1, 2. (a) Lelo kamoni wa binebine wa Yehova i ani? (b) Lelo dijina Yesu dishintulula bika, ne Mwanā Leza weēndeje kukwatañana na dijina dyandi namani?

“Kino’ki ye kyonabutwidilwe, kadi kino’ki ye kyonaidile mu ino ntanda, amba nsapule bukamoni bwa bubine.” (Tanga Yoano 18:33-37.) Kitatyi kyādi būmi bwa Yesu Kidishitu pa ditompo, wānene bino binenwa kudi mbikavu wa Yudea mwine Loma. Yesu wādi’tu wiyukanya aye mwine bu mulopwe. Myaka pa kupita’po, mutumibwa Polo wēsambila pa kino kimfwa kya Yesu kya bukankamane, mwine “kamoni waitabije biyampe patōkelela ku meso a Pontyusa Pilato.” (1 Tm. 6:13) Na bubine, kwikala “kamoni mukōkele kadi wa bine” mu ntanda ya Satana miyule mushikwa, kulombanga kyaba kimo bukankamane bukatampe!—Kus. 3:14.

² Yesu byaādi wa ku muzo wa Bayuda, wādi kamoni wa Yehova wa kibutwila. (Isa. 43:10) Na bubine, wāikele ke kamoni mukatakata wa Leza kamwekele kashā mwanda wa dijina dya Leza. Yesu wādi ukwete na mutyika nshintulwilo ya dijina dyandi dyāmupele Leza. Mwikeulu umo paālombwele Yosefa shandya Yesu wa bulelwa amba, kyokya kyādi kimite Madia i kya ku bukomo bwa mushipiditu ujila, wābwejeje’ko amba: “Usa kubutula mwana mwana-mulume, abe ufwaninwe kumwinika bu Yesu, mwanda aye ukapandija bantu bandi ku bubi bwabo.” (Mat. 1:20, 21) Bafundi ba Bible bonso mu kikonge betabije’mba dijina Yesu  ditambile ku dijina dya Kihebelu, Yeshua, ne amba mudi mutelelo wa mu kīpi wa dijina dya Leza; dishintulula’mba, “Yehova I Lupandilo.” Kukwatañana na nshintulwilo ya dijina dyandi, Yesu wākweshe “mikōko mijimine ya njibo ya Isalela” isāse bubi bwayo mwanda wa itabijibwe na Yehova. (Mat. 10:6; 15:24; Luka 19:10) Pa kino, Yesu wāsapwile myanda ya Bulopwe bwa Leza na bupyasakane. Mako mulembi wa Evanjile wānene amba: “Yesu waenda mu Ngadilea, usapula myanda miyampe ya Leza amba: ‘Kitatyi kitungwe kibafikidila, kadi Bulopwe bwa Leza bubafwena. Mwisāsei, itabijai myanda miyampe.’” (Mako 1:14, 15) Kadi Yesu wātulwije na bukankamane bendeji ba bipwilo Bayuda, bene balengeje bamwipaye ku mutyi.—Mako 11:17, 18; 15:1-15.

3. Le i bika byālongekele difuku dya busatu pa kupwa kwa Yesu kufwa?

³ Inoko, bantu bakiipangulanga! Mu difuku dya busatu pa kupwa kwa Yesu kwipaibwa lufu lusansa mutyima, Yehova kāmusangwilepo bu muntu, ino bu kipangwa kya ku mushipiditu kekifu. (1 Pe. 3:18) Pa kuleta bukamoni bwa uno mwanda, Mfumwetu Yesu wāvwele ngitu ya bumuntu ne kulombola patōkelela’mba i musanguke. Mu difuku’tu dine dyaāsangwilwe, wāmwekele dibajinji misunsa itano ku bana ba bwanga bishileshile.—Mat. 28:8-10; Luka 24:13-16, 30-36; Yoa. 20:11-18.

4. Le i kubungakana’ka kwa mu difuku dya kusangulwa kwāendeje Yesu, ne i kiselwa’ka kyaālombwele bana bandi ba bwanga patōkelela?

⁴ Musunsa wa butano wāmwekele Yesu wādi wa kwiyukanya kudi batumibwa ne ku bantu bakwabo bobādi bebungile nabo. Pa kino kitatyi kekidibwapo, wāendeje kifundwa kya Kinenwa kya Leza. “Webapūtula ñeni yabo ne pa mfulo ya kwivwanija buluji bwa Bisonekwa.” Ebiya bāivwanija’mba lufu lwandi lwa kwipaibwa na balwana na Leza ne lusangukilo lwandi lwa mu kingelengele byālailwe mu Bisonekwa. Ku mfulo kwa kuno kubungakana kwa mu difuku dya kusangulwa, Yesu wālombwele patōkelela bemvwaniki bandi kiselwa kyabo. Wēbalombwele’mba “mu dijina dyandi, kwisāsa mwanda wa kulekelwa bubi kukasapulwa mu mizo yonso—kushilwila mu Yelusalema.” Kadi wābweja’ko amba: “Banwe’ko mukekala batumoni ba bino bintu’bi.”—Luka 24:44-48.

