Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NUIDIKIJE DITABUJA DIABU | JOZEFE

“Mmunyi mundi mua kuenza bualu bubi bunene nunku?”

“Mmunyi mundi mua kuenza bualu bubi bunene nunku?”

FUANYIKIJA bangenda mushinga bena ngendu bakuate Jozefe bapitshila nende mu buloba bua kuinshi kua musulu wa Nile; Jozefe wenda upuyakana mu luya lukole, umvua mupuya wa bilongo ne imue mitshi ya kumpenga kua mâyi. Fuanyikija kabidi mulongo wa bantu balombola tumelo tuabu ku muelelu wa mpokolo wa mâyi batangile ku tshimenga tshikuabu tshia mu Ejipitu, pamuapa bamona nyunyi ipapala muulu. Jozefe uvua mua kuikala wela meji bua ku nzubu kuabu kuvua mu mikuna ya Hebelone mutantshi wa kilometre ya bungi; uvua udimona mpindieu mu buloba bukuabu.

Fuanyikijibi ntshima idila kuulu ku mabue ne mu mitshi ya mfigi. Bua Jozefe bivua bantu bakula mu njila bivua mua kuikala bimukolele bua kubiumvua bimpe. Imue misangu uvua uteta bua kumvua imue miaku anyi bimue biambilu. Uvua ne bua kuenza muende muonso bua kumvua. Nansha nanku, kavua mua kumona kabidi kuabu musangu nansha umue.

Jozefe utshivua nsonga wa bidimu 17 anyi 18, kadi wakatuilangana ne ntatu ivua mua kutekesha bantu bakulumpe ba bungi. Bana babu bakamumvuila mukawu mukole bualu tatuende uvua mumunange bikole, kujingabu too ne bua kumushipa. Pamutu pa kumushipa bakamupana kudi bangenda mushinga aba. (Genese 37:2, 5, 18-28) Mpindieu bangenda aba bamane kuenza luendu luvua lubangate mbingu, bavua mua kuikala badiumvue bimpe pavuabu bafike pabuipi ne muaba munene uvuabu mua kupana Jozefe ne bintu biabu bia mushinga bua kupeta makasa. Mmunyi muvua Jozefe mubenge kulekela ditekeshibua mu mikolo diela miji mu muoyo wende ne dinyanga lungenyi luende? Lelu eu, mmunyi mutudi mua kuenza bua ntatu ya mu nsombelu kayitekeshi ditabuja dietu? Tudi ne malu a bungi a kulongela kudi Jozefe.

“YEHOWA UVUA ANU NE OZEFE”

‘Bakaya ne Jozefe mu Ejipitu; ne Potifâ, kamanda ka masalayi a Palô, muena Ejipitu, wakamusumba ku bianza bia bena Yishemaele, bakalua nende.’ (Genese 39:1) Mu mêyi makese aa, muyuki wa mu Bible udi utuambuluisha bua kuela meji muvuabu bapuekeshe nsongalume eu milongo pavuabu bamupane tshiakabidi. Uvua anu bu tshintu! Tudi mua kufuanyikija mu meji muvua Jozefe ulonda mfumuende mupiamupia, uvua kamanda ka basalayi ba mu Ejipitu mu njila muule tente ne bantu bavua batumbisha mfumu eu uvua uya ne Jozefe ku nzubu wende mupiamupia.

Kuakula bua nzubu kuvua bualu bupiabupia kudi Jozefe. Uvua mukole mu dîku divua disombele mu ntenta ne divua dienda ditua eku ne eku bua kukeba miaba ya kudishila mikoko. Kadi mu Ejipitu, Potifâ uvua mu nsombelu muimpe ne mu nzubu milengeja bimpe menemene. Bakebuludi ba bintu bia mu buloba badi baleja ne: bena Ejipitu ba kale bavua ne mpangu mimpe mikale ne madimi a bilongo milengeja ne mitshi ivua ifila dileji, bavua ne majiba a mâyi avua akolesha bilongo ne mitshi mikuabu. Imue nzubu ivua pa nkayayi mu madimi a bilongo mikale ne lutanda bua kupita kapepe ne madidishi manene bua kapepe ne nzubu ya munda ya bungi ne nzubu munene wa tshidilu ne nzubu ya bena mudimu.

