Wachno nomiya nyiero nikech osiepnano ne ok chalna ng’at mohero weche mag din. Napenje ni, “In ing’eyo ang’o e Muma?” Nokwongo oling’ aling’a ma ok odwoka, kae to bang’e onyisa ni min-gi ne en achiel kuom Joneno mag Jehova, kendo ni nosepuonjore weche moko kuom min-gi. Nikech gima nowachono nomako pacha, nakwaye ni olernae weche momedore.

Ne wagoyo kode mbaka nyaka otieno. Osiepnano nonyisa ni Muma wacho ni Satan e ma locho e wi pinyni. (Joh. 14:30) Samoro in isebedo king’eyo mano kuom higni mang’eny. An to wachno ne nyienna kendo nomako dhoga. Chakre tinna, nasebedo ka ang’eyo ni nitie Nyasaye moro ma jahera ma locho e wi pinyni. Kata kamano, gik maricho ma naneno ka timore ne miyo wachno ok donjna maber. Kata obedo ni ne an mana jahigni 26 kende, naseneno weche mathoth ahinya ma ne chandoga chunya.

Wuonwa ne en jariemb ndege ne jolweny mag Amerka (United States Air Force). Omiyo, kata ka ne pod atin, nang’eyo maber ni lweny ne nyaloga muoch sa asaya, nikech jolweny bende ne nyalo muocho mbom sa asaya. Lweny ma Vietnam nodhi nyime kuom kinde duto ma ne an e kolej California. Nariwora gi jo kolej wetena e ng’anyo. Polise moting’o arunge ne lawowaga kendo ne gibayowa gi tear gas. Ne waringoga koni gi koni ka yiro mag tear gas lungo wengewa kendo thung’owa. Tungni ne ng’eny ahinya kendo ji ne ng’anyo. Ninego josiasa kendo ji ne kwedo loch. Ji ne nigi paro mopogore opogore e wi gima ne nyalo reso piny. Piny notarowa.

E higa mar 1970, nayudo tich yo dho nam moro man Alaska, kendo naloso pesa mang’eny. Bang’e, naidho ndege ma adhi London kae to ang’iewo apiko, kendo nachako riembe ka achomo yo milambo ka abayo abaya ma onge kamoro sie ma nadhiye. Dweche moko bang’e, nachopo Afrika. E kinde ma ne an e yo ka achomo  Afrika, naromo gi ji mang’eny ma ne gombo ni chandruogegi orum.

Gik ma nawinjo kod ma naneno nomiyo achako yie gi gima Muma puonjo ni nitie ng’at marach ma chiko pinyni. Kata kamano, ka Nyasaye ok e ma chik pinyni, kare osebedo kotimo ang’o? Nagombo ng’eyo wachno.

E dweche ma noluwo, nayudo dwoko. Kaka ndalo ne medo kalo, e kaka namedo ng’era gi ji mang’eny ma nomakore gi Nyasaye madier kata obedo ni weche ne tek manade, kendo naherogi ahinya.

Ka nadok London, natudora gi osiep minwa moro, kendo nomiya Muma. Bang’e ka nadok Amsterdam e piny Netherlands, Janeno moro nonena ka asomo Mumano e bwo streetlight moro, kendo nopuonja weche momedore. Bang’e, nadhi Dublin e piny Ireland, kendo kuno nayudoe ofis Joneno mag Jehova. Nadwong’o dhood ofisgino. Kanyo naromoe gi Arthur Matthews, ma ne en Janeno ma nigi lony ahinya. Nakwaye ni opuonja Muma, kendo noyie.

Nachako puonjora Muma gi kinda, kendo nasomo buge mang’eny kaachiel gi gasede mang’eny mag Joneno mag Jehova. Muma bende nasomoga ahinya, kendo some ne mitna! E chokruoge mag kanyakla, naneno ka nyithindo matindo dwoko penjo mosechando joma osomo kuom higni mang’eny. Ne gin penjo kaka: ‘Ang’o momiyo chandruok ng’eny e piny? Nyasaye en ng’a? Jomotho dhiga kanye?’ Joneno kende e ma ne gin osiepena. Bedo osiepegi ne yotna nikech ne ok ang’eyo jomamoko e pinyno. Jonenogo nokonya mondo aher Jehova kendo atim dwache.

Nobatisa e higa mar 1972. Higa achiel bang’e, nabedo painia kendo nadhi e kanyakla moro matin ma ne ni Newry, Northern Ireland. Nakodesa od kidi moro matin e bath got. E pap moro momanyore gi oda, ne nitiega dhok moko, kendo najatiegora golo twak e nyimgi. Ne nenore ka gima ne gichikona itgi ka ginyamo kambula. Kata obedo ni ne ok ginyal rieya, pod ne gibedona kaka jowinjo. E higa mar 1974, noketa painia makende kendo nomiya Owadwa Nigel Pitt mondo obed painia wadwa. Ne wabedo osiepe ahinya.

E kindego, timbe mahundu ne ng’eny ahinya Northern Ireland. Jomoko ne luongo pinyno ni “piny mbom gi lisasi.” Ji ne kedoga e nderni, ninego ji aling’ling’, jomoko nigoyoga gi bunde, to mtokni bende nigoyo mbom. Ne nitie ywaruok e weche siasa kod din. Kata kamano, joma ne  lemoga e kanise mag Protestant kod Katholik nofwenyo ni Joneno mag Jehova ne ok donjre e siasa, omiyo, ne ok gichandwa. Ne wanyalo lendo ka wan thuolo ma onge luoro moro amora. Thoth weg udi ne ng’eyoga motelo kuonde ma tulo ne nyalo muochie, kendo ne ginyisowaga mondo watang’ gi kuondego.

Kata obedo ni weg udi ne ok chandwa, pod ne waromoga gi weche moko matek ma ne nyalo kelonwa luoro. Kuom ranyisi, chieng’ moro nalendo gi Denis Carrigan ma bende ne en painia e taon moro ma ne onge Joneno mag Jehova, kendo ma ne wasegadhiye mana dichiel kende. Miyo moro nobukore ni ne wan jolweny ma aling’ling’ mag Britain, samoro nikech kit wuoyowa ne ok chal gi mar jo Ireland. Wachno noolo koyo kuomwa. Ka ne inyalo fweny ni ng’ato ong’iyo gi jolweny, ninyalo nege kata ninyalo go chonge gi bunde. Ne wachung’ gi oko ka warito bas, kendo piny nochamowa, kae to apoya nono ne waneno ka mtoka moro matin obiro machiegni gi kama miyono ne nitie. Miyono nowuok oko mowuoyo gi chwo ariyo ma ne nie mtokano kosiemowa komor e yo moro ma nochijowa. Chwogo noriembo mtoka ka gichomowa, kae to ne gipenjowa sa ma bas nonego obie. Ka ne bas ochopo, ne giwuoyo gi derep basno. Ne ok wang’eyo gima ne giwacho. Ne onge jomamoko e basno, omiyo, ne wachako paro ni nyaka bed ni ne gidwaro terowa mabor gi taon mondo gitimnwa marach. Kata kamano, mano ne ok otimore. Sama nalor e bas, napenjo dereba niya: “Dibed ni chwo ariyoka ne nigi wach moro kodwa?” Nodwoka niya: “Ang’eyou maber, kendo naleronegi wachu. Omiyo, kik uluor. Onge gima biro timou.”

E higa mar 1976 ka ne an e chokruok mar distrikt a e taon mar Dublin, naromo gi Pauline Lomax ma ne en painia makende ma noa e piny England. Nohero Jehova, nobolore, kendo nojaber. Nosebedo kong’eyo adiera e ngimane duto kaachiel gi Ray owadgi. Higa achiel bang’e, ne wakendore kendo ne wadhi nyime bedo jopainia makende e taon mar Ballymena, Northern Ireland.

Nabedo jarit-alwora kuom kinde ka walimo owete ma ne ni Belfast, Londonderry, kod kuonde mamoko ma tulo ne jamuochie. Ne wamor neno kaka owetewa gi nyiminewa ne nigi yie motegno ahinya kendo ne gimakore gi Jehova. Ne giseweyo timbe mag dinde mag miriambo ma nosegurore ahinya e chunygi, buono ji, kod sigu mondo giti ne Jehova. To mano kaka Jehova noguedhogi kendo ritogi!

Nadak Ireland kuom higni apar. Kae to e higa mar 1981, nogwelwa e Skul mar Gilead, e klas mar 72. Bang’ tieko skul, nomiwa migawo e piny Sierra Leone ma ni West Africa.

Ne wadak e od jomisonari kod jomisonari wetewa 11 mamoko. Ne wan gi jikon achiel, choche adek, baf ariyo, simu achiel, masind luoko achiel, kod masin achiel mar twoyo lewni. Sitima ne jalal nyading’eny apoya nono. Oyieyo ne cherorega koni gi koni e wi tado, to thuonde mag hu be ne molga e bwo ot.

Kata obedo ni ne wadak kama ok ber ahinya, tij lendo to ne mit nyowuoyo. Ji nomiyo Muma luor kendo ne gichikonwaga itgi maber. Ji mang’eny nopuonjore Muma ma girwako adiera. E alwora ma ne walendoe, ji nohero luonga ni “Mista  Robert,” to Pauline ne giluongo ni “Misis Robert.” Kata kamano, bang’ kinde, nikech koro natiyo tije mang’eny e ofis to tij lendo ne ok ang’enyie, ji nochako luongo Pauline ni “Misis Pauline,” to an koro ne giluonga ni “Mista Pauline.” Wachno ne moro Pauline owada!

Thoth owete gi nyimine nodhier, kata kamano, Jehova ne ritogi maber, kendo seche moko notimoga kamano e yore makende ahinya. (Mat. 6:33) Anyalo paro nyaminwa moro ma ne nigi pesa ma norome mana ng’iewo chiemo ma nonyalo chamo gi nyithinde kuom odiechieng’ achiel. Kata kamano, nochiwo pesano ne owadwa moro ma ne nigi tuo mar malaria mondo ong’iewgo yath. Bang’e e odiechieng’no, miyo moro nodhi ir nyaminwano mondo nyaminwano osukne wiye, kendo nochule maber. Gik ma kamago ne jatimore ding’eny.

Ne wabedo Sierra Leone kuom higni ochiko, kae to noterwa Bethel ma Nigeria. Bethel ma Nigeria ne duong’ moloyo ma Sierra Leone. Migawo ma najatimo e ofis ma Sierra Leone e ma nomiya e ofis ma Nigeria. Kata kamano, Pauline to ne nyaka tim lokruok moro ma ne ok yot ahinya. Noseng’iyo gi lendo seche 130 dwe ka dwe, kendo ne en gi jopuonjre Muma mabeyo ahinya. Koro to nomiye migawo mar twang’o lewni moyiech. Nokawo kinde ka pok nong’iyo gi migawono. Kata kamano, nochako fwenyo mosmos ni ji ne mor ahinya gi gima notimo, kendo nochako keto pache e timo duto monyalo kendo jiwo jo Bethel wetene.

Kit ogendni ma Nigeria ne nyiennwa ahinya, kendo ne nyaka wapuonjre gik mang’eny. Chieng’ moro, owadwa moro nobiro e ofisa ka en gi nyaminwa moro ma ne nyien e Bethel mondo ang’era kode. Ka narieyo bada mondo amos nyaminwano, napo mana kopodho e tienda. Wachno nomako dhoga! Ndiko moko ariyo nobiro e pacha mapiyo, ma gin Tich Joote 10:25, 26 kod Fweny 19:10. Kendo nachako penjora e chunya ni, ‘Onego akwere, koso?’ Kata kamano, naparo mapiyo ni, ‘Donge oluonge Bethel, ma nyiso ni en be ong’eyo ndikogo!’

Ne wadhi nyime gi ng’eruok, kata kamano, pod nahum ahinya. Bang’e, natimo nonro e wachno. Nafwenyo ni kare nyaminwano ne luwo mana tim ma dhoudi moko ne pod timoga e pinyno e  kindeno. Kata mana chwo ne goyoga chonggi piny sama gimoso ji. Kare ne en mana yor chiwo luor, to ok lamo. Nitie kata ndiko ma nigi ranyisi kaka mano. (1 Sa. 24:8) To mano kaka namor ni ne ok awacho gimoro ma ne nyalo kuodo wi nyaminwano.

Ne waromo gi owete ma Nigeria ma nosebedo komakore gi Jehova kuom higni mang’eny. Achiel kuomgi ne en Isaiah Adagbona. b Nopuonjore adiera ka ne pod en rawera, kae to noyude gi tuo mar dhoho. Notere kama niketoega jodhoho kendgi, kendo en kende e ma ne en Janeno kuno. Kata obedo ni ne ikwede, notimo kinda mokonyo jodhoho mokalo 30 mondo orwak adiera, kendo nochako kanyakla kanyo.

E higa mar 1996, noterwa e ofis ma Kenya. Mano e ma ne en hangona dok e pinyno chakre nawuog kuno e kinde ma naselero e chak mbakani. Ne wadak Bethel. Ong’eche moko ma wengegi tek ne jachandowa ahinya. Ne gimayoga nyimine olembe. Chieng’ moro, nyaminwa moro noweyo dirisane nono. Ka nodok e ot, noyudo ka ong’eche modhuro opong’o ot ka gichamo chiemo ma noweyo. Nogoyo uwi kowuok gi ng’wech. Ong’echego be nowuok ng’wech gie dirisa.

An gi Pauline ne wadhi e kanyakla ma ne iwachoe dho Swahili. Mapiyo, nomiya migawo mar tayo Puonjruok-Buk mar Kanyakla (ma sani iluongo ni Puonjruok Muma e Kanyakla). Kata kamano, ne ok ang’eyo dhokno malong’o. Naikoraga chon maber mondo ang’e kaka nanyalo somo penjo. To ka ne ng’ato ochiwo paro ma ok osomo achiel kachiel e buk, ne ok anyal ng’eyo ni owacho ang’o. Wiya ne kuotga. Ne rachna ni ne ok anyal winjo gima owete gi nyiminego ne wacho. Kata kamano, gima ne mora en ni ne giriwo lwedo chenrono gi bolruok duto kod horuok.

Ne ok watieko kata mana higa achiel Kenya. E higa mar 1997, nogwelwa e Bethel ma Brooklyn, New York. Koro ne wan e piny momewo, to mwandu jakeloga chandruok moko. (Nge. 30:8, 9) To kata mana e pinyno, owete nomakore gi Jehova ahinya. Ne gitiyo gi thuologi kod gigegi e siro tich ma riwruok mar oganda Jehova timo, to ok e manyo mwandu.

Kuom higni mang’eny, waseneno kaka Joneno wetewa makore gi Jehova kata obedo ni gin e chal mopogore opogore. E piny Ireland, owete nomakore gi Jehova kata obedo ni ne nitie tungni mang’eny. E Afrika, owete nomakore gi Jehova kata obedo ni ne gidhier kendo moko ne ni mabor gi jowetegi. E piny Amerka, owete nomakore gi Jehova kata obedo ni mwandu ne nyalo galogi. Nyaka bed ni Jehova mor ahinya sama orango piny kendo oneno kaka jotichne nyiso ni gihere kata obedo ni gin e chal mane!

Higni oseringo matek “moloyo sandan mar kuocho.” (Ayub 7:6) Sani watiyo e ofis maduong’ ma Warwick, New York, kendo wamor tiyo kanyachiel gi joma oherore gadier. To mano kaka wamor ahinya timo duto ma wanyalo mondo wasir Ruoth Yesu Kristo ma chiegni miyo joma omakore kode pok mochwere.​—Mat. 25:34.