⁵ O mwanda, Yesu pa kumweka dya mfulo mafuku 40 pa kupita’po, batumibwa bandi kebābudilwepo kwivwanija byaādi ukimba kunena na binenwa bipēla abyo’ko bya bukomo bya amba: “Mukekala bami batumoni mu Yelusalema, monsomonso mu Yudea ne mu Samadia, ne kulakula kwine kwa ntanda.” (Bil. 1:8) Mwanda waka Yesu wānene amba: “Mukekala bami batumoni” pa kyaba kya kwikala batumoni ba Yehova? Yesu wādi padi wisambila pa mafuku a kumeso, ino bantu bene baādi ulombola i bene Isalela bādi kala batumoni ba Yehova.

5, 6. (a) Mwanda waka Yesu wānene amba: “Mukekala bami batumoni”? (b) Le i mwanda’ka mupya wa mu mpango ya Yehova wādi wa kuyukanya bana ba bwanga ba Yesu?

⁶ Pano bana ba bwanga ba Yesu bādi ba kuyukanya myanda mipya ya mpango ya Yehova—kintu kikatampe kupita kunyongololwa kwa Isalela mu bupika bwa Edipito ne mu bupika bwa Babiloni mwenda mafuku. Lufu ne lusangukilo lwa Yesu Kidishitu, lwaādile kyalwilo kya kunyongololwa ku bupika bubi kutabuka, nakampata bupika bwa bubi ne lufu. Pa Pentekosa 33 K.K., bana ba bwanga ba Yesu bapya bashingwe māni, bāyukenye ku bantu “bintu bikatampe bya Leza,” kadi bavule bāivwene bebitabija. Mu uno muswelo, Yesu wāshilwile kumona aye ushikete ku lundyo lwa Shandi momwa mūlu, shintulwilo mikatampe ya dijina dyandi kitatyi kyēsāshile bantu tununu na tununu  ne kumwitabija bu muswelo uletele Yehova mwa kumwena lupandilo.—Bil. 2:5, 11, 37-41.

7. Lelo binkumenkume byālongekele mu difuku dya Pentekosa 33 K.K. byālombwele bika?

⁷ Binkumenkume byālongekele mu difuku dya Pentekosa mu 33 K.K. byālombwele amba Yehova wāitabije mvubu ya kitapwa kya Yesu kya bu muntu mubwaninine bu kipwanyo nansha kya kuputa bubi. (Bah. 9:11, 12, 24) Monka mwāshintulwidile’kyo Yesu, wāile “ke mwandapo wa kwingidilwa, aa, ino i kwingidila bantu ne kupāna muya wandi ke kinkūlwa kya kukūla bavule bene.” (Mat. 20:28) “Bavule bene” bādi ba kumwena mu kinkūlwa kya Yesu, kebādipo’nka Bayuda ba mutyima wa kwisāsa. Inoko, kiswa-mutyima kya Leza i kya amba, “bantu ba miswelo yonso bapande” mwanda kinkūlwa i kya kutalula “bubi bwa ino ntanda!”—1 Tm. 2:4-6; Yoa. 1:29.

8. Le bana ba bwanga ba Yesu basapwile bukamoni kufika ne mu ludingo’ka, ne babwenye kwibusapula namani?

⁸ Lelo bana ba bwanga babajinji ba Yesu bādi na bukankamane busakibwa pa kusapula nyeke bukamoni bumutala? Bine bādi nabo, inoko kebēbusapwilepo na bukomo bwa abo bene. Mushipiditu ujila wa Yehova wa bukomo, webakankamikile ne kwibapa bukomo bwa kusapula nyeke bukamoni. (Tanga Bilongwa 5:30-32.) Kintu kya myaka 27 pa kupwa kwa Pentekosa 33 K.K. , byādi bibwanika kunena’mba “musapu wa bubine wa myanda miyampe” wāfikīle Bayuda ne Bajentaila ba “mu bipangwa byonso bidi munshi mwa diulu.”—Kol. 1:5, 23.