Bintu ebi bivuaku bikemeshe Jozefe anyi? Bidi mua kuikala kabiyi nanku to. Bualu bumue buvua pamuapa bumutonda, mbua kudimona nkaya. Bena mu Ejipitu bavua benyi kudiye bua muakulu wabu, mvuadilu wabu, ndengejilu wabu wa mubidi ne ntendelelu wabu. Bavua batendelela nzambi ya bungi, bavua ne malu a majimbu ne manga ne bavua badifile bikole ku malu a bafue ne a nsombelu wa tshidi tshienzeka panyima pa lufu lua muntu. Kadi kuvua bualu buvua buambuluishe Jozefe bua bunkaya kabumutekeshi. Bible udi utuambila ne: ‘Yehowa wakadi ne Jozefe.’ (Genese 39:2) Kakuyi mpat, Jozefe uvua mutume muoyo wende kudi Nzambi wende. Bible udi wamba ne: ‘Yehowa udi pabuipi ne bonso badi bamubikila.’ (Musambu 145:18) Mmu mushindu mukuabu kayi muvua Jozefe musemene pabuipi ne Nzambi wende?

Nsongalume eu kavua mujimije ditekemena, uvua wenza mudimu wende muvuabi bikengela. Nunku biakasaka Yehowa bua kubenesha Jozefe ne mu matuku makese, mfumuende wa mudimu mumpiamupia wakatuadija kumuanyisha. Potifâ wakamona ne: Yehowa Nzambi wa bana babu ne Jozefe wakabenesha Jozefe ne mabenesha aa avua matuadile bena Ejipitu bubanji bua bungi. Jozefe wakatungunuka ne kuanyishibua kudi mfumuende too ne muakafila Potifâ bintu bionso mu bianza bia nsongalume eu.​—Genese 39:3-6.

Jozefe mmushile bansonga badi benzela Nzambi mudimu lelu tshilejilu tshimpe. Tshilejilu, padibu mu tulasa imue misangu badi mua kudipeta mu nsombelu mikole ne mienyi mu buloba ebu budi busaka bantu ku malu a majimbu ne ku dipanga ditekemena. Wewe mu nsombelu wa mushindu eu, vuluka ne: Yehowa ki mmushintuluke to. (Yakobo 1:17) Mmusue kuikala pabuipi ne bantu bonso badi ne lulamatu kudiye ne badi benza muabu muonso bua kumusankisha. Udi ubabenesha bikole ne neakuenzele pebe bia muomumue.

Mu kupita kua matuku, muyuki eu udi utuleja ne: Jozefe uvua wenda ukola. Muana eu wakalua nsongalume “wa mubidi mupatakane, muikale muimpe kumona.” Mêyi aa adi aleja ne: njiwu ivua mimuindile, bualu dipa dia buimpe bua mpala ditu misangu ya bungi dikoka ntema ya bantu mu mushindu mubi.

Mukaji wa Potifâ wakamona lulamatu lua Jozefe utshivua nsonga

“KAKAMUMVUILA BUA KULALAYE NENDE”

Jozefe uvua wangata lulamatu ne mushinga wa bungi nansha muvua mukaji wa Potifâ kayi uluangata ne mushinga. Bible udi utuleja ne: “Mukaji wa mfumuende wakatuadija kutuishila Jozefe mêsu, umuambila ne: ‘Lala nanyi.’ ” (Genese 39:7, NWT) Jozefe uvuaku mudifile ku dimuambisha dia dikamakama dia mukaji eu uvua kayi utshina Nzambi anyi? Bible kena utuambila bualu nansha bumue bua ne: Jozefe kavua umvua majinga avua bansongalume ba mulongo wende bumvua anyi ne: mukaji eu mubanji uvua ne buenzeji bua bungi mu lubanza lua mukalenge uvua mubi to. Jozefe uvuaku mudiambile ne: mfumuende wa mudimu kakumanya bualu ebu anyi? Uvuaku mukuluke mu buteyi bua kumona bintu bia bungi bivuaye mua kupeta bu yeye mulale ne mukaji eu anyi?

Mu bulelela, katuena mua kumanya tshivua mu meji a Jozefe dîba adi to. Kadi tudi bamanye bimpe tshivua mu muoyo wende. Tshidi tshimuenekela ku diandamuna diende edi: “Mona, mfumuanyi ki mmumanye bintu bindi ntangila mu nzubu emu to, ne mmuteke bintu biende bionso mu bianza bianyi. Kakuena muntu mukuabu udi mumpite meme mu nzubu emu to, ne yeye ki mmumbengele tshintu nansha tshimue pa kumbusha anu wewe, bualu udi mukajende. Nunku mmunyi mundi mua kuenza bualu bubi bunene nunku ne bushuwa kuenzela Nzambi bibi?” (Genese 39:8, 9, NWT) Fuanyikija nsongalume eu wamba mêyi aa ne muoyo mujima! Kavua nansha muele meji ku dijinga dia mukaji eu dia kulala nende to. Bua tshinyi?

Anu bu muvua Jozefe muambe, mfumuende uvua mumueyemene. Potifâ uvua muteke bintu bionso bia mu nzubu muende mu bianza bia Jozefe pakumbusha mukajende. Jozefe kavua mua kudila mfumuende majangi. Uvua mukine lungenyi elu. Kadi bualu bukuabu bunene buvuaye mubengele kuenza bualu ebu, budi ne: kavua musue kuenzela Yehowa Nzambi wende mpekatu to. Jozefe uvua mulonge malu a bungi kudi baledi bende pa bidi bitangila mmuenenu wa Nzambi bua dibaka ne lulamatu. Yehowa uvua mubanjije dibaka dia kumpala ne uvua mumvuije mmuenenu wende patoke. Mulume ne mukaji bavua ne bua kulamatangana ne kulua “mubidi umue.” (Genese 2:24) Tshiji tshia Nzambi tshidi kudi bantu badi bateta bua kutulakaja tshidiye mubumbakaje. Tshilejilu bantu bavua basue kuangata mukaji wa Abalahama, uvua nkambua wa Jozefe, ne mukaji wa Isaka, uvua kakuende wa Jozefe basue bamba kupetakana ne njiwu. (Genese 20:1-3; 26:7-11) Jozefe uvua mumanye bualu ebu bimpe ne uvua musue kubutumikila.

Mukaji wa Potifâ kavua muanyishe tshivua Jozefe mumuambile. Bua tshinyi? Fuanyikija muena mudimu wa tshianana umupuekesha milongo, umuleja bua dilomba diende ne: ‘mbubi bunene.’ Nansha nanku, mukaji eu wakasuminyina. Pamuapa bu muvuaye mudimone mupuekeshibue milongo, ke bua tshinyi uvua musuminyine bua Jozefe itaba tshivuaye umulomba. Nunku wakaleja lungenyi lua buena lua Satana uvua mutete Yezu. Satana wakapangila pende mu mateta ende, kadi pamutu pa Satana kulekelaye, wakindila “tshikondo tshikuabu tshikumbane.” (Luka 4:13) Nunku, bena lulamatu badi ne bua kudisuika bikole ne kushala bashindame. Ke tshivua Jozefe muenze bua kutantamena lutatu luende. Nansha muvua diteta edi dimufikila “ku dituku ku dituku” wakashala mushindame. Bible udi wamba ne: ‘kakamumvuila bua kulala nende.’ (Genese 39:10) Kadi mukaji wa Potifâ uvua mudisuike bua kumukulula.

Wakabadila tshikondo tshivua bena mudimu bende bonso kabayi mu nzubu. Uvua mumanye ne: Jozefe uvua ne bua kulua mu nzubu bua kuenza mudimu wende. Pavua Jozefe mubuelamu, wakajinga kumukuata. Wakamukuata mu tshilamba, umusengelela bua musangu wa ndekelu ne: “Lala nanyi!” Jozefe wakenza malu ne lukasa. Pakajingaye kubafuka mu bianza bia mukaji eu, wakakuata bikole ku tshilamba tshiende. Wakamubafuka, kumushila tshilamba mu bianza. Pashishe yeye kudiela lubilu!​—Genese 39:11, 12.

Tudi ne bua kuvuluka mubelu wa mupostolo Paulo uvua muenzeja kudi nyuma muimpe wa ne: “Nyemayi masandi.” (1 Kolinto 6:18) Jozefe mmushile bena Kristo balelela bonso tshilejilu tshimpe tshitambe! Bidi mua kutufikila bua kudimona benzejibue bua kuikala muaba udi bantu badi kabayi batumikila mikenji ya Nzambi idi itangila bikadilu bilenga, kadi kabiena bisua kuleja ne: tudi ne bua kulonda nsombelu mubi wa bantu ba mushindu eu to. Nansha biobi bimueneka bikole mushindu kayi, tudi ne bua kunyema.

Dipangadika dia Jozefe divua dimukebele ntatu. Mukaji wa Potifâ uvua musue kudisombuela. Wakatuadija kuela mbila diakamue, ubikila bena mudimu bakuabu mu nzubu. Wakatuadija kuamba ne: Jozefe uvua musue kulala nende ku bukole ne padiye mutuadije kuela mbila ke padi Jozefe munyeme. Wakashala mukuate tshilamba tshivuaye ne bua kumushiminyina natshi bualu, muindile bayende. Pakafika Potifâ kumbelu, wakamushima kabidi, umuambila ne: bionso ebi mbimufikile bua tshilema tshia bayende bua muvuaye mulue ne muenyi eu mu nzubu muabu. Potifâ wakenza tshinyi? Bible udi wamba ne: “tshiji tshikole tshiakamukuata.” Wakelesha Jozefe mu buloko bua bamukengeshe.​—Genese 39:13-20.

