Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tshidi bumpaka-manga bumvuija

Tshidi bumpaka-manga bumvuija

Tshidi bumpaka-manga bumvuija

BUMPAKA-MANGA! Muaku eu udi ukuvuluija tshinyi?

Bantu bavule badi bamba ne: manga ne mupongo mbualu bufuikakaja, ki mbualu bua kuangata ne mushinga to. Buabu buobu, muena mupongo anyi mpaka-manga mmuntu wa mu mianu patupu. Bualu bavua bamba ne: ku kale, bampaka-manga anyi bena mupongo bakulakaje bavua bavuala bifuebe, basa mapuapua a midima ku tshiesu tshisaba pa mudilu, bandamuna bantu ndimba, babanda pa lukombo benda babuka muulu butuku, kabidi benda baseka bikole.

Bua bakuabu pabu, mupongo ki mbualu bua bilele to. Bamue bakebuludi badi bamba ne: bantu bapite pa tshia-bibidi tshia bonso badi pa buloba badi bitaba ne: bena mupongo ne bampaka-manga batuku ne badi mua kutatshisha bantu bakuabu. Bantu miliyo ne miliyo badi bitaba ne: mupongo mmubi, udi ne njiwu ne mbimpe kuwutshinyina anu pa bule. Tshilejilu, mukanda kampanda udi wakula bua bitendelelu bia mu Afrike udi wamba ne: “Bena mu Afrike badi bitaba ne muoyo mujima ne: majimbu a dienzelangana bibi, mupongo ne bumpaka-manga bituku ne bidi ne njiwu . . . Bampaka-manga ne bena mupongo mbantu badibu batambe kukina mu miaba idibu basombele. Too ne lelu’eu kutshidi miaba ne bikondo bitubu babashipa ne mututu.”

Kadi mu matunga a ku Ouest, bantu mbapete mushindu mupiamupia wa kupesha bumpaka-manga lumu. Mikanda, televizion ne filme mbienze mudimu wa bungi bua kukepesha ditshina bumpaka-manga. David Davis, mukonkononyi wa malu a dijikija lutetuku, udi uleja ne: “Bampaka-manga batu badiandamuna bansonga ne balua ne mpala mimpe ya dikema. Ditanda ditu dipatula filme mu Amerike ditu dimona ne lukasa malu mapiamapia adi bantu basue. . . . Padibu baleja bampanka-manga bikale balenga menemene, bantu ba bungi, bakaji ne bana bakese kabidi batu babananga bikole.” Bena ditanda edi mbamanye mushindu wa kuenza bua kubueja makuta pa kuenza mudimu ne tshintu tshionso tshidi bantu banange.

Bamue badi bamba ne: bumpaka-manga mbulue tshimue tshia ku bisumbu bia nyuma bidi bienda bivula ne lubilu lukole mu État-Unis. Mu matunga adi ne bubanji, bua ngenyi idimu ya mu bisumbu bia babingishi ba manême a bakaji ne mudibu batekesha bamue bantu mu mikolo kudi bitendelelu binene, bantu ba bungi badi bakeba kukumbaja malu a mu nyuma ku bumpaka-manga bua mishindu kabukabu. Bushuwa, bua bungi bua mishindu ya bumpaka-manga, bantu ne bantu badi ne wabu mushindu udibu bumvuija muaku eu: “mpaka-manga.” Nkonga-miaku kampanda wa mu muakulu wa Angle udi umvuija “bumpaka-manga” bu “ntendelelu wa ba-mpangano wa bifukibua wakatuadijila mu matunga a ku Mputu wa ku Ouest kumpala kua Buena-Kristo kufikamu ne kubanga kujukuluka mu lukama lua bidimu lua 20.” Ke bualu kayi bampaka-manga bavule batu badiamba kabidi ne: mbampangano anyi batendeledi ba nzambi ya kumpala kua Buena-Kristo.

Mu bikondo bionso ebi, bantu mbakine bena mupongo anyi bena manga, batu babakengesha, babasubisha ne babashipa mene. Kabiena bikemesha bua mudi lelu bampaka-manga bakeba bua kulengeja lumu luabu. Umue musangu bakakonka bampaka-manga ba bungi bua kuambabu tshivuabu basue kuambila bantu. Mukebuludi Margot Adler udi ufila diandamuna diabu mu tshikoso, wamba ne: “Katutu tuenzelangana bibi to. Katutu tutendelela Diabolo to. Katuena tukengesha bantu anyi tubapambuisha nansha. Katuena bantu ba njiwu to. Tudi anu bantu bu munudi amu. Tudi ne mêku, tudi ne midimu itutu tuenza, kabidi tudi ne malu atudi bindile ne atudi tuipatshila. Katuena tshitendelelu nansha. Katutu tukikangana to. . . . Kanuikadi nututshina to. . . Tudi bafuanangane nenu bikole nansha munudi kanuyi bamanye bualu ebu.”

Bantu ba bungi badi benda bitaba malu aa. Nanku bidi bisua kumvuija ne: kabiena ne mushinga bua tuetu kutangila tshilumbu tshia bumpaka-manga anyi? Tumonayi lukonko elu mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.