makomponi a masusu a Nazi mobādi babwanya padi kufwa, bādi bapebwa kitatyi ne kitatyi mikenga ya kwikala banapabo na kushinya mukanda wa kupela Yehova. Ino batyetye kete bo bashininye’o. Batumoni Batusti ne Bahutu batūdile būmi bwabo mu kyaka na kwikinga abo bene na bene mu kwitapa kwa bana na bana kwalongekele mu Rwanda panopano. Ano matompo adi alomba bukankamane ne lwitabijo.

VULUKA’MBA YEHOVA UDI NETU!

18, 19. Le i bimfwa’ka bya mu Bible bya lwitabijo ne bukankamane bibwanya kwitukwasha tuvuije mwingilo wetu wa busapudi?

¹⁸ Pano tudi na dyese dya kwingila mwingilo mukatampe upelwe bengidi ba Leza—ke wa kusapula musapu wa Bulopwe ne wakulonga bana babwanga kadi. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Tufwijanga’ko pa kwikala na kimfwa kya Yesu kekidingakibwapo! “Wadi wenda upitapita monso mu bibundi bikata ne bityetye, kufundija ne kulombola myanda-miyampe ya bulopwe bwa Leza.” (Luka 8:1) Pamo bwa aye, netu tusakilwa lwitabijo ne bukankamane mwanda wa kusapula musapu wa Bulopwe. Kupityila ku bukwashi bwa Leza, tubwanya kwikala pamo bwa Noa muntu mukankamane, “mwedi wa mbila ya boloke,” wakubulwa moyo wādi mu ‘ntanda ya bantu bakubulwa bwine Leza’ yādi ya konakanibwa pa dilobe dya ntanda yonso.—2 Pet. 2:4, 5.

¹⁹ Milombelo itukwashanga tuvuije mwingilo wa busapudi. Kitatyi kyālombele balondi bamo ba Kidishitu bādi bapangwapangwa amba babwanye ‘kunena mwanda wa Leza kwa kubulwa moyo,’ Leza walondolwele milombelo yabo. (Tanga Bilongwa 4:29-31.) Shi kyaba kimo wivwanga moyo wa kusapula ku njibo ne njibo, Yehova ukalondolola milombelo yobe yolomba lwitabijo lukatampe ne bukankamane.—Tanga Mitōto 66:19, 20. *

20. Le i bukwashi’ka botudi nabo batwe bengidi ba Yehova?

²⁰ I bikomo kulondalonda būmi bwa bwine Leza mu ino ntanda mibi ne ya tuvutakanya itufikila’mo matompo. Inoko, ketudipo kasuku ketu. Leza udi netu. Wandi Mwana, Mutwe wa kipwilo nadi udi netu. Kadi tudi na banabetu Batumoni ba Yehova ba ntanda yonso 7 000 000 ne kupita. Batwe bonso mwa kimo, twendelelei na kulombola lwitabijo ne kusapula myanda miyampe koku tulamine mu ñeni kisonekwa kyetu kya mwaka wa 2013 kinena amba: “Winingishe abe mwine, . . . Yehova Leza obe udi nobe.”—Yos. 1:9.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 7]

[Bushintuludi pa paje 8]

Kisonekwa kyetu kya mwaka wa 2013 kinena amba: “Winingishe abe mwine, . . . Yehova Leza obe udi nobe.”—Yoshua 1:9

[Kifwatulo pa paje 10]

Bene Kidishitu babajinji kebātuninepo lwitabijo