“BAKASAMISHA MAKASA ENDE NE NKANU YAKASUIKABU NAYI”

Tudi bamanye malu makese bua mushindu uvua nzubu ya buloko mu matuku au. Bakebuludi ba bintu bia muinshi mua buloba mbapete nzubu ya kale ya mushindu eu mikale ne tuzubu tua buloko ne bina munda mufike. Jozefe wakumvuija muaba eu ne muaku udi umvuija ku muaku ku muaku ne: “tshina” bua kuleja lungenyi lua muaba udi kauyi mutoke ne ditekemena. (Genese 40:15) Mu mukanda wa Misambu, tudi tumvua bamba ne: Jozefe uvua ukenga bualu ‘bakasamisha makasa ende ne nkanu yakasuikabu nayi, bakamuela lukanu lua tshiamu tshifike.’ (Musambu 105:17, 18) Bena Ejipitu bavua imue misangu basuikila maboko a bena buloko panyima ne nkanu nkenyibue mituangane; bavua bela bakuabu shene mu nshingu. Bushuwa, Jozefe uvua ne bua kuikala mukenge bikole pende kayi ne bualu budiye muenze!

Ne kabidi kadivua dikenga diende dia ndekelu to. Muyuki eu udi wamba ne: Jozefe “wakashala mu buloko amu.” Wakapitshisha bidimu bia bungi mu muaba mubi eu! * Jozefe kavua mumanye ne: neapatuke mu buloko. Bu muvua matuku a kanyinganyinga aa enda avula mbingu ne ngondo, mmunyi muvuaye mua kudilama bua kubenga kupanga ditekemena anyi kuteketa mu mikolo?

Bible udi utupesha diandamuna edi didi ditukolesha: “Yehowa uvua anu ne Jozefe, kutungunukaye ne kumuleja dinanga dia lulamatu.” (Genese 39:21, NWT) Ni mbimanu bia buloko ne nkanu ni mîdima kabiena mua kupangisha Yehowa bua kuleja basadidi bende dinanga dia lulamatu. (Lomo 8:38, 39) Tudi mua kufuanyikija mu meji etu Jozefe upumuna muoyo wende mu disambila mu dikenga edi kumpala kua Tatuende wa mu diulu ne pashishe upeta ditalala ne bukole bidi anu “Nzambi wa busambi buonso” mua kufila. (2 Kolinto 1:3, 4; Filipoyi 4:6, 7) Ntshinyi tshivua Yehowa muenzele Jozefe? Bible udi wamba ne: wakatungunuka ne kuambuluisha Jozefe “wenza bua alengelele mfumu munene wa buloko.”

Bavua bapesha bena buloko mudimu wa kuenza, Jozefe wakenza pende mudimu bua Yehowa amubeneshe. Wakenza mudimu bikole, kuenzaye muende muonso bua kukumbaja mudimu uvuabu bamupeshe ne kushiya malu onso mu bianza bia Yehowa. Ku diambuluisha dia Yehowa, mfumu wa buloko wakeyemena Jozefe ne kumunemeka anu muvuabu bamuenzele mu nzubu wa Potifâ. Bible udi wamba ne: “Nunku mfumu munene wa buloko wakafila bena buloko bonso bavua mu buloko mu bianza bia Jozefe; ne malu onso avuabu benzamu, yeye ke uvua ualombola. Mfumu munene wa buloko kavua utangila tshintu nansha tshimue tshivua mu bianza bia Jozefe to, bualu Yehowa uvua ne Jozefe, ne Yehowa uvua wenza bua malu onso avuaye wenza atute diakalengele.” (Genese 39:22, 23, NWT) Bivua bikoleshe Jozefe bua kumanya ne: Yehowa uvua umutabalela!

Jozefe wa kenza mudimu bikole mu buloko, ne Yehowa wakamubenesha

Tudi mua kudimona mu nsombelu mukole, batuenzela malu ne kansungansunga, kadi tudi mua kulonga malu a bungi ku ditabuja dia Jozefe. Tuetu basemena pabuipi ne Yehowa mu disambila, bashale balamate mikenji yende ne badienzeje bua kuenza tshidi disua diende, tudi tumupesha mpunga wa kutubenesha. Mu tshilumbu tshia Jozefe, Yehowa uvua mua kuikala mumulamine mabenesha a bungi, anu mutuabimona mu tshiena-bualu tshia mu biena-bualu ebi tshialonda.

^ tshik. 23 Bible udi uleja ne: Jozefe uvua ne bidimu bitue ku 17 anyi 18 pavuaye mubuele mu nzubu wa Potifâ ne wakashalamu bidimu ndambu too ne mua kakolaye. Uvua ne bidimu 30 pakamupatulabu mu buloko.​—Genese 37:2; 39:6; 41:46.