1. Chiw ane ranyisi ma nyiso gimomiyo ber ng’eyo sa kod gima timore kama wantiere. (Ne picha manie chak sulani.)

CHOKRUOK chiegni chakore. Omiyo wang’eyo ni koro sa osechopo mar bet mos mondo wawinj thumbe mamit moseiknwa. E wi mano, en kinde mar iko pachwa kod chunywa ne twege ma wabiro winjo. To nade jomoko ma pod ogalore ka gigoyo mbaka gi osiepegi to program chakore ka ok ging’eyo? Nenore ni joma kamago ok ong’eyo ni en sa mar timo ang’o, kendo pok gifwenyo ni jakom osedhi e ndiri, ni thum osechakore, kendo ni jomamoko osebet mos. Ranyisino nyalo konyowa keto pachwa e gimoro maduong’ machiegni timore nyime kae kendo konyowa bedo motang’. Gino en ang’o?

2. Ang’o momiyo Yesu nonyiso jopuonjrene ni ‘gisik ka gineno’?

² Ka ne Yesu Kristo wuoyo e wi “giko mar ndalo,” nojiwo jopuonjrene niya: “Sikuru ka utang’, sikuru ka uneno, nimar ok ung’eyo ni kinde moket en karang’o.” Bang’ mano Yesu nonwoyonegi kendo niya: “Sikuru ka uneno.” (Mat. 24:3; som Mariko 13:32-37.) Weche ma Mathayo nondiko bende nyiso kaka Yesu nojiwo jolupne mondo gisik ka gitang’. Yesu  nowachonegi kama: “Sikuru ka uneno nikech ok ung’eyo ni en chieng’ mane ma Ruodhu biroe. . . . Beduru moikore nikech e sa ma ok upar ni e en, e ma Wuod dhano biroe.” Yesu nonwoyo kendo niya: “Sikuru ka uneno nikech ok ung’eyo chieng’no kata sano.”—Mat. 24:42-44; 25:13.

3. Ang’o momiyo onego waluw siem ma Yesu nomiyowa?

³ Wan Joneno mag Jehova wakawo mapek siem ma Yesu nochiwono. Wang’eyo ni wadak e ‘kinde mag giko’ kendo odong’ mana matin to “masira maduong’ ” chakore! (Dan. 12:4, The Bible in Luo, 1976; Mat. 24:21) Waneno lwenje mang’eny, timbe mag terruok kod ketho chik, dinde ma wuondo ji, nok mar chiemo, tuoche, kod yiengini mag piny ma ka gi kacha. Wang’eyo ni Joneno mag Jehova lando wach Pinyruoth e piny mangima. (Mat. 24:7, 11, 12, 14; Luka 21:11) Warito gi siso neno gima Yesu biro timonwa kobiro kendo kaka obiro miyo dwach Nyasaye otimre.—Mar. 13:26, 27.

4. (a) Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Yesu koro oseng’eyo chieng’ ma Har–Magedon biro chakoree? (b) Kata obedo ni ok wang’eyo chieng’ ma masira maduong’ biro chakoree, en ang’o ma wan-go gadier?

⁴ Kinde duto wang’eyoga maler ni chokruogewa madongo chakorega e sa sie moketi. Kata kamano, kata watem matek machalo nade, ok wanyal wacho higa, odiechieng’ kata sa sie ma masira maduong’ biro chakore. Ka ne Yesu ni pinyka, nowacho niya: “Kuom wach chieng’no kod sano, onge ng’at mong’eyo, kata malaike manie polo kata Wuod Nyasaye, to mana Wuora.” (Mat. 24:36) Kristo osemi teko e polo mondo oked gi piny Satan. (Fwe. 19:11-16) Omiyo, nyalo bedo ni sani Yesu ong’eyo chieng’ ma lweny mar Har–Magedon biro timore. Wan to ok wang’eyo odiechieng’. Dwarore ni wasik ka waneno nyaka odiechieng’ ma masira maduong’ nochakree. Jehova ong’eyo chieng’ ma masira maduong’ biro chakoree. Oseketo odiechieng’ ma giko nobie. Masira maduong’ medo mana sudo machiegni odiechieng’ kodiechieng’ kendo nobi ma ‘ok oriwore! ’ (Som Habakkuk 2:1-3.) Ang’o momiyo wan gadier gi wachni?

