YO RA TSJAJI YO JYOO ÑE JÑꞸꞸ
7. Ri jichiji kʼo na joo yo in chʼii
¿PJE NEE RA MAMAYO?
Yo valores ngeji kʼo kjapꞹ dʼa ntee ra juajnꞹ ja rga mimi. ¿Gi pjongꞹ in kuɇ ngekʼua dya pje ri tsjaa kʼo na sʼoo? Ma nge akjanu, xo gi nee ri jichi yo in chʼii ra tsjaji akjanu.
Na ntee ke juajnꞹ ra mimi na joo xo kjaa na joo o bʼɇpji, dya juajnꞹ kjo ra mbøsʼꞹ ñe me na jonte, texeyo mazi ra pjeta tsjaji ma kja trjatrʼi xo ma kja xuntrʼi.
NE BIBLIA JIZHI: “Jichige na joo in chʼige ngekʼua ra nzhodʼꞹ kja nu ñʼiji kꞹ na joo, ga kjanu zø ra tita, dya ra xo̱gꞹ kja ne ñʼiji” (Proverbios 22:6).
¿PJENGA ME NA MUBIYO?
Yo padya me na mubi ke yo chʼii ra juajnꞹji pje ra jñandaji kja teléfono ñe kja internet. “Kja yo dispositivo móvil søø ra mbɇdyɇ kʼo na sʼoo”, nge kʼo o mama na jñꞹꞹ ke ni chjꞹꞹ Karyn. “Bʼꞹma natjo rga mingui, pe xo bʼꞹma in chʼii na janda kʼo na sʼoo kja o teléfono”.
NE BIBLIA JIZHI: “Ma kjo [...] ra ngijñi kʼo na joo, ra mba̱ra̱jima ja nge kʼo na joo, ñe kʼo na sʼoo. Nukʼo chjɇntjui o nzhante” (Hebreos 5:14).
Xo me ni jyodʼꞹ ra zøpjꞹji na joo yo dyaja ñe ra kjapꞹji na joo. Me na joo ra manji “na pjenste” ñe “pokjꞹ”, xo ñeje ra jodʼꞹji ja rga mbøsʼꞹji yo dyaja nangeje yo padya dya kjaji akjanu yo ntee nange xe nda pøtpꞹji nguenda ꞹ teléfono.
NE BIBLIA JIZHI: “Kʼua ja nzi gi ñegeji kʼꞹ ra sʼiyatsʼꞹji yo ntee, je xo rgi sʼiyageji akjanu angezeji” (Lucas 6:31).
¿PJE SØØ RI TSJAA?
Mange na joo ja ga nge yo valores ke i pɇsʼi. Yo me pa̱ra̱ manji ke yo trʼii ñe yo xuntrʼi dya kjo ra dyobʼꞹji nge ra tsjaji kʼo na sʼoo, ma a bo jichiji na joo kja o ngumꞹ ke me na sʼoo ra tsjajikʼo.
NU KʼO SØØ RI TSJAA: Ma ri dyⱥrⱥ ke go kjogꞹ kʼꞹ na sʼoo, søø ri pjꞹrꞹ ri ñagebi in chʼii, nzakja ma ri dyⱥrⱥ kja televisión kjo bo tsjapꞹ na sʼoo naño ntee søø ri mange: “¡Me na sʼokʼo!”. Kjanu ri dyonꞹ: “¿Pje i mange? ¿Pjenga kjaji akjanu yo ntee?”.
“Ma ri negøji ke yo trʼii ra juajnꞹji kʼo na joo, otrʼꞹ ra mba̱ra̱ji pje nge kʼo na joo ñe pje nge kʼo na sʼoo” (Brandon).
Ri jichi yo in chʼii ra zopjꞹji ñe ra tsjapꞹji na joo yo dyaja.Yo tsʼitrʼi ñe yo tsʼixutrʼi zø na tsʼikeji ra pjeta mbøsʼꞹji yo dyaja xo ra manji “na pjenste” ñe “pokjꞹ”. “Ma yo tsʼitrʼi ra mba̱ra̱ji ke dya ngextrjo angezeji ra kjapꞹji nguenrra— na ngeje pɇsʼiji na pjamilia, xo bʼꞹbʼꞹ o dyojui kja colegio ñe na punkjꞹ ntee kʼua ja menzumꞹji—, akjanꞹ ra potpꞹji nguenda ja rga mbøsʼꞹji yo dyaja”, nge kʼo ju̱sʼꞹ kja kʼe libro Parenting Without Borders (Padres sin fronteras).
NU KʼO SØØ RI TSJAA: Yo tsʼitrʼi ñe yo tsʼixutrʼi søø ra mbøxkʼꞹ ri pɇpjiji kja in nzumꞹ, akjanꞹ ra pjechiji ra mbøsʼꞹji yo dyaja.
“Ma yo tsʼitrʼi ra pjechiji ra xaʼmaji o ngumꞹ, ma ra teji ñe ra bʼꞹntsjɇji dya ra nrrijemeji a ra pjechiji ra xaʼmaji na joo o ngumꞹji. Na ngeje a ra mba̱ra̱ji na joo ja rga minji” (Tara).