9. Monka mokyālailwe, le i bika byāfikile kipwilo kya bwine Kidishitu kibajinji?

⁹ Ino i kya bulanda, mwanda kipwilo kibajinji kya bwine Kidishitu kyāonekele mwenda mafuku. (Bil. 20:29, 30; 2 Pe. 2:2, 3; Yude 3, 4) Monka mwālombwedile’kyo Yesu, buno bupondo bwāletele Satana “yewa umbi,” bwādi bwa kutama ne kufya bwine Kidishitu bwa bine kufika ne ku “mvuyo ya ngikadilo ya bintu.” (Mat. 13:37-43) Penepa, Yehova wādi wa kubikika Yesu bu Mulopwe pa ntanda yonso ya muzo wa muntu. Kino kyālongekele mu Kweji wa Dikumi 1914, ne kulombola ngalwilo ya “mafuku a mfulo” a ngikadilo mibi ya Satana.—2 Tm. 3:1.

10. (a) Le i Kweji’ka wa mvubu wātelele bene Kidishitu bashingwe māni ba mu ano etu mafuku? (b) Le i bika byālongekele mu Kweji wa Dikumi 1914, ne byāmwekele patōka namani?

¹⁰ Bene Kidishitu bashingwe māni ba dyalelo bātelele kumeso kwa kitatyi Kweji wa Dikumi 1914 bu kweji wa mvubu mpata. Bāimanine pa bupolofeto bwa Danyele  bwisambila pa mutyi mukatampe wātemenwe ne kushipuka monka kupwa kwa “bitatyi bisamba-bibidi.” (Dan. 4:16) Yesu wātelele kino kitatyi bu “bitatyi bitungwe bya mizo” mu bupolofeto bwandi butala pa kwikala’po kwandi kwa mu mafuku a kumeso ne pa “mvuyo ya ngikadilo ya bintu.” Tamba mu uno mwaka wa 1914, ‘kiyukeno kya kwikala’po kwa Kidishitu’ bu Mulopwe mupya wa ntanda kyāmweka patōka ku bonso. (Mat. 24:3, 7, 14; Luka 21:24) O mwanda tamba penepa, mu “bintu bikatampe bya Leza” mwābadilwe ne kubikikwa kwa Yesu na Yehova bu Mulopwe pa ntanda yonso ya bantu.

11, 12. (a) Le i bika byāshilwile kulonga Mulopwe mupya wa ntanda pāpwile divita mu mwaka wa 1919? (b) Le i bintu’ka bikwabo byāmwekele patōka mu myaka ya 1930 ne kwenda kumeso? (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.)

¹¹ Yesu Kidishitu byaādi Mulopwe mupya wa ntanda, wāshilwile ne kwija mpika kunyongolola balondi bandi bashingwe māni ku bupika bwa “Babiloni Mukatampe.” (Kus. 18:2, 4) Kupwa kwapwile divita dya mwaka wa 1919, kwāshitwile mukenga wa kusapula ntanda yonso bukamoni butala pa muswelo wātūdile’ko Leza wa mwa kupandila ne bukamoni bwa myanda miyampe ya kushimikwa kwa Bulopwe. Bene Kidishitu bashingwe māni bakwatakenye uno mukenga wa kusapula, mwine walengeje tununu ne tununu twa bashingwe māni bakongakanibwe mwanda wa kwikala bampyana pamo na Kidishitu.

¹² Tamba mu myaka ya 1930 ne kwenda kumeso, kyāmweka patōka’mba Kidishitu wāshilwile kukongakanya midiyo ne midiyo ya yandi “mikōko mikwabo,” mine yādi ya kubunda “kibumbo kikatampe” kya mu mizo mivule. Mu buludiki bwa bene Kidishitu bashingwe māni, kino kibumbo kikatampe kilondanga ne kimfwa kya Yesu kya bukankamane ne kuyukanya ku bantu bonso amba, bakamwena lupandilo lwabo kudi Leza ne Kidishitu. Na kūminina mu uno mwingilo wa kusapula bukamoni ne kulombola lwitabijo lwabo mu kinkūlwa kya Kidishitu, bano bantu bakekala na dyese dya kupanda ku “kyamalwa kikatampe,” kine kikafudija ntanda ya Satana.—Yoa. 10:16; Kus. 7:9, 10, 14.

MIYAMPE PAMPIKWA MOYO’

13. Byotudi Batumoni ba Yehova, le i bika byotusumininwe kulonga, ne i muswelo’ka otubwanya kukulupila’mba tukabwanya kwibilonga?