5. Chiw ane ranyisi ma nyiso ni gik ma Jehova okoro kinde duto chopo e wang’ sa.

⁵ Moko kuom weche ma Jehova nokoro, osechopo e wang’e! Ne ane kaka noreso Jo-Israel kogologi Misri e kinde ma nochano ni odhi resogie. Ka ne Musa wuoyo e wi dwe mar Nisan 14, higa mar 1513 Ka Kristo Podi, nowacho niya: ‘Kendo nobedo e giko mar higni mar mia ang’wen gi piero adek, e chieng’onogono, ogendni duto mag Jehova nowuok a e piny Misri.’ (Wuok 12:40-42) Higni 430 nochak kwan chieng’ ma singruok ma Jehova notimo gi Ibrahim nochako tiyo e higa mar 1943 Ka Kristo Podi. (Gal. 3:17, 18) Higni moko bang’e, Jehova nonyiso Ibrahim kama: “Ng’e adieri kaka kothi nobedi jowuoth e piny mak margi, kendo ginitinigi; kendo ginisandgi maromo higini [400].” (Cha. 15:13; Tich 7:6) Higni 400 ma nosandgieno nenore ni ne ochakore e higa mar 1913 Ka Kristo Podi ka ne Ishmael ochako jaro Isaka, kendo hignigo norumo ka ne Jo-Israel owuok Misri e higa mar 1513 Ka Kristo Podi. (Cha. 21:8-10; Gal. 4:22-29) Higni 400 motelo, Jehova noketo sa sie ma nodhi resoe joge!

6. Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Jehova biro reso joge?

 ⁶ Joshua ma ne en achiel kuom joma nores kowuok Misri, noparo ne Jo-Israel wetene ma ne giwuokgo Misri niya: “Ung’eyo e chunyu duto kendo e parou duto ni, gimoro ne ok orem kuom gik mabeyo duto ma ne Jehova Nyasachu owacho kuomu; duto osetimorenu, onge kata achiel kuomgi morem.” (Jos. 23:2, 14) Wanyalo bedo gadier ni Jehova biro resowa e masira maduong’ mana kaka osesingonwa. Kata kamano, mondo watony ka iketho pinyni, nyaka wasik ka waneno.

7, 8. (a) Jorit machon ne nigi ting’ mane, to mano puonjowa ang’o? (b) Chiw ane ranyisi mar gima nyalo timore ka jorit onindo e tich.

⁷ Nono ranyisi mag joma ne rito chon nyalo miyowa puonj ma nyalo konyowa mondo wasik ka waneno. E kindego, mier madongo kaka Jerusalem, ne ichielo gi ohinga maboyo. Ohingago ne geng’o jonjore mondo kik monj joma nodak ei miergo. Bende, ne oger kuonde moting’ore e ohingago ma jorit ne nyalo nenogo kuonde maboyo. Jorit ne bet kuonde moting’ore e ohingago kod dho rangeye odiechieng’ gotieno. Ne gichiwoga siem ne joma nie miergo po nono ni jowasigu ne dwaro monjo dala. (Isa. 62:6) Jorit nong’eyo ni ne nyaka gisik ka gineno, ka ok kamano to jowasigu ne nyalo monjo mierego ma gineg ji.—Eze. 33:6.

⁸ Jal moro miluongo ni Josephus ma nondiko e wi histori mar Jo-Yahudi wacho ni e higa mar 70 bang’ Kristo, jolweny mag Rumi nodonjo e dala mar Jerusalem nikech jorit ma ne rito rangach moro e dalano ne nindo. Kae to, jolwenygo ne odonjo e hekalu ma giwang’e. Mano e ma nokelo giko mar masira maduong’ ma nomako dala mar Jerusalem kod oganda mar Jo-Yahudi.

