Dichwo Kata Dhako ma Jaode Otho Yudo Chandruoge Mage? Inyalo Konyo Nade?

Jeanne ma en chi liel ni e jokon ei ode, oketo gik moko e mesa. Donge nyaka to ochiem? Mapiyo nono, ofwenyo ni kare oketo sende mag ji ariyo . . . kae to otoye mana ywak. Oketo sende mag ji ariyo e mesa nikech kamano e kaka noseng’iyo timo! Nyaka a tho mar chwore ma nohero, higini ariyo osekalo.

JOGO mapok oyudo chandruok machalo kamano ok nyal ng’eyo lit mayudo ng’at ma jaode otho. Kuom adier, ka gima lit kamano otimore, ng’ato ok yie mapiyo ni en adier. Beryl, ma jahigini 72, ok ne oyie kane chwore otho apoya. Owacho niya: “Ne chalona mana lek. Ne tekna yie ni koro ok nodonj kata wuok e odni kendo.”

Bang’ ng’ado oko tielo kata bad ng’ato e osiptal, ng’enygi thoro “winjo” kagima fuondnigo pod nitie. Kamano bende, ng’at ma jaode otho seche moko paro ni “oneno” jaheraneno e dier jomoko, kata oyudo ni owachone gimoro to kare oonge!

Sama ng’ato olalo jaode e tho, osiepe koda joot ng’enyne ok ong’eyo kaka onego gitim. Be nitie ng’ama ing’eyo ma jaode osetho? Inyalo konye e yo mane? En ang’o madwarore ni ing’e mondo eka ichiwne hoch? Inyalo konye nade mondo oyud teko mos mos kendo?

Gik Maok Onego Itim

Osiepe koda wede ng’at ma jaode otho nyalo dwaro temo konyo mondo kuyo kik dhi nyime kuom kinde malach. Kata kamano, jal moro notimo nonro kuom ji 700 ma chwogi kata mondegi ne otho, mondiko kama: “Onge kinde sie ‘moketi moromo’ ma ng’ato onego obed gi kuyo.” Omiyo, kar temo geng’o ng’ato ni kik oywag jaode, miye kinde mar timo kamano.​—Chakruok 37:34, 35; Ayub 10:1.

 Kata obedo ni konyo e chenro mag liel nyalo bedo mowinjore, kik ipar ni owinjore ikaw ting’ duto mag chenro mag liel. Paul jahigini 49 ma chiege ne otho, wacho kama: “Aneno ni ne en gima ber ni jogo ma ne konya e liel, pod nowena thuolo mar tayo chenro ma ne dhi nyime. Nadwaro ahinya mondo chenro mag iko jaoda odhi maber. Naneno ni mano ema ne en thuolona mogik mar nyiso ni namiyo jaoda luor.”

En adier ni dwarore wakony. Eileen, dhako ma en chi liel ma jahigini 68, wacho kama: “Timo chenro mag liel, kendo manyo barupe madwarore ne tekna nikech pacha ne opong’. Gima ber en ni wuoda koda chiege nokonya ahinya.”

Bende kik iluor wuoyo kuom jaherau mothono. Beryl, ma ne owach wachne motelo medo wacho niya: “Osiepena nokonya sidang’. Kata kamano, nafwenyo ni jo mang’eny noluor wuoyo e wi John chwora. Ne chalo ka gima ne gikiaye, kendo mano ne chwanya matin.” Bang’ kinde, dichwo kata dhako ma jaode otho, nyalo dwaro wuoyo ayanga kuom jaode mothono. Be inyalo paro gimoro maber kata mbaka mamit kuom jal mothono? Ka nitie, ber nyiso jal modong’no, kendo kik iwe luoro moni timo kamano. Kiyudo ni oyie winjo, nyise gima ne mori kuom jal mothono. Timo kamano nyalo nyise ni jomoko bende kuyo kanyachiel kode.​—Jo Rumi 12:15.