¹³ Tusanswei nyeke dyese dyotudi nadyo dya kwikala Batumoni ba “bintu bikatampe” bitulongele Yehova Leza, ne ba milao yandi ya mu mafuku āya kumeso. Bine, kusapula buno bukamoni kekupēlangapo nyeke. Banabetu bavule bengilanga mu bifuko mudi bujundu buvule, kafutululo ne kupangwapangwa kubikubi. Tukokeja’tu kulonga na mwālongele mutumibwa Polo ne bapwani nandi. Polo wānene amba: “Twatakamene pampikwa moyo mudi Leza wetu kwimusapwila myanda miyampe ya Leza mu lwana lukatampe.” (1 Tes. 2:2) O mwanda ketwakalekai’byo kusapula. Ino  tusumininwei kulamata ku kwipāna kwetu pano pafwena bonakani bwa ngikadilo ya Satana. (Isa. 6:11) Ketubwanyapo kulonga uno muswelo na bukomo bwa batwe bene, ino na kulonda kimfwa kya bene Kidishitu babajinji, tufwaninwe kulomba Yehova etupe kupityila ku mushipiditu wandi “bukomo butabukile bwikalanga na bantu.”—Tanga 2 Kodinda 4:1, 7; Luka 11:13.

14, 15. (a) Le bene Kidishitu bādi bamonwa namani mu myaka katwa kabajinji K.K., ne i bika byānene mutumibwa Petelo pobadi? (b) Le tufwaninwe kwiivwana namani shi tususulwa mwanda wa kwikala kotwikele Batumoni ba Yehova?

¹⁴ Dyalelo, midiyo ne midiyo ya bantu betelanga bu bene Kidishitu, “ino bamutuna na mingilo yabo, mwanda i bakobakane, ba kubulwa kikōkeji kadi kebetabijibwepo kwingila mwingilo muyampe nansha umo.” (Tet. 1:16) I biyampe tuvuluke amba, bene Kidishitu ba bine bādi bashikibwe na bantu bavule mu myaka katwa kabajinji—ba mu abo mafuku. O mwanda mutumibwa Petelo wāsonekele amba: “Shi mufutululwanga pa mwanda wa dijina dya Kidishitu, mwi ba katōkwe, mwanda . . . mushipiditu wa Leza . . . udi pomudi.”—1 Pe. 4:14.

¹⁵ Lelo bino binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu bikokeja kwingidijibwa ne ku Batumoni ba Yehova dyalelo? Bine, mwanda tusapulanga bukamoni bwa bulopwe bwa Yesu. Nanshi, kushikibwa pa mwanda wa kwityilwa pa dijina dya Yehova kudi’nka na ‘kufutululwa pa mwanda wa dijina dya Yesu Kidishitu’ wānene balwana nandi amba: “Naile mu dijina dya Tata, ino kemuntambwilepo.” (Yoa. 5:43) Nanshi musunsa mukwabo obakakulwa mu mwingilo obe wa busapudi, kankamana. Kuno kususulwa i kilomboji kilombola’mba, Leza ukwitabije na nsangaji ne amba mushipiditu wandi ‘udi podi.’

16, 17. (a) Le i bika bimwenanga bantu ba Yehova mu bipindi bivule bya ntanda? (b) Lelo ubasumininwa kulonga bika?

¹⁶ Mu kitatyi kimo kyonka, vuluka kwendelela kuyampe kudi mu bipindi bivule bya ntanda. Nansha ke mu bifuko bisapulwa’mo biyampe, tukitananga’mo bantu badi na mutyima wa kuteja kadi botubwanya kusapwila musapu muyampe wa lupandilo. Nanshi tujokelei na kininga boba basangela ne shi bibwanika, twifundei nabo Bible ne kwibakwasha bendelele kufika ne ku kwipāna ne kubatyijibwa. Padi wiivwananga na mwiivwaninanga Sarie wa mu Afrika wa Kunshi, wadi wingila nyeke mwingilo wa kusapula mu bula bwa myaka 60. Unena’mba, “mfwijanga’ko bininge pa kupwana kombwanya kupwana na Yehova Mubikadi wa diulu ne ntanda kupityila ku kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu, kadi ne musangale pa kubwanya kombwanya kuyukanya dijina dyandi dya ntumbo.” Aye ne Martinus wandi mulume, bakweshe bantu bavule, kubadila’mo ne babo bana basatu bekale batōtyi ba Yehova. Sarie ubweja’ko amba, “kekudipo mwingilo mukwabo uleta nsangaji mikatampe, kadi kupityila ku mushipiditu wandi ujila, Yehova witupanga batwe bonso bukomo botusakilwa pa kwendelela na uno mwingilo upandija būmi.”

¹⁷ Ekale shi twi bene Kidishitu babatyijibwe nansha shi tuloñanga bukomo bwa kufikila pa kino kitungo, tudi na bubinga bwinebwine bwa kufwijija’ko pangala pa dyese dya kwikala mu kipwilo kya ntanda yonso kya Batumoni ba Yehova. O mwanda endelela kusapula bukamoni ne pa mfulo koku ulonga bukomo bwa kwikala nyeke utōka mu ntanda ya disubi ya Satana. Shi ulonge namino, ukatumbija Tata wetu wa buswe udi mūlu, mwine wa dijina dya ntumbo dyotwityilwa’po.