9. En ang’o ma ji mang’eny ok ong’eyo e kindegi?

⁹ Sirkande mathoth mag pinyni nigi jorit marito tong’ mag pinjegi kod kamera molos e rang’iny ma malo ma konyogi e rito. Joritgo ng’iyo joma nyalo donjo e pinygi ma onge rusa kod jowasigu ma dwaro monjogi. Kata kamano, joritgo nyalo neno mana masira ma dhano e ma kelo. Ok ging’eyo ni Nyasaye nigi Pinyruodhe e polo ma itayo gi Yesu Kristo. Bende, ok ging’eyo gik ma Pinyruodhno timo e kindegi kendo ni machiegnini Pinyruodhno biro ng’ado ne ogendni duto bura. (Isa. 9:6, 7; 56:10; Dan. 2:44) Mopogore gi jogo, ka wasiko ka watang’ kendo ka waneno, wabiro bedo moikore ka odiechieng ng’ado bura ochopo.—Zab. 130:6.

10, 11. (a) En ang’o ma nyaka watang’go, to nikech ang’o? (b) En ang’o ma miyo ibedo gadier ni Jachien osedino pach ji ma miyo ok gidew weche ma Muma nokoro?

¹⁰ Par ane jarit ma osiko ka neno otieno mangima. Ka koro piny chiegni yawore, obedo mojony kae to ochako nur. E yo machal kamano, kaka wamedo sudo machiegni gi giko mar pinyni, e kaka siko ka waneno medo bedo matek. To mano kaka nyalo bedo marach ka wachako nur e seche ma kama! Koro wanonuru gik moko adek ma ka ok watang’go to nyalo galowa ma wachak nur.

¹¹ Jachien dino pach ji mondo kik gidew weche Nyasaye. Mana kodong’ matin to Yesu tho, nonwoyo ne  jopuonjrene nyadidek ni gitang’ gi “jaloch mar pinyni.” (Joh. 12:31; 14:30; 16:11) Yesu nong’eyo ni Satan ne dhi dino pach ji mang’eny mondo kik gidew weche ma nokor ma nyiso ni giko chiegni. (Zef. 1:14) Satan osebedo ka wuondo ji kotiyo gi dinde mag miriambo. En ang’o ma isefwenyo seche ma igoyo mbaka gi ji? Donge isefwenyo ni Jachien “osedino pach joma ok oyie” ma miyo ok ging’eyo ni giko mar pinyni okayo machiegni, kendo ni Kristo sani locho e Pinyruodh Nyasaye? (2 Kor. 4:3-6) Sama ilendoga, en nyadidi ma isegawinjo ka ji wacho ni, “An ok adwar”? Kuonde mang’eny ma walendee, thoth ji ok dwar chiko itgi sama wanyisogi ni giko piny okayo.

12. Ang’o momiyo ok onego wawe Jachien owuondwa?

¹² Kik chunyi nyosre ma iwe siko kineno mana nikech jomoko otamore rwako wach sama ilendo. Wan wang’eyo gimomiyo onego wasik ka waneno. Paulo nondiko ne Jokristo wetene niya: “Un uwegi ung’eyo maber ni odiechieng’ mar Jehova nobi mana kaka jakuo biro gotieno.” (Som 1 Jo-Thesalonika 5:1-6.) Yesu nochiwonwa siem kama: “Beduru moikore, nikech e sa ma ok upar ni nyalore, e ma Wuod dhano biroe.” (Luka 12:39, 40) Machiegnini, Satan biro wuondo ji mang’eny mondo oyie gi miriambo ni “kuwe nitie kendo weche beyo.” Obiro wuondo ji mondo opar ni gik moko koro ni kare e piny. To nade wan? Ka ‘wasiko ka waneno kendo waritore e pachwa,’ odiechiengno ok bi ‘poyowa mana kaka ler mar odiechieng’ nyalo poyo jakuo.’ Mano e momiyo nyaka wasom Muma pile kendo paro matut kuom gima Jehova wachonwa.

13. Ere kaka chuny mar piny osehinyo dhano, to ere kaka wanyalo tang’?

¹³ Chuny mar piny miyo ji ok dew weche Nyasaye. Ji mang’eny odich gi ngimagi mapile ma monogi bedo gi “riyo mar ng’eyo Nyasaye.” (Mat. 5:3) Gikawo thuolo gi tekogi mang’eny e manyo mwandu mag piny ma miyo gibedo gi “gombo mag ringruok, gi gombo mag wang’.” (1 Joh. 2:16) Bende, gige manyo mor osemiyo ji obedo “joma ohero  mor mag piny,” kendo gombogi mar yudo mor medore ameda higa ka higa. (2 Tim. 3:4) Mano e momiyo Paulo nonyiso Jokristo ni ‘kik gichan motelo mar donjo e gombo mag ringruok,’ ma nyalo miyo winjruokgi gi Nyasaye okethre.—Rumi 13:11-14.

14. En siem mane ma wayudo e Luka 21:34, 35?

¹⁴ Ok onego wabed gi chuny mar pinyni, to onego wabed gi roho ma Jehova miyowa mondo otawa kendo mondo okonywa ng’eyo gik ma biro timore machiegnini. ^[1] (1 Kor. 2:12) Wang’eyo ni gik ma nyalo monowa siko ka waneno ok ochuno ni obed gik makende ma pok none, kar mano, gin mana gik ma watimo pile ka pile ka po ni wamiyo gigo thuolo mar monowa tiyo ne Jehova. (Som Luka 21:34, 35.) Jomoko nyalo jarowa nikech walandonegi ni wadak e ndalo mag giko, to mano ok onego omonwa bedo motang’. (2 Pet. 3:3-7) Kar mano, onego wariwre gi Jokristo wetewa e chokruoge mag kanyakla nikech kanyo e kama roho mar Nyasaye nitie.

15. Ang’o ma notimore ne Petro, Jakobo, kod Johana, to ere kaka gima kamano nyalo timorenwa wan bende?

¹⁵ Nikech wan dhano morem mano nyalo monowa siko ka waneno. Yesu nong’eyo ni dhano morem timoga gik ma ok ni kare. Ne ane gima notimore e otieno mogik kae to Yesu tho. Mondo nosik kochung’ motegno, nolamo kosayo Wuon-gi manie polo mondo otege. Yesu nonyiso Petro, Jakobo, kod Johana ni ‘gisik ka gineno’ e seche ma nodhi lemo. Kata kamano, ne ok ging’eyo gimomiyo ne dwarore ni gisik ka gineno. Kar mondo ne gisik ka gineno kendo ka girito Ruodhgi, gin ne giol mi giweyo nindo oterogi. Kata obedo ni Yesu bende ne ool, ne odhi nyime wuoyo gi Wuon-gi manie polo kolemo. To mano e gima jopuonjrene bende ne onego otim.—Mar. 14:32-41.

16. Kaluwore gi Luka 21:36, Yesu nowacho ni wanyalo timo ang’o mondo ‘wasik ka waneno’?

¹⁶ Mondo wasik ka waneno, nyaka wabed gi gombo motegno mar timo gik makare. To ok mano kende. Ndalo manok ka ne Yesu, Petro, Jakobo, kod Johana pok odhi e puodho mar Gethsemane, noyudo Yesu osenyisogi ni gilem mondo Jehova okonygi. (Som Luka 21:36.) Omiyo, mondo wasik ka waneno, wan bende nyaka walem kinde duto.—1 Pet. 4:7

17. Ere kaka wanyalo bedo gadier ni waikore ne gik ma chiegni timore?

¹⁷ Nikech Yesu nowacho ni giko nobi e ‘sa ma ok wapar,’ ma ok e sa mar nindo, kata mar luwo gik ma Satan kod pinye wuondowago kendo ringrewa gombo. (Mat. 24:44) Kokalo kuom Muma, Nyasaye gi Kristo nyisowa gik mabeyo ma gisingonwa ni wabiro yudo kiny kiny kae, kod kaka wanyalo siko ka waneno. Nyaka watim kinda mondo wasik ka wategno e wach Nyasaye, warit osiep man e kindwa gi Nyasaye, kendo keto weche Pinyruoth obed motelo e ngimawa. Nyaka wang’e ni wadak e kinde mag giko kendo nyaka waikre ne gik ma biro. (Fwe. 22:20) Timo kamano e ma biro miyo watony.