KUOM higni mang’eny, Muma mar New World Translation of the Holy Scriptures e dho Kisungu osetimne lokruok nyading’eny, to lokruok maduong’ie moloyo ne otim e gocho mar 2013. Kuom ranyisi, sani weche motigo e dho Kisungu e gochono tin kopim gi gocho mokalo. Nitie weche moko ma ne wasebedo ka watiyogo to sani ok watigo. Sula moko ondiki e yor shairi, kendo omed weche moler piny e gochono mondo omed lero tiend weche moko. Sulani ok nyal lero lokruoge duto ma ne otim, to weuru wanon moko kuom lokruoge madongo ma ne otim.

Gin weche mage ma ne wasebedo ka watiyogo e Muma to sani ok watigo? Mana kaka ne osewachi e sula mokalo, weche kaka “Sheol,” “Hades,” kod “soul” ne oloki. E wi mano, nitie weche mamoko ma bende ne oloki.

Kuom ranyisi, wach ma nitiyogo e dho Kisungu ni “impale” noloki mobedo “executed on a stake” kata “nailed to the stake” mondo kik kel paro ma ok owinjore e yo ma ne oneggo Yesu. (Mat. 20:19; 27:31) Wach machielo ma ne itiyogo ni “loose conduct” noloki mobedo “brazen conduct,” mondo onyis okang’ ma ne gimoro rachgo e dho Grik. Wach machielo ma en “long-suffering,” ne inyalo winj tiende e yo marach ni ng’ato chandore kuom kinde malach. Omiyo ne oloke ni “patience” to mano e ma kelo paro mowinjore. “Revelries” ne oloki gi wach ma tinde winjore e yo mayot ni “wild parties.” (Gal. 5:19-22) “Loving-kindness,” ne oloki ni “loyal love.” To mano e ma chiwo tiend wach ma Muma tiyogago machalre kode ndi ni “faithfulness.”—Zab. 36:5; 89:1.

Nitie weche moko ma kane iloko e dho Kisungu to ne iketogi kamoro amora ma wechego ne yudore. Gie sani koro inyalo lokgi kaluwore gi gima iwuoyoe. Kuom ranyisi, wach ma yudore e dho Hibrania ni ʽoh·lamʹ ne olok ni “time indefinite” (nyaka kinde ma onge giko). Wachno bende tiende nyalo bedo “forever” (nyaka chieng’). Ne ane kaka ng’eyo wachno nomiyo olok ndiko mag Zaburi 90:2 kod Mika 5:2 e Mumb Kisungu ma 2013.

Weche ma nogol e dho Hibrania gi dho Grik ma nolok ni “seed” (kodhi), yudore nyading’eny e Muma. Wach achielno itiyogo kiwuoyo e wi weche pur kendo sama iwuoyo e wi nyithi ng’ato. Gocho machon mag New World Translation ne tiyo gi wachni kamoro amora ma noyudoree, moriwo nyaka e bug Chakruok 3:15. Kata kamano, dho Kisungu ok thor tiyo gi “seed” kowuoyo e wi nyithi ng’ato, omiyo gocho manyien tiyo gi “offspring” e bug Chakruok 3:15 kod ndiko mamoko motudore  kode. (Chak. 22:17, 18; Fwe. 12:17) Kuonde mamoko ma wachno ne yudore olok ka luwore gi gima iwuoyo kuome e ndikono.—Chak. 1:11; Zab. 22:30; Isa. 57:3.

Ang’o momiyo tinde ok thor lok weche achiel kachiel? Apendiks A1 e gocho mar 2013 wacho ni Muma molok maber “tiyo gi weche ma tiendgi winjore kapo ni wach moro kata weche moko molok aching’, biro chocho kata umo tiend gima iwuoyoe.” Kapo ni ngeche moko ma nitiyogo e dhok ma nokwong ndikgo Muma winjore e dhok moro, inyalo lokgi aching’. Kaluwore gi wachni, weche motigo e Fweny 2:23 ni ‘nono chuny dhano’ itiyogo e dhok mang’eny. Kata kamano, e ndiko achielno wacho ni ‘nono nyiroke’ ok nyal winjore mayot, omiyo nogol nyiroke to oti gi ‘nono paro ma iye ahinya,’ to mano miyo tiend wachno winjore maber mana kaka e dhok ma nokwong ndikgo Muma. Kamano bende, e bug Rapar mar Chik 32:14 weche ma nitiyogo e yor ranyisi ni “mo nyiroke mag ngano” sani olok e yo mayot ni “ngano mayomie mogik.” E wi mano, wach ma notigo ni “an gi dhok ma ok oter nyange,” ne ok winjre e yo maler e dhok mathoth to mano e momiyo sani okete ni “dhoga pek.”—Wuok 6:12.

Ang’o momiyo weche ma nitiyogo ni “yawuot Israel” kod “yawuowi ma onge wuonegi” olok sani ni “Jo-Israel” kod “nyithindo ma onge wuone”? Nitie weche mopogore e dho Hibrania ma nitiyogo kiwuoyo e wi wuowi kata nyako. Kata kamano, nitie wach ma ka notigo kiwuoyo e wi wuowi, to bende noriwo nyaka nyiri. Kuom ranyisi, weche molworo ndiko moko nyiso ni kiwuoyo e wi “yawuot Israel” to iwuoyo e wi chwo gi mon, to mano e momiyo sani itiyo gi “Jo-Israel.”—Wuok 1:7; 35:29; 2 Ru. 8:12.

E yo ma chalo kamano, wach ma notigo e dho Hibrania ni “yawuowi” e bug Chakruok 3:16 ne olok ni “nyithindo” e gocho motelo mag New World Translation. Kata kamano, e bug Wuok 22:24 wach achielno oselok kendo sani ndikono wacho niya: “Nyithindi [ma e dho Hibrania ne en “yawuoti”] nobed ma onge wuone.” Ne otim kamano bende e ndiko mamoko. Omiyo, “wuowi ma onge wuon” oselok ni “nyathi ma onge wuon” kata ni “nyathi kich.” (Rapar 10:18; Ayub 6:27) Kamano bende e kaka okete e Septuagint mar dho Grik. Ma bende e lokruok mosetim e ndiko mar Eklesiastes 12:1 ma sani wacho ni “ndalo ma pod in rawera” kar “ndalo ma pod in wuowi ma rawera.”

Ang’o momiyo weche moko ma nitiyogo e dho Hibrania oket e yo mayot winjo? E dho Hibrania, ne ithoro nyis ni gimoro pod dhi nyime timore kata ni osetimore ma orumo. Kane iloko wach moro kowuok e dho Hibrania kindike e dho Kisungu, gocho machon mag New World Translation ne thoro tiyo gi weche kaka “ne odhi nyime” mondo onyis ni gimoro pod dhi nyime timore kata ni otimore nyadinwoya. * Mondo nyis ni gimoro nosetimore ma orumo, ne itiyo gi weche kaka “onge kiawa,” “nyaka,” kod “kuom adier.”

E gocho manyien mar 2013, weche kaka mago ok otigo mak mana kapo ni dwarore mondo tiend gima iwuoyoe owinjre maler. Kuom ranyisi, chon ne Muma wacho ni “Nyasaye ne odhi nyime wacho niya: ‘Ler mondo obedie.’” Mano ne kelo paro ni Nyasaye nowacho kamano nyadinwoya. Omiyo, loko manyien ok wach ni Nyasaye “ne odhi nyime” to owacho achiel kachiel ni “nowacho.” (Chak.  1:3) Kata kamano, nenore maler ni Jehova noluongo Adam nyadinwoya. Omiyo, bug Chakruok 3:9 pod wacho ni Nyasaye “ne odhi nyime” luongo dichwo. Kuom mano, weche mag dho Hibrania ma ne nyiso ni gima timore pod dhi nyime timore kata ni osetimore morumo, ok oluw rondi to oketgi e yo mayot. Ber machielo ma timo kamano kelo en ni okonyo keto weche mag dho Hibrania e yo machuok.

Ang’o momiyo sula mang’eny sani ochan kaka shairi? Buge mang’eny e Muma chon ne ondik e yor shairi. E dhok ma sani, shairi indiko kitiyo gi weche ma nwoyore nwoyore ma dwachal. To e shairi mag dho Hibrania, gima ne nyaka nenre maler ne en kaka gik ma timore kata miwuoyoe chalre kod kaka gipogore. Yo ma weche ne lolorego e dho Hibrania ne luwore gi kaka ochan paro to ok kaka ochan weche ma nwoyore nwoyore ma dwachal.

Gocho machon mag New World Translation nondiko bug Ayub gi Zaburi e yo ma nyiso ni chon ne iwerogi kata ne iologi. Yo ma nondikgigono, ne miyo jiwo kendo paro wechego bedo mayot. E gocho mar 2013, Ngeche, Wer Mamit, kod sula mamoko e buge mag jonabi bende sani ochan kaka shairi mondo onyis ni ne okwong ndikgi e yor shairi kendo mondo onyis ni gima iwuoyoe chalre kata opogore e yo mane. Kuom ranyisi, lain ka lain e bug Isaiah 24:2, jiwo wach mopogore, ka moro ka moro kuom laindego siro machielo e nyiso ni onge ng’at ma biro tony e kinde ma Nyasaye ng’adoe bura. Ndiko weche e yor shairi kamano nyiso jasomo ni jandiko ne ok nwo anwoya weche mar kamano, to ne otiyo gi yor shairi e miyo ote mar Nyasaye pek.

Kane ondik weche e dho Hibrania, ne ok yot fwenyo ni ondikgi e yo ma pile kata e yor shairi. Kuom mano, nitie Mumbe moko ma oketo ndiko moko e yor shairi to moko ok otimo kamano. Joma timo tij loko bende konyo e ng’ado paro ni gin weche mage monego ondik e yor shairi. Moko kuom weche molokgo ondik e yo ma pile to giting’o weche mag shairi, weche ma kelo picha moro e paro, weche ma mino lep, kod tiyo gi weche ma dwa chal mondo wach ochop e chuny jasomo.

Gima nyien momedi en ni e chak buk ka buk manie Mumano, nigi kama wacho ni Outline of Contents (Weche Mantie). Mano konyo ahinya ng’at ma somo bug Wer Mamit e fwenyo ni en ng’ano ma wuoyo.

Ere kaka nono kitepe machon mag Muma ma nokwong ndik, osekonyo e tij loko Mumani? Gocho mokwongo mar New World Translation ne olok kitiyo gi ndiko mag dho Hibrania ma ne jo Masora ondiko kaachiel gi ndiko ma omi luor ahinya ma nondik gi Westcott kod Hort e dho Grik. Tij nono kitepe machon mag Muma sani itimo e okang’ ma malo, to mano osekonyo e medo ng’eyo tiend ndiko moko e kitepe machon-go. Kopi moko mag Dead Sea Scrolls bende sani yudore. Thoth kitepe ma ne yudore e dho Grik osemed non. Weche momedore ma siro kitepe machon yudore e kompyuta, to mano miyo bedo mayot fwenyo pogruok mantie e kind kitepego mondo ong’ere ni gin kitepe mage e dho Hibrania kata e dho Grik ma osir wechene ahinya. Komiti mar Muma mar New World Bible Translation osetiyo gi weche moseng’erogo mondo ginon ndiko moko, to mano osemiyo otim lokruok moko.

Kuom ranyisi, bug 2 Samuel 13:21 e ndiko mar Septuagint e dho Grik oting’o wechegi: “To ok nodwar chwanyo chuny Amnon wuode nikech nohere, nimar ne en wuode ma kayo.” Gocho machon mag New World Translation ne ok otiyo gi wechego nikech ne ok giyudre e ndiko ma ne jo Masora ondiko. Kata kamano, kitepe mag Dead Sea Scrolls nigi wechego, omiyo oketgi e gocho mar 2013. Mano bende e momiyo ne omed nying Nyasaye kuonde abich e bug Samuel Mokwongo. Nono kitepe ma nondik e dho Grik osemiyo otim lokruok e yo mochan-go paro e bug Mathayo 21:29-31. Omiyo, lokruok moko ne otim kaluwore gi weche mosir adimba gi kitepe machon kar makruok mana gi gik mondiki e buk achiel manie e dho Grik.

Magi gin mana moko kuom lokruoge ma ne otim mosemiyo somo weche manie New World Translation kendo winjo tiendgi obed mayot ne ji mang’eny ma neno Mumano kaka mich moa kuom Nyasaye ma wuoyoga gi joge.