Sama ichiwo kony ne ng’ama kamano, tang’ kik ithung’e gi puonj mang’eny. Kik ichune mondo ong’ad paro mapiyopiyo kuom gima onego otim. * Kar timo mano, ti gi rieko kipenjori kama, ‘Anyalo timo ang’o mondo akony osiepna kata watna masani kalo e lokruok mapek moloyo e ngimane?’

Gik Minyalo Timo

Kinde matin bang’ ka ng’ato olalo jaode,  onyalo rwako kony moro amora. Be doher ni ilosne chiemo, irwakne wedene malime, kata ibudhe?

Bende ber ng’eyo ni mon koda chwo nyagore gi kuyo koda ng’ichno e yo opogore. Kuom ranyisi, e pinje mamoko, chiegni nus mar chwo ma mondegi otho, thoro kendo e kind dweche 18 bang’ tho mondegi​—gima ok hiny timore ne mond liete. Ang’o momiyo pogruok nitie kamano?

Mopogore gi kaka yawa mang’eny paro, joma chwo kendo mapiyo bang’ tho mondegi ok mana ni mondo gichop dwachgi mag ringruok kata mag nindruok. Adiera en ni, joma chwo nigi kido mar nyiso wechegi maling’ ling’ ne mondegi kende, to mano emomiyo ging’ichno mapiyo bang’ tho mondegi. Mond liete to nigi nyalo mar yudo jogo matego chunygi kata obedo ni osiepe chwogi nyalo jwang’ogi. Kido ma chwo nigono nyiso matin gimomiyo thothgi neno ni kendo mapiyo konyogi loyo kuyo​—kata obedo ni riwruok molos mapiyono nyalo kelo pek mamoko. Omiyo mond liete nyalo nyagore gi kuyo e yo maber moloyo chwo.

Bedni osiepni kata watni molalo jaodeno en dichwo kata dhako, ang’o minyalo timo mondo ikonye nyagruok gi kuyono? Helen chi liel ma jahigini 49 wacho kama: “Thoth ji nigi chuny maler mar konyo, to mak mana ni gikiya kaka digichak. Gihinyo wacho niya, ‘Kapo ni nitie gimoro amora ma anyalo konyo, ibi inyisa.’ Kata kamano, namor ka ng’ato onyisa ni, ‘Ero adhi e chiro. Diher mondo wadhi?’” Paul, ma chiege ne otho nikech tuwo mar kansa, lero gimomiyo ne omor ka ng’ato ogwele. Owacho kama: “Seche moko chunyi ok ohero bedo kama ji nitie kata wuoyo e wi chandruok ma in-go. Kata kamano bang’ bedo kanyachiel gi jomoko iwinjo maber; ok iwinj ka ing’ichno ahinya. Ing’eyo ni ji odewi gadier kendo mano goloni kuyo moko.” *

Sama Dwarore ni Odew Ng’ato Ahinya

Helen nofwenyo ni bang’ liel, ka thoth wedene nosedok e ngimagi mapile, eka koro ne dwarore oyud hoch moloyo. Owacho niya: “Osiepe koda wedeni ni kodi sama liel podi dhi nyime, to bang’e gidok e ngimagi mapile. In to ngimani olokore.” Nikech mano osiepe  madier biro dhi nyime limo jal ma jaode othono kinde ka kinde mondo gijiwe.

Seche moko, dichwo kata dhako molalo jaode nyalo dwaro ni jomoko oriwre kode higa ka higa kochopo tarik ma ne gikendore kata ma jaode nothoe. Eileen, ma ne owuo kuome motelo, wacho ni kochopo tarik ma ne otimoe arus, wuode makoro en ng’at maduong’ miyo ok obed mokuyo ahinya. Owacho kama: “Higa ka higa kochopo odiechieng’no, Kevin wuoda jatera bayo. Wachiemo kanyachiel e otel, to odiechieng’no bedo mana mar mama gi nyathine.” Donge ber ka ing’eyo kindego madwarore mondo ibed kanyachiel gi watni kata osiepni ma jaode othono? Inyalo chano mondo in iwuon kata jomoko obed machiegni kode e odiechienge machalo kamago.​—Ngeche 17:17.

Jomoko oseyudo ni ng’at moselalo jaode e tho bende nyalo chiwo hoch ahinya. Annie, mosebedo chi liel kuom higini aboro, nyiso kaka bedo machiegni gi chi liel machielo osekonye kowacho niya, “Chuny motegno ma ne en-go nojiwa ahinya kendo notega mondo adhi nyime.”

Adier, bang’ ka dichwo kata dhako osekalo e kuyo makwongo bedoe ka jaode otho, onyalo jiwo jomoko kendo miyo jogo obed gi geno. Mond liete ariyo ma Muma wuoyo kuomgi, Ruth gi Naomi min odgi, noyudo kony kuom jiwruok ng’ato gi nyawadgi. Wechegi mamulo chunywa nyiso kaka hera ma mon ariyogi ne nigo e kindgi, nokonyogi nyagruok gi kuyo ma ne omakogi.​—Ruth 1:15-17; 3:1; 4:14, 15.

Kinde mag Chango

Mondo ng’at molalo jaode e tho ochak dak e ngima mapile kendo, dwarore oket tong’ makare e kind paro jaode motho, kod timo gik mowinjore otim sani. Ruoth Suleman mariek nofwenyo ni nitie “chieng’ ywak.” Kata kamano nowacho bende ni nitie “chieng’ chango.”​—Eklesiastes 3:3, 4.

Paul, ma nowuo kuome motelo, nyiso kaka ok yot mondo ng’ato oyie ni ngimane koro oselokore. Owacho niya: “An kod chiega ne wachalo kaka yiende ariyo ma ne dongo kominore. To koro yath achiel osetho moweyo machielono kobam. Ka ne adong’ kenda ne achalo ng’ama olal.” To nikech ne gimakore ahinya gi jaot mothono, moko kuom chwo gi mon modong’ ok yie ni lokruok osetimore. Moko bedo gi kibaji ka giparo ni bedo gi kinde mag mor ka gin kendgi nyiso ni ok ne gihero jaot ma nyocha otho, omiyo ok giyie dhi bayo kata limo jomoko. Wanyalo timo ang’o mondo wakony ng’at moselalo jaode e tho mondo odhi nyime gi ngima ka chunye chango mos mos?

Gima ng’ato nyalo kwongo timo en konyo jalno owach gik manie chunye. Herbert, mosetieko higini auchiel nyaka ne chiege tho, wacho kama: “Kinde ma ne amorgo ahinya ne gin mago ma welo molima ne bet mos kendo winjo sama agoyonegi mbaka kuom gima nie chunya gie sechego. An gadier ni kinde moko bedo koda ne ok yot, kata kamano namor gi kaka ne gidewa.” Gima ne omulo chuny Paul ahinya ne en okang’ ma osiepne moro ne kawo kinde ka kinde mar penje kaka nonyagore gi kuyo mare. Paul wacho niya, “Nahero ndi kaka ne owuoyo koda gi muolo kendo ne ahinyo nyise kaka nawinjo e chunya gie sechego.”​—Ngeche 18:24.

Sama ginyiso kaka giwinjo e chunygi kuom gik machalo kaka ywago ang’e, winjo malit kuom gima ne gibothie, kata ich wang’, dichwo kata dhako ma jaode otho nyiso ni okawo okang’ madwarore ahinya mondo oyie ni lokruok osetimore e ngimane. Kuom wach Ruoth Daudi, wacho duto  mane nie chunye ne Jehova Nyasaye, ma chutho e jal mowinjore nyis gimoro amora, ema nomiyo oyudo teko mar ‘a malo’ kendo yie ni nyathine matin mawuowi ne otho adier.​—2 Samuel 12:19-23.

Kata obedo ni lokruok motimoreno ok en gima yot rwako, dwarore ni ng’at ma jaode otho odog e ngimane mapile. Be inyalo chano yoreni mondo utim gik moko kanyachiel, kata dhi kode limo ng’ato? Be inyalo gwele mondo oywori e tijeni moko? Mano en yo machielo mar konyo ng’ato owe bedo kende. Kuom ranyisi, be onyalo konyo e rito nyithindo sama ionge kata konyo e tedo chiemo moro? Be onyalo konyo e uro gik mokethore e ot? Tiyo tije machalo kamagi, ok mi obed mana moil, to bende gimiye jing’o ni podi onyalo konyo ahinya e ngima.

Kuom nyiso gigo manie chunye, ng’at ma jaode othono nyalo chako dwoko ndhadhu mar ngimane mos mos ma mi oket chenro manyien. Mano e gima notimore ne Yonette, ma en miyo ma jahigini 44 kendo chi liel. Nowacho niya: “Dok e ngima mapile ne tek ahinya! Timo tije ot mapile, manyo kendo tiyo gi pesa maber, kendo rito nyithindo adek ne en gimatek ndi.” Kata kamano bang’ kinde, Yonette nopuonjore chano ngimane kendo wuoyo gi nyithindo e yo maber. Bende ne oyie rwako kony ma osiepene ne chiwone.

“Ngima Podi En Mich Makende”

Mondo osiepe kod wede okony e yo maber, dwarore ni gine gik moko e yo mowinjore. Nyalo kawo dweche kata mana higini ka ng’at molalo jaode e tho chunye siko lokore, kobedo mamor kinde moko, kata chunye nyosore. Kuom adier, ng’atno molalo jaode nyalo bedo gi ‘lit mar chuny’ e okang’ maduong’ ahinya.​—1 Ruodhi 8:38, 39.

E kinde mag chandruok kaka mago, ema jiwo ng’at molalo jaode dwarore mondo odog e ngima mapile maok opogore gi ji. Kony machalo kamano osemiyo jogo molalo chwogi kata mondegi e tho ochak bedo gi chenro manyien e ngima. Claude, ma jahigini 60 to sani tiyo ne Nyasaye kuom thuolone duto e Afrika, nowacho niya bang’ ka chiege nosetho: “Ngima podi en mich makende, kata mana bang’ ng’ato lalo jaode e tho.”

Bang’ ka ng’ato oselalo jaode e tho, ngima lokore. Kata kamano, jogo madhi nyime gi ngima kata bang’ tho joheragi, pod nyalo konyo jomamoko ahinya.​—Eklesiastes 11:7, 8.

[Weche moler piny]

[Weche manie ite mar 27]

Osiepe madier biro dhi nyime limo jal ma jaode othono kinde ka kinde mondo gijiwe

[Sanduk/​Picha manie ite mar 28]

Gige Ng’atwa Motho​—Konyowa Pare Koso Medowa Kuyo?

Helen, ma chwore ne otho higini manok mosekalo, wacho niya: “Nakano gige chwora mang’eny. Kaka ndalo medo kowore, ayudo ni bedo gi gigo medo parona kinde mabeyo ma ne wan-go kode. Ne ok adwar wito gimoro amora mapiyo bang’ tho chwora nikech nang’eyo ni chunya ne nyalo lokore kaka kinde medo sudo.”

Mopogore gi Helen, Claude, ma ne olalo chiege higini abich mokalo, wacho ni: “An awuon kaka aneno, ok ochuno ni akan gige chiega e ot mondo eka apare. Aparo ni chiwo gigene osekonya yie ni lokruok osebetie, kendo nyagruok gi kuyo osebedona mayot matin.”

Weche mowach malogi, nyiso kaka gima ji nyalo yiero timo gi gige jal motho, nyalo pogore. Omiyo osiepe koda wede mariek, ok bi donjore gi gima ng’ato oyiero timo gi gige jaode motho.​—Jo Galatia 6:2, 5.

[Piche manie ite mar 25]

Be nitiere kinde manyalo dwarore ahinya mondo ikony?

[Piche manie ite mar 25]

Kik wiyi wil maok igwelogi

[Piche manie ite mar 26]

Rwak jogo ma chwogi kata mondgi osetho e chenro mar tijeni mapile kata e kinde magi mag yweyo