1. Wuoth ma Jona ne dhiye ne chalo nade, to dhi kuno ne miyo owinjo nade?

 JONA ne dhi bedo gi thuolo malach mar paro. Ne odhi e wuodh kilomita 800 kendo mano ne nyalo kawe dwe achiel gi dire. Ne nyaka oyier yo ma ne odhi luwo. Nonyalo luwo yo machiegni ma ne ihinyo monjie ji, kata ne onyalo luwo yo mabor ma ne ok yot monjoe ng’ato. Ne odhi ng’ado hohni kendo twenyo gode mang’eny miwuoro. Ne odhi kalo kuonde motwo e piny Assuria koda aoche madongo kaka Efrata, kobuoro e taonde koda gwenge mag Asuru, Mesopotamia, gi Assuria. Kaka ne omedo sudo machiegni gi Nineve, e kaka kibaji ne medo goye nikech mano ne en dala ma ne oluoro ahinya.

2. Ere kaka Jona nopuonjore ni ne ok onyal ringo migawo ma ne omiye?

² Jona nong’eyo ni wang’ni ne ok onyal baro ne migawoni. Nitie kinde ma Jona nosetemoe ringo migawono. Sula mokalo nyisowa kaka Jehova nohore mos kopuonjo Jona e yore ariyo. Mokwongo, notiyo gi yamo mager e nam, to mar ariyo, ne omiye puonj kuom rese e yor hono kotiyo gi rech mang’ongo. Puonjgo ne odonjo ne Jona matut. Kane rech ong’oge e dho wath ndalo adek bang’e, ne en ng’at mobolore kendo mawinjo wach.—Jona, sula 1, 2.

3. Jehova ne onyiso Jona kido mane, to mano miyo wapenjore ang’o?

³ Kane Jehova ochako ooro Jona mondo odhi Nineve, janabini ne ochomo kuno achiel kachiel kata obedo ni ne en  wuoth marabora. (Som Jona 3:1-3.) Kata kamano, be kum ma ne Jehova omiyo Jona nomiyo oloko chunye chuth? Kuom ranyisi, be bedo ni Jehova nonyiso Jona ng’wono kuom rese e nam, kuom weyo maok okume, kendo kuom miye thuolo mar ariyo mar chopo migawone ne opuonje nyiso jomoko ng’wono? Kinde mang’eny, nyiso ng’wono ok yot ne dhano morem. We wane ane puonj mwanyalo yudo kuom kaka Jona ne onyagore nyiso kidono.

4, 5. Ang’o momiyo Jehova noluongo Nineve ni ‘dala maduong’,’ to mano puonjowa ang’o kuom Jehova?

⁴ Jona ne neno Nineve e yo mopogore gi kaka Jehova ne nene. E wang’ Jehova, “Nineve ne en dala maduong’.” (Jona 3:3) E bug Jona, Jehova luongo Nineve nyadidek ni ‘dala maduong’.’ (Jona 1:2; 3:2; 4:11) Ang’o momiyo Jehova ne kawo dalani kaka dala maduong’?

 ⁵ Nineve ne en dala ma ne oger chon, nimar ikwane gi taonde ma ne Nimrod ogero bang’ Ataro. Ne en kama duong’ ma ne nyalo kawo ng’ato ndalo adek kowuotho a tung’ nyaka tung’, bende ne oting’o mier mogwaro. (Chak. 10:11; Jona 3:3) Nineve ne en kama lombo wang’ ma ne nigi kuonde lamo moger mang’ula, ohingni madongo dongo, koda ute mamoko mabeyo beyo. Kata kamano, magi ok e gik ma ne dongo e wang’ Jehova Nyasaye e dalano. Gima ne duong’ ne Jehova e dalano ne gin joma nodak kuno. Gie kindeno, Nineve ema ne nigi ji mang’enyie moloyo taonde mamoko. Kata obedo ni Jo-Nineve ne gin joma richo, Jehova pod ne oherogi. Ngima dhano en gima duong’ ahinya e wang’ Jehova kendo oneno ni ng’ato ang’ata nyalo loko chunye mobed ng’at makare.

6. (a) Ang’o ma ne nyalo miyo Jona oluor Nineve? (Ne bende wech moler piny.) (b) Ang’o mwapuonjore kuom kaka Jona ne otimo tije mar lendo?

⁶ Gima nomedo miyo Jona luoro kane ochopo Nineve, ne en kwan ji makalo 120,000. a Ne owuotho odiechieng’ mangima kosokore e chuny taondno samoro komanyo kama owinjore ma dochakie lando ote ma ne omiye. Ere kaka ne odhi wuoyo gi jogi duto? Be noyudo osepuonjore dho Jo-Assuria? Koso dibed ni Jehova ne omiye nyalono e yor hono? Ok wang’eyo. Nyalo bedo ni Jona ne olando otene e dho Hibrania kotiyo gi ng’at ma ne loko wechego e dho Jo-Assuria. Bed ni ne en kamano kata ooyo, otene mawacho ni: “Pod ndalo piero ang’wen, to noketh Nineve,” ne en ote machuok kendo ma ne ji ok dhi morgo. (Jona 3:4) Nonwoyo oteno ding’eny maok oluor. Kuom timo kamano, ne onyiso chir kod yie, to mago gin kido madwarore ahinya ne Jokristo e kindegi moloyo kinde moro amora.

7, 8. (a) Jo-Nineve norwako ote mar Jona nade? (b) Ruodh Nineve ne okawo nade ote ma ne Jona lando?

⁷ Jo-Nineve ne ochiko itgi. Nyaka bed ni Jona ne paro ni ne gidhi bedo mager kode ma gihinye. Kar mano, gimoro miwuoro ne otimore. Jogo ne orwako wachne! Wechenego ne olandore mapiyo piyo. Matin nono, jodalano duto ne wuoyo  mana kuom kum ma ne Jona koro. (Som Jona 3:5.) Ji duto ne oloko chunygi, bed ni gin jomwandu kata jochan, jomatek kata joma nyap, joma tindo kata joma dongo. Ne gitweyo maok gichiemo. Mapiyo nono, wechego ne ochopo ne ruoth.

⁸ Ruoth be ne oloko chunye kane owinjo ote Jona. Nikech luoro Nyasaye, ne owuok e kom ruoth, nolonyo lep ruoth morwako lep gugru kata gunia mana kaka jomoko, “mobet e buru.” En kaachiel gi “jodongo mage,” ne giloko tweyono obedo chik ne ji duto, to ok gima ng’ato timo mana kohero. Nogolo chik ni ji te orwak lep gugru moriwo nyaka le. b Ne obolore, kendo noyie ni joge ne timo gik maricho kendo ni ne gin jo mahundu. Konyiso ni nogeno ni Nyasaye ne dhi kechogi kuom loko chunygi, nowacho niya: ‘Nyasaye dilokre, kendo chunye dilor, kendo dowe mirimbe mager, ni kik watho.’—Jona 3:6-9.

9. Ang’o ma josomo moko osewacho e wi Jo-Nineve, to ang’o ma josomogo ok ong’eyo maler?

⁹ Josomo moko keto kiawa ka giwacho ni Jo-Nineve ne ok nyal lokore mapiyo kamano. Kata kamano, jotim nonro moko e weche Muma, wacho ni gima kamano ne nyalo timore e oganda mohero timbe juok kendo ma ji kitgi ne siko lokore lokore. E wi mano, wang’eyo ni josomogo ok ong’eyo adiera, nimar bang’e Yesu Kristo owuon ne owuoyo e wi kaka Jo-Nineve ne oloko chunygi. (Som Mathayo 12:41.) Yesu ne ong’eyo gima ne owacho nikech ne en e polo koneno mago duto ka timore. (Joh. 8:57, 58) Adiera en ni, kata obedo ni waneno ni timbe ng’ato richo machalo nade, ok onego wapar ngang’ ni ok onyal lokore. Jehova kende ema nyalo somo gima nie chuny dhano.

10, 11. (a) Ang’o ma Jehova ne otimo kane Jo-Nineve oloko chunygi? (b) Ang’o manyalo miyo wabed gadier ni Jehova nong’ado bura kare?

¹⁰ Ang’o ma ne Jehova otimo kane Jo-Nineve oloko chunygi? Bang’e, Jona nondiko kama: “Nyasaye noneno timgi, kaka  gilokore kendo weyo yorgi marach; mi chuny Nyasaye nolor oa kuom chwat ma nowacho ni dotimnigi; noweyo mak otimogo.”—Jona 3:10.

¹¹ Be mano nyiso ni Jehova ne ofwenyo ni bura ma ne oyudo oseng’ado ne Jo-Nineve ne ok ni kare? Ooyo. Muma nyiso ni Jehova ng’ado bura kare. (Som Rapar mar Chik 32:4.) Nikech Jo-Nineve noloko chunygi, onge gima ne miyo Jehova odhi nyime bedo gi mirima kodgi. Noneno kaka jogo ne olokore, kendo kum ma ne onego obed ni giyudo ne koro ok owinjore. Mani ne en thuolo mar nyisogi ng’wono kata kechogi.

12, 13. (a) Ere kaka Jehova nyiso ni oikore timo lokruok ka owinjore kendo ni en Nyasaye mang’won? (b) Ang’o momiyo weche ma ne Jona okoro ne ok gin miriambo?

¹² Jehova ok en Nyasaye marido chik, maonge hera, kata mager, kaka puonj mag jotend din miyo ji paro. Mopogore gi mano, en Nyasaye manyiso ng’wono kendo ma oikore timo lokruok ka owinjore. Ka odwaro ketho joma richo, okwongo ooro jootene mondo ochiw siem, nimar ogombo ni joma richo olok chunygi koda yoregi mana kaka Jo-Nineve. (Ezek. 33:11) Jehova nowacho ne janabine Jeremia niya: ‘Kanyiso gima biro timore kuom oganda moro kata kuom pinyruoth moro, ni, abiro gole oko, kendo kethe, kendo tieke; to, gikanyono, ogandano masewachone wechegi, kolokore moweyo richogi, analokra kaweyo richo ma naparo timonegi.’—Yer. 18:7, 8.

¹³ Be wanyalo wacho ni weche ma ne Jona okoro ne gin miriambo? Ooyo; nimar oteno ne ochopo gima ne dwarore. Oteno nonyiso Jo-Nineve gima ne dhi timore kapo ni ne ok gidhi lokore. Ne osiemgi nikech timbegi maricho, to bang’e ne giduogo giloko timbegigo. Ka dine Jo-Nineve ochako odok e timbegi marichogo, Nyasaye ne dhi kumogi. Kendo mano e gima ne otimore higni moko bang’e.—Zef. 2:13-15.

14. Jona ne owinjo nade kane Jehova onyiso Jo-Nineve ng’wono?

¹⁴ Jona ne owinjo nade kane ok oketh Jo-Nineve kaka ne osekoro? Wasomo kama: “To wachno nosino Jona ahinya, mi iye nowang’.” (Jona 4:1) Jona nolemo ka gima orieyo pach Nyasaye Manyalo Duto! Nowacho ni kare ne onego odong’ thurgi kar tero oteno. Nowacho ni nosebedo kong’eyo ni Jehova ne ok dhi ketho Nineve kendo mano ema nomiyo oringo kodhi Tarshish kane okwong ore. Kae to nokwayo mondo otho, kowacho ni thone ber moloyo bedone mangima.—Som Jona 4:2, 3.

15. (a) Ang’o momiyo Jona ne iye owang’? (b) Ang’o ma Jehova nonyiso janabine ma ne ochwanyoreno?

 ¹⁵ Ang’o momiyo Jona ne iye owang’? Ok wanyal ng’eyo gik moko duto ma ne nie pache. Kata kamano, wang’eyo ni noselando e lela ni ne idhi keth Nineve, kendo jogo ne ogene kaka ng’at mawacho adier. To koro ne ok dhi kethgi. Be dibed ni ne oluor ni ne idhi jare kiluonge ni janabi ma miriambo? Bed ni ne en kamano kata ooyo, ne ok omor gi kaka jogo ne oloko chunygi kata gi kaka Jehova ne okechogi. Kar mano, nomedo mana chwanyore, nochare, kendo noluor ni nyinge ne dhi kethore. Kata kamano, Nyasach Jona ma en Nyasaye ma jang’wono ne pod neno gima ber kuom janabi ma chunye ne chandoreni. Kar kumo Jona nikech Jona ne ok onyise luor, Jehova ne openje mana penjo achiel mondo okonye nonore: “Bende iparo ni ber kikecho kamano?” (Jona 4:4, The Bible in Luo, 1976) Be Jona ne odwoko penjono? Muma ok nyiswa.

16. Gin yore mage ma jomoko nyalo yudoe ni gineno gik moko e yo mopogore gi Nyasaye, to ranyisi mar Jona nyalo puonjowa ang’o?

¹⁶ Yot mondo wawach ni Jona ne en ng’at marach nikech gik ma notimo. Kata kamano, ber keto e paro ni kaka dhano morem, seche moko ok wane gik moko kaka Nyasaye nenogi. Jomoko nyalo neno ni ne onego Jehova ogeng’ masira moro ma ne oyudogi, kata ni onego obed ni Jehova oseng’ado bura ne joma richo, kata ni chop sani onego obed ni Jehova oseketho piny marachni. Ranyisi mar Jona puonjowa ni sama waneno gik moko e yo mopogore gi Jehova Nyasaye, kinde duto wan ema dwarore ni walok pachwa, to ok Jehova.

17, 18. (a) Ang’o ma ne Jona otimo bang’ wuok Nineve? (b) Hono ma ne Jehova otimo kotiyo gi otangwe ne omiyo Jona owinjo nade?

¹⁷ Janabi ma koro chunye ne onyosoreni ne owuok Nineve. Kar dok thurgi, ne odhi yor ugwe e gode moko ma ne ochomore gi Nineve. Ne ogero kiru moro ma ojotie korito mondo one kiketho Nineve. Nenore ni ne pod ogeno ni Nyasaye biro ketho Nineve. Jehova ne dhi timo ang’o mondo opuonj ng’at ma wiye tekni nyiso ng’wono?

¹⁸ Gotieno, Jehova ne omiyo otangwe moro otwi. To kane Jona ochiewo, ne oneno otangwe ma ne oloth maber kendo ma ne nigi tipo moloyo kiru ma ne oyudo oseloso. Chuny Jona  ne oduogo. “Mit Jona nomor gilala” nikech otangweno koparo ni honono ne nyiso ni Nyasaye ne ogwedhe kendo ne ohere. Kata kamano, nitie gima Jehova ne dwaro timone moloyo mana geng’one chieng’ kendo hoyo chunye. Jehova ne dwaro chopo e chuny Jona. Omiyo, ne otimo honni mamoko. Ne ooro kudni ma ne ochamo otangweno motwo. Kae to ne ooro “yamb ugwe maliet” ma chieng’ ne ogoyo Jona ma ‘nong’no otere.’ Chuny Jona ne omedo jok ma okwayo Nyasaye ni mondo otho.—Jona 4:6-8.

19, 20. Ere kaka Jehova ne opuonjo Jona kotiyo gi otangwe?

¹⁹ Jehova ne openjo Jona kendo kabe ne en kare mondo iye owang’, to gie kindeni, nikech otangwe ma ne otwono. Kar neno kethone, Jona nowacho ni: “Atimo maber ka iya wang’ nyaka kar tho.” Mani koro ne en thuolo maber ahinya ne Jehova mar miyo Jona puonj.—Jona 4:9.

²⁰ Nyasaye nokonyo Jona neno ni ka otangwe ma ne ok opidho ne litne kotwo, donge Jehova ne nyalo winjo malit ne  Jo-Nineve? Kae to Nyasaye ne otieko niya: ‘An to dakech Nineve koso, dala maduong’; kama nitie ji moloyo gana mia achiel gi piero ariyo mak nyal pogo luetgi ma korachwich gi luetgi ma koracham; to gi jamni mang’eny bende?’—Jona 4:10, 11. c

21. (a) Jehova ne otiyo gi ranyisi mane mondo opuonj Jona? (b) Ere kaka sigand Jona nyalo konyowa mondo wanonre wawegi?

²¹ Be ineno gimomiyo Jehova ne otiyo gi ranyisini e puonjo Jona puonj maduong’ni? Jona ne ok opidho otangweno. Mopogore gi Jona, Jehova ema ne omiyo Jo-Nineve ngima kendo ne osebedo koritogi kaka orito chwech mamoko duto manie piny. Ere kaka Jona ne nyalo dewo otangwe to ok odew ji 120,000 kaachiel gi jamni ma ne gin-go? Mano en nikech Jona ne ohero mana ma kore kende. Ne odewo otangwe nikech otangweno ne okonye en owuon. Ne ochwanyore nikech noherore owuon kendo ne en jasunga. Sigand Jona nyalo konyowa nonore matut. Donge waduto kinde moko wanyiso kido ma kamago? Mano kaka onego wamor ni Jehova puonjowa mondo wabed joma chal kode—joma ok oherore giwegi, manyiso jomoko ng’wono, kendo makecho ji!

22. (a) Nenore ni Jona ne opuonjore ang’o kuom puonj ma Jehova ne omiye e wi nyiso ng’wono? (b) Onego wapuonjre timo ang’o waduto?

²² Wach maduong’ monego wapenjre en ni: Be Jona ne opuonjore kuom gik ma ne otimorene? Buk moluong gi nyinge rumo gi penjo ma Jehova ne openjeno. Josomo moko wacho ni Jona ne ok odwoko penjono. Adiera en ni, ne odwoko. Bugno owuon e dwoko. Nonro nyiso ni Jona ema ne ondiko buk moluong gi nyingeno. Tem ane paro janabino kakoro en thurgi kondiko wechego. Wanyalo neno e pachwa ka Jona koro en jaduong’ ma hike oniang’, mariek, kendo mobolore ka kino wiye kolero kethone, ng’anjone, koda kaka ne wiye tek kotamore nyiso ng’wono. Nenore maler ni Jona ne oyudo puonj maduong’ kuom Jehova. Ne opuonjore nyiso ng’wono. To nade wan?—Som Mathayo 5:7.