•  Gik monego ing’e

•  Gik minyalo timo

•  Gik ma mbeseni wacho

 Ibiro geni mana ka inyiso ni iwinjori bedo ng’at migeno. Luwo chike ma jonyuolni oketo inyalo pim gi chulo gowi. Kaka imedo chulo gowino, e kaka jonyuolni biro medo keti thuolo. To ka po ni ok iluwga chike ma jonyuolni oketoni, gibiro mana medo ridoni chike.

 Nyalo kawo kinde ka pok jonyuolni ogeni. Nitie gik mang’eny ma nyaka itim mondo okony jonyuolni ng’eyo ni ginyalo geni.

 GIMA NOTIMORE ADIER: “Ka ne pod an rawera, nang’eyo gik ma jonyuolna ne dwaro ni atim, kendo ne anyalo wuondora ni atimogi, to aling’ling’ natimo mana gik ma nadwaro. Mano nomiyo ne ok yotnegi gena. Bang’ kinde, nafwenyo ni wuondruok ne ok dhi miyo ayud thuolo momedore. Mondo jonyuolni ogeni, nyaka itim gik ma nyiso ni inyalo geni.”​—Craig.

 Wach adier, kata mana ka timo mano nyalo keloni chandruok. Waduto watimoga gik ma ok kare, kata kamano, ka iriambo e wi wach moro kata itemo wacho adiera ma nusnus, mano nyalo miyo jonyuolni kik geni. To ka iwachoga adiera kinde duto kendo in jaratiro, jonyuolni biro fwenyo ni isebedo ng’at mochwiny ma yiega nyaka kethoge. Mano biro miyo gigeni.

 “Ji ok bi weyo geni mana nikech itimoga makosa, to gibiro weyo geni ka po ni itemoga wuondori ni in ng’at maber.”​—Anna.

 Muma wacho niya: “Wadwaro bedo joratiro e gik moko duto ma watimo.”​—Jo-Hibrania 13:18.

•   Par ane: Ka jonyuolni openji kama idhiye kod gima idhi timo, be iwachonegiga adiera lilo? Koso ipandonegiga weche moko?

 Bed ng’ama kawo ting’ge e yo mapek. Luw chike duto ma jonyuolni oketo e odu. Tim tije duto ma gimiyi e wang’ sa. Chopga kuonde monego idhiye e wang’ sa. Timga homework duto. Duogga ot chon kendo kik ikal sa ma jonyuolni oketo.

 “Ka jonyuolni oyieni dhi bayo gi osiepeni to giwacho ni sa adek otieno kik yudi oko, kik iduog ot sa ang’wen gi nus, kae to iparo ni gibiro yieni dhi bayo chieng’ machielo!”​—Ryan.

 Muma wacho niya: “Ng’ato ka ng’ato noting’ ting’ne owuon.”​—Jo-Galatia 6:5.

•   Par ane: Jonyuolni ong’eyiga nade kodok korka wach rito sa, timo tije mag ot, kod luwo chike moketni moriwo nyaka chike ma ok ihero?

 Bed ng’ama hore. Ka po ni nitie gima nitimo momiyo tinde jonyuolni ok ogeni, ng’e ni biro kawo kinde mondo gichak geni kendo. Kuom mano, hori.

 “Nawinjoga marach ka jonyuolna ok gol chike moko ma ne giketona kata obedo ni hika to ne medore ameda. Ne pok afwenyo ni medo higni ok nyis ni koro ng’ato pache otegno. Omiyo, nakwayo jonyuolna mondo ginyisa gik ma nanyalo timo mondo gimed gena. Nokawo kinde malach, kata kamano, mano nokonya. Kendo napuonjora ni bedo maduong’ ok e ma mi ogen ng’ato, to timbene.”​—Rachel.

 Muma wacho niya: “Sikuru ka unyiso gadier gima un.”​—2 Jo-Korintho 13:5.

•   Par ane: Ka po ni diher ni jonyuolni ogeni, ang’o ma inyalo timo mondo ‘inyis gadier’ ni koro in ng’at ma inyalo gen?

 TIM KAMA: Ng’ad e chunyi gik ma idwaro timo mondo ibed ng’at ma rito sa, ma tieko tije ot momiye, ma duogo ot sama jonyuol dwaro, kod e weche mamoko. Nyis jonyuolni gik ma idwaro timogo kendo ipenjgi ka nitie gima chielo ma digiher ni itim mondo gigeni. Kae to tem matek mondo iluw gima Muma wacho niya: “Ugol kit dhano machon oa kuomu, ma en kido ma luwore gi timbe ma nuluwo chon.” (Jo-Efeso 4:22) Bang’ kinde, jonyuolni biro chako neno lokruok mitimo!