1, 2. (1) Ta eo epen Ilaija ear aikuj kõm̦m̦ane m̦okta jãn an etal im jar ñan Jeova? (2) Ewi wãween an Ehab im Ilaija oktak jãn doon?

 KIIÕ Ilaija ekõn̦aan kamakel̦o̦k iaan bwe en jar ñan Jemãn ilañ. Bõtab, ejjel̦o̦k pere bwe armej ro rekõn̦aan kepaake im nõbare bwe en jipañ er im kajeraam̦m̦an er. Unin aer kõn̦aan kepaake ej kõnke ej kab m̦õj aer loe an Anij uwaake jar eo an ilo an kar jilkinlal̦tak kijeek jãn lañ. Im m̦okta jãn an Ilaija wanlõñl̦o̦k ñan ijoko reutiej ilo Tol̦ Karmel bwe en jar ñan Jeova Anij, ewõr juon men ej aikuj kõm̦m̦ane meñe epen ñane. Ej aikuj kõnnaan ippãn Kiiñ Ehab.

² Ehab im Ilaija relukkuun oktak jãn doon. Ehab ear juon eo ekũbbon̦ im nuknuk ko an rar lukkuun aiboojoj im l̦ap on̦ãer. Ear bar juon eo epidodo an ro jet kapoe bwe en kõm̦m̦ani men ko rejjab jim̦we. Bõtab, Ilaija ear ekkõn̦ak kopã, im kopã eo an emaroñ kar kõm̦m̦an jãn kilin menninmour ãinwõt kilin kamel̦ ak koot. Ear juon eo eperan im tiljek, im el̦ap an tõmak ilo Anij. Men ko rar wal̦o̦k ilo raan eo rej lukkuun kwal̦o̦k kain armej rot kar Ilaija im kain armej rot kar Ehab.

3, 4. (1) Etke Ehab im ro rar kabuñ ñan Beal rar jook ilo raan eo ilo kar Tol̦ Karmel? (2) Ta kajjitõk ko jenaaj etali ilo katak in?

³ Men ko rar wal̦o̦k ilo raan eo rar kajjookok ñan Ehab im ro rar kabuñ ñan Beal. Ehab im lerooj eo pãleen etan Jezebel rar kajutak juon riabin kabuñ bwe armej ro jãn bwij ko 10 an Israel ren oktak ñan kabuñ in. Ak kiiõ, rej kab lukkuun kile bwe anij eo rar kabuñ ñane ej riabin anij. Anij in aer ear jab maroñ kõm̦m̦an bwe en bwil lokatok eo aer meñe rũkanaan ro an rar kamaat aer maroñ im kũri. Joñan, rar bar eb im m̦wijit ãnbwinnier, ak Beal ear jab uwaake er im kõjparok rũkanaan rein an 450 ke rar m̦an er. Ebar wõr juon men Beal ear jab kõm̦m̦ane. Elõñl̦o̦k jãn jilu iiõ in an jab wõt im rũkanaan ro an Beal rar akwel̦ap ñane bwe en kõm̦m̦an an wõt ium̦win iiõ  kein, ak ear jab wõt. Bõtab, m̦õttan jidik Jeova enãj bar kaalikkar ñan armej rein bwe ej Anij eo em̦ool ilo an kõm̦m̦an bwe en wõt.​—1 Kñ. 16:30–17:1, UBS; 18:1-40, UBS.

⁴ Bõtab, ñããt eo Jeova enãj kõm̦m̦an bwe en wõt? Ta eo Ilaija ear kõm̦m̦ane ke ear kõttar wõt an Jeova kawõt ioon ãneo? Im ta ko jemaroñ katak jãn joñak eo em̦m̦an an Ilaija? Eokwe, jen lale ta ko rar wal̦o̦k ilo bwebwenato in.​—Riit 1 Kiiñ 18:41-46, UBS.

5. (1) Ta eo Ilaija ear ba ñan Ehab bwe en kõm̦m̦ane? (2) Etke jejel̦ã bwe ejjel̦o̦k men en̦ Ehab ear katak jekdo̦o̦n ñe ear loi aolep men ko rar wal̦o̦k ilo raan eo?

⁵ Ilaija ear kepaak Ehab im ba: “Kiiõ, kwõn ilo̦k im m̦õñã. Ij roñ ainikien wõt; enañin wõt wõt jidik.” Ewõr ke men en̦ kiiñ in enana ear katak ãlikin an loi men ko rar wal̦o̦k ilo raan eo? Bwebwenato in ejjab kaalikkar men in. Bõtab, ej kaalikkar wõt bwe ejjel̦o̦k jabdewõt naan l̦ein ear ba ñan kwal̦o̦k an ukel̦o̦k. Ear jab kajjitõk bwe rũkanaan Ilaija en jipañe ñan kepaake Jeova im kajjitõk bwe en jol̦o̦k an bõd. Ejjel̦o̦k jabdewõt  men ear ba, ak ear kajju ilo̦k im m̦õñã. (1 Kñ. 18:41, 42, UBS) Ak ta kõn Ilaija?

6, 7. Ta eo Ilaija ear jar kake, im etke ear jar kõn men in?

⁶ Baibõl̦ ej ba, “Ilaija ear wanlõñl̦o̦k ñan jabõn Tol̦ Karmel im ear jillo̦k im l̦orak ikõtaan bukwien.” Ehab ear etal im m̦õñã ak Ilaija ear etal im jar ñan Jemãn ilañ. Ke ear jar, ear bukwelõlõ ioon bwidej im lukkuun badik. Joñan an l̦ap an jillo̦k im badik, mejãn ear tõpar bukwien neen. Men in ej kaalikkar an ettã bũruon Ilaija. Etke ear jillo̦k rot in im jar? Baibõl̦ ej ba ilo bokin Jemes 5:18 (UBS) bwe Ilaija ear jar bwe en wõt. Bwebwenato in ej kaalikkar bwe Ilaija ear kwal̦o̦k jar in an ioon Tol̦ Karmel.

⁷ Ilo kar m̦oktal̦o̦k, Jeova ear ba: “Inaaj kawõt ioon ãneo.” (1 Kñ. 18:1, UBS) Eñin unin an kar Ilaija jar. Ear jar bwe Jeova en kajejjet ankilaan ak men eo ear ba enãj kõm̦m̦ane. Jijej ear bar katakin rũkal̦oor ro an bwe ren jar kõn ejja men in wõt enañin juon to̦ujin iiõ ko tokãlik.​—Matu 6:9, 10.

8. Ta ko jemaroñ katak jãn joñak eo an Ilaija ke ear jar?

⁸ Joñak in an Ilaija ej katakin kõj kõn ta ko jemaroñ jar kaki. Unleplepin an kar jar ej kõnke ekõn̦aan bwe Anij en kajejjet men eo ear ba bwe enaaj kõm̦m̦ane. Ñe jej jar, jej aikuj keememej bwe “el̦aññe jej kajjitõk Ippãn [Anij] kõn jabdewõt men eo ekkar ñan ankilaan, Ej roñjake kõj.” (1 Jon 5:14) Kõn men in, eaorõk bwe jen jel̦ã ta ankilaan Anij bwe jen maroñ jel̦ã ta ko jen jar kaki. Im bwe jen jel̦ã kõn ankilaan Anij, jej aikuj keini ad katak Baibõl̦ ippãd make. Ejjel̦o̦k pere bwe Ilaija ear bareinwõt kõn̦aan bwe en wõt kõnke ebũrom̦õj kõn an armej in aelõñ eo an eñtaan. Emaroñ kar l̦ap an kam̦m̦oolol kõn menin kabwilõñlõñ ko Jeova ear kõm̦m̦ani ilo raan eo. En ãindein bar kõj ñe jej jar. Jen kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol Jeova kõn men ko ej kõm̦m̦ani im bar jar kõn ro jet.​—Riit 2 Korint 1:11, UBS; Pilippai 4:6.

9. (1) Ilaija ear jilkinl̦o̦k l̦eo karejeran bwe en ilen ta? (2) Ta men ko ruo jemaroñ katak jãn Ilaija?

⁹ Ilaija ear tõmak bwe Jeova enaaj kõm̦m̦an bwe en wõt,  bõtab ear jab jel̦ã ñããt eo Jeova enaaj kõm̦m̦ane men in. Innem ta eo rũkanaan in ear kõm̦m̦ane ke ear kõttar wõt an Jeova kawõt ioon ãneo? Baibõl̦ ej ba: “Ear ba ñan l̦eo karejeran, ‘Kwõn ilo̦k im reimetol̦o̦k.’ L̦eo ear ilo̦k im jepl̦aaktok im ba, ‘Ejjel̦o̦k men en̦ iar loe.’ Jiljilimjuon alen an Ilaija ba en ilo̦k.” (1 Kñ. 18:43, UBS) Ewõr ruo men ko jemaroñ katak jãn joñak in an rũkanaan Ilaija. Kein kajuon, ear lukkuun tõmak bwe Jeova enaaj kajejjet ankilaan ilo an kõm̦m̦an bwe en wõt. Kein karuo, ear kõttar im lale wõt iien eo Jeova enaaj kõm̦m̦ane men in.

10, 11. (1) Ewi wãween an kar Ilaija kwal̦o̦k an tõmak kallim̦ur eo an Jeova? (2) Etke jemaroñ tõmak kallim̦ur ko an Anij?

¹⁰ Kõnke Ilaija ear tõmak kallim̦ur eo an Jeova, ear jab bõjrak an lale ewõr ke jabdewõt kakõl̦l̦e im ej kaalikkar bwe epaak an Jeova kawõt ioon ãneo. Ear jilkinl̦o̦k rũkarejar eo an bwe en etal ñan juon jikin eutiej im lale ewõr ke jabdewõt men en̦ ej loe im ej kaalikkar bwe enaaj wõt. Im ke rũkarejar eo ear jepl̦aaktok, ear ba: “Ejjel̦o̦k men en̦ iar loe.” Mel̦el̦ein bwe ear lukkuun ejjel̦o̦k kõdo̦ ñan jidik. Ak kwõj ke keememej ta eo Ilaija ear ba m̦oktal̦o̦k ñan Kiiñ Ehab? Ilaija ear ba ñan Kiiñ Ehab bwe ej “roñ ainikien wõt.” Etke rũkanaan in ear ba men in ke ekar ejjel̦o̦k kõdo̦ ñan an wõt?

¹¹ Ilaija ear jel̦ã bwe ñe Jeova ej kõm̦m̦an kallim̦ur enaaj kajejjete. Ilaija ear juon rũkanaan im ear itok ikijjeen etan Jeova. Kõn men in, ear jel̦ã kadede bwe Anij enaaj kajejjet naan ko An. Joñan an kar l̦ap an Ilaija tõmak naan ko an Jeova, ear ãinwõt ñe ear roñ ainikien an wõt. Men in ej kakeememej kõj kõn Moses. Joñan an kar l̦ap an Moses tõmak, Baibõl̦ ej ba bwe ear “ãinwõt ñe ear lo Anij, eo jeban loe.” Joñan dein ke am̦ bar lukkuun tõmak ilo Anij? Anij ej letok elõñ un ko unin ad aikuj tõmak ilo e im kallim̦ur ko an.​—Hi. 11:1, 27, UBS.

12. (1) Ewi wãween an kar Ilaija kwal̦o̦k an jab m̦ad? (2) Ta kar l̦õmn̦ak eo an Ilaija ke rũkarejar eo ear ba bwe ear loe juon kõdo̦ jidikdik?

¹² Ilaija ear jab m̦ad ak ear kõttar wõt im lale ñããt eo Jeova enãj kõm̦m̦an bwe en wõt. Ear jilkinl̦o̦k rũkarejar eo an bwe en ilen lale ewõr ke kõdo̦. Im ejjab juon wõt kõttan an kar jilkinl̦o̦ke ak jimjuon kõttan! Jemaroñ pijaikl̦o̦k an rũkarejar eo m̦õk in etal im bar itok bwe en bõktok ennaan ñane. Ilaija ear kijooror in loe juon kakõl̦l̦e kõn an naaj wõt im ear jab m̦õk in jilkinl̦o̦k rũkarejar in an bwe en lale lañ im kappok  kõdo̦. Ãliktata, ke rũkarejar eo ear jepl̦aaktok ilo alen eo kein kajimjuon, ear ba: “Iar lo juon kõdo̦ jidikdik piden pã, ej wanlõñl̦o̦k jãn lo̦jet.” Baj pijaikl̦o̦k m̦õk an rũkarejar eo joñe kõdo̦ jidikdik eo kõn pein ke ej reilo̦k im loe an wanlõñl̦o̦k jãn ijo jabõntata in Lom̦al̦o El̦ap! Bõlen ilo kar l̦õmn̦ak eo an rũkarejar eo, kõdo̦ in ej juon kõdo̦ bajjek kõnke edik. Bõtab, ippãn Ilaija, kõdo̦ in ekar kanooj l̦ap tokjãn. Ãlikin an rũkarejar eo kõnnaanek e kõn kõdo̦ eo, Ilaija ear ba: “Kwõn ilo̦k ñan ippãn Kiiñ Ehab im jiroñe bwe en uwe ioon jariot eo waan im jepl̦aak ñan m̦weo im̦õn m̦okta jãn an wõt im eban etal.”​—1 Kñ. 18:44, UBS.

13, 14. (1) Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane ñan anõk joñak eo an Ilaija ke ear jab m̦ad? (2) Etke jej aikuj kate wõt kõj ilo ad jerbal ñan Jeova im jab m̦ad?

¹³ Juon in bar wãween Ilaija ear likũt juon joñak em̦m̦an ñan kõj ilo raan kein. Etke? Kõnke ilo tõre kein jej mour ie, m̦õttan jidik Anij enaaj kajejjet ankilaan ak kõn̦aan eo an jãn kar jinoin. Ilaija ear kõttar an jem̦l̦o̦k iien det eo. Ak rũkarejar ro an Anij ilo raan kein rej kõttar an jem̦l̦o̦k jukjukun pãd in enana. (1 Jon 2:17) Ilo ad kõttar an Jeova Anij naaj bõktok jem̦l̦o̦kin, jen kate kõj im jab m̦ad ãinwõt an kar Ilaija jab m̦ad. Jijej, eo ej make wõt Nejin Anij, ear jiroñ rũkal̦oor ro an im ba: “Kom̦win ekkõl, bwe kom̦ jaje ilo raan et Irooj enaaj itok.” (Matu 24:42) Ta mel̦el̦ein an kar Jijej ba men in? Mel̦el̦ein ke bwe rũkal̦oor ro an Jijej reban jel̦ã kõn ñããt enaaj jem̦l̦o̦k raan ko ãliktata? Ejjab, kõnke ear kwal̦o̦k ta ko renaaj wal̦o̦k me rej kakõl̦l̦en ad pãd ilo raan ko ãliktata. Im kõj aolep, jej loe an jejjet im wal̦o̦k aolep kakõl̦l̦e ko kõn “iien eo ãliktata.”​—Riit Matu 24:3-7, UBS.

¹⁴ An jejjet kitien kakõl̦l̦e ko ej lukkuun kam̦ool bwe jej mour ilo raan ko ãliktata. Men in ej ke kõm̦akũt kõj bwe jen kate wõt kõj ilo ad jerbal ñan Jeova im jab m̦ad? Ke ear wal̦o̦k kõdo̦ jidikdik eo, Ilaija ear kajju tõmak bwe Jeova ej pojak in kawõt ioon ãneo. Rũkanaan in ear lukkuun kõjatdikdik bwe enaaj wõt, innem ear ke wõt?

15, 16. (1) Ta ko rar wal̦o̦k ilo idiñ? (2) Ta ko Ilaija emaroñ kar l̦õmn̦ak kaki kõn Ehab?

¹⁵ Baibõl̦ ej ba: “Ãlikin jidik wõt iien ear kilmeej lañ kõn kõdo̦, im ear jino l̦ap kõto im wõt mijeljel. Ehab ear uwe ioon jariot eo waan im jepl̦aak ñan Jezriel.” (1 Kñ. 18:45, UBS) Ear wõr men ko rar wal̦o̦k ilo idiñ m̦okta jãn an kar wõt. Ke rũkarejar eo an Ilaija ear bõkl̦o̦k ennaan eo an Ilaija ñan Ehab, ear l̦apl̦o̦k kõdo̦ eo im ear jino kilmeej lañ im l̦ap kõto. Im ãliktata, ear wõtlo̦k wõt eo im ute aolepen ãneen Israel. Ej kab itõn bar wõt ãlikin 3 jimattan iiõ. Kiiõ ear jako an m̦õrã bwidejin ãneo kõnke ear lutõkl̦o̦k kõn dãn. Joñan an kar wõt mijeljel ear ibwijleplepe reba Kaishon. Jikin eo in kar m̦an rũkanaan ro an Beal ie im el̦ap an kar obrak kõn bõtõktõk. Ak ke ear ibwijleplepe reba in im l̦ap an to̦o̦r, ear etal im jako an bõtõktõk. Bareinwõt, ear pel̦l̦o̦k iien in ñan an RiIsrael ro renana karreoik Israel jãn kabuñ in Beal im ukel̦o̦k bwe Jeova en jol̦o̦k aer bõd.

¹⁶ Ejjel̦o̦k pere bwe Ilaija ear kõjatdikdik bwe armej ro renaaj jol̦o̦k kabuñ in Beal jãn Israel! Emaroñ kar l̦õmn̦ak ippãn make kõn ta l̦õmn̦ak ko an Ehab kõn aolep men ko ear loi ilo raan eo. Emaroñ kar kõn̦aan jel̦ã ñe l̦ein enaaj ukel̦o̦k im oktak jãn an kabuñ ñan Beal. Ilo m̦ool, men ko rekabwilõñlõñ rar wal̦o̦k ilo raan eo ren kar kõm̦akũt Ehab ñan kõm̦m̦an oktak. Bõtab, jejjab jel̦ã kõn l̦õmn̦ak ko an Ehab ilo kar tõre eo. Bwebwenato eo ej baj ba wõt bwe kiiñ in ear “uwe ioon jariot eo waan im jepