1. Ji oyie gi bilo, tim juok, kod ndagla marom nade?

BUK moro miluongo ni African Traditional Religion wacho kama: “E Afrika, onge tiende penjo ka nitie ndagla.” Bugno medo wacho ni “kuom Ja Afrika moro amora, ndagla en gima itimo ahinya.” Jo moyie kod bilo, tim juok, kod ndagla oriwo jo ma ok osomo kata jo ma osomo ahinya. Jotelo mag Din mar Islam kaachiel gi jo ma luongore ni Jo Kristo bende oyie gi timbego.

2. Ji mangeny paro ni teko mag tim juok oa kanye?

² Ng’eny ji e Afrika paro ni nitiere teko maduong’ ahinya mar roho. Nyasaye kende ema ni kod nyalo kuome. Roho mag jo motho gi kwerewa nyalo tiyo kode. Jomoko bende ong’eyo kaka inyalo ti kode e yoo maber kata marach.

3. Bilo en ang’o; to ji paro ni bilo nyalo timo ang’o?

³ Kinde duto bilo ioro ne wasigu. Ji paro ni jobilo ni gi teko mag oro oliktiga, winy, lwang’ni, kata le moko mondo omonj ji. Ji mang’eny paro ni bilo e ma kelo lweny, miyo dhako bedo lur, kelo tuo, kata kelo tho.

4. Ji mang’eny paro ni jojuogi timo ang’o, to jo ma ne oweyo juok wacho ang’o kuom timno?

⁴ Tim juok chalo gi tiyo gi bilo. Wachore ni jojuogi weyo dendgi gotieno ka nindo to gifuyo, mondo girom kod jojuogi wetegi kata mondo gihiny jo wasikgi. Jo ma oseweyo tim juok e ma wacho wechegi. Kuom ranyisi, gaseti moro e Afrika nondiko weche mag joma ne gin ajuoke chon (ng’enygi nyiri) ka giwacho kama: “Nanego ji 150 e masiche mag nyamburko.” Moro nowacho kama: “Namadho remb nyithindo abich mane anego.” Machielo to nowacho kama: “Nanego yawuoyi adek mosiepena nikech ne giweya.”

5. Bilo miwacho ni konyo ji to en mane, to en to itiyo kode nade?

⁵ Wachore ni bilo moko konyo ji mondo kik gi marach hinygi. Joma nigi bilogi ruako nyinyo kata mula. Gijomadho manyasi kata wire e dendgi. Gi kunyo bilo e pacho kata e loo kamoro. Gi geno gik mitueyo man gi ndiko mag Koran kata Muma.

6. Ang’o ma Satan kod jochiendene osetimo e ndalo mokalo, to onego wane nade teko gi?

⁶ En adier ni Satan gi jochiende gin wasigu mag dhano maricho ahinya. Gin kod teko mar loko paro kod ngima dhano. Ndalo machon ne gidonjo e ji kata le. (Mathayo 12:​43-​45) Koro kata obedo ni ok wanyal chayo tekogi ok onego wapar ni gingi teko mokalo ma gin kodo.

7. Ang’o ma Satan dwaro ni mondo wapar, to ere ranyisi?

⁷ Satan en ja miriambo maduong’. Owuondo ji mondo opar ni en kod teko ahinya. Kuom ranyisi: Nyocha machiegni e piny moro ei Afrika kama lweny nene gore, jolweny ne okonyore kod gik redio man gi teko ahinya mondo gibwog go jowasikgi. Kane pok gichako lweny, jolweny neketo e redio koko maduong’ ahinya mag muoch bunde madongo-madongo. Ne gidwaro mondo jowasikgi opar ni jogo mane gigorego ni kod gik lweny malich ahinya. E yoo machalo gima, Satan bende dwaro mondo ji opar ni en kod teko ma onge giko. Odwaro ni mondo ji oluor mondo gitim dwache kar timo dwach Jehova. Koro wanon ane miriambo adek mag Satan.

8. Miriambo achiel mar Satan en mane?

⁸ Miriambo achiel en ma: Ni onge gimoro amora marach manyalo timore kende; ka ok otime gi dhano to otime gi roho moro. Wawach ni maleria onego nyathi. Mingi nyalo ng’eyo ni maleria en tuo ma suna kelo. Kata kamano min nyathi to pod nyalo paro ni jajuok moro ema ne ooro suna mondo oka nyathine.

9. Muma nyiso nade ni Satan ok kel chandruok duto?

⁹ Kata bedo ni Satan ni kod teko mar kelo chandruok, ok onego wapar ni en kod teko mar kelo chandruok duto. Muma wacho kama: “Loyo piem mar ringo ok en mar jogo maketo ng’wech, lweny bende ok en mar jogo ma dendgi tek, kata chiemo ok en mar jo mariek, mwandu bende ok en mar jo ma weche donjonigi, gosruok ok en mar jo molony gi tich; [“nikech gimoro amora nyalo timore negi,” NW] kendo weche oyudogi giduto.” (Eklesiastes 9:11) Ng’ato nyalo bedo jang’wech ahinya to ng’wech nyalo tame loyo. “Gimoro amora nyalo timore” ma mi ng’wech tame loyo. Onyalo chwanyore mi opodhi, onyalo bedo matuo, kata tiende nyalo wil. Gik machal kama nyalo timore ni ng’ato ang’ata. Gik ma kamano timore-atima, ok ochuno ni Satan kata juok e ma timogi.

10. Ji wacho ni jojuogi nyalo timo ang’o, to ere kaka wang’eyo ni mano miriambo?

¹⁰ Miriambo mar ariyo en ma: Ajuoke weyo dendgi ka gi dhi bayo gotieno mondo girom gi jojuogi wetegi kata mondo ginegi wasikgi. Koro penjri ane: ‘Ka jajuok nyalo timo kamano, to kara en ang’o mawuok kaweyo del?’ Kaka waseneno, chuny en dhano owuon, ok en gimoro manyalo wuok kuom dhano. Roho en mana teko mar ngima mamiyo ng’ato bedo mangima, ok onyal timo gimoro ka del onge.

11. Wang’eyo nade ni jojuogi ok nyal weyo dendgi, to bende iyie gi wachni?

¹¹ Chuny kata roho ok nyal wuok e del kadhi timo gi maber kata gi marach. Omiyo jojuogi ok nyal weyo dendgi. Ok ginyal timo gik ma giwacho kata gik ma giparo ni gisetimo.

12. Satan miyo ji paro nade ni gisetimo gik mapok gitimo?

¹² Ang’o momiyo jojuogi wacho ni gigi timore? Satan nyalo miyo ji par ni gisetimo gik mapok gitimo. Kotiyo gi lek, Satan nyalo miyo ji par ni giseneno, gisewinjo, kata timo gik mapok otimore. Kamano e kaka Satan temo loko ji mondo giwe Jehova to gipar ni Muma riambo.

13. (a) Bende bilo marito ji ber? (b) Muma wacho ang’o kuom bilo?

¹³ Miriambo mar adek en ma: Ni bilo mageng’o gik maricho ber. Muma to ok pogi bilo maber gi bilo marach. Okwedo bilo te. Ne ane chike mane Nyasaye omiyo Joisrael kuom wach bilo gi jojuogi:

• “Kik utim tim kingo kata koro weche.”​—Tim Jo-Lawi 19:26.

• “Kendo ng’a madichwo kata madhako man gi jachien kata ma jajuok, nek to nonege.”​—Tim Jo-Lawi 20:27.

• “Kendo kik yud ng’ato moro e kindu . . . kata jakor, kata jambofwa, kata jadil, kata jandagla, kata ajuok nyakolondo, kata japenj jochiende.”​—Rapar mar Chik 18:​10-14.

14. Ang’o momiyo Jehova ne oketo chike makwedo bilo?

¹⁴ Chikegi lero malong’o ni Nyasaye ne ok dwar mondo joge otim bilo. Jehova nomiyo joge chikego nikech noherogi, to ne ok odwar mondo gibed jomaluor kata giluw chike manono. Ok ne odwar mondo jochiende ochandgi.

15. Muma nyiso nade ni Jehova ni kod teko moloyo Satan?

¹⁵ Kata ka Muma ok nyis ahinya gik ma jochiende nyalo timo kata ok nyal timo, onyisowa ni Jehova Nyasaye ni kod teko moloyo Satan gi jochiendene. Jehova noriembo Satan oa e polo. (Fweny 12:9) Kendo Satan nokwayo thuolo mondo otem Ayub, to ne ok onego Ayub mana kaka Nyasaye ne okwere.​—Ayub 2:​4-6.

16. Ng’a ma onego wagen mondo oritwa?

¹⁶ Ngeche 18:10 wacho kama: “Nying Jehova en ot matek moting’ore malo; ng’at makare oringoe mi okuwo.” Kuom mano owinjore wadwar Jehova mondo oritwa. Jotich Nyasaye ok ritre kod bilo kata manyasi mondo gik Satan gi jochiendene kik makgi, kendo ok gi luor ni ng’ato nyalo iro gi. Jotich Nyasaye oyie gi Muma: “Wang’ Jehova ong’iyo piny duto koni gi koni, ni mondo tekone onyisre ni jogo ma chunygi lony kare e nyime.”​—2 Weche mag Ndalo 16:9.

17. Jakobo 4:7 nyisowa nang’o, to nyaka watim ang’o?

¹⁷ In bende inyalo bedo kod geno machalo kamano ka itiyo ne Jehova. Jakobo 4:7 wacho kama: “E momiyo winjuru Nyasaye; to tamuru Satan, mi noringu.” Ka itiyo ni Nyasaye mar adier, kendo iluwo wechene, Jehova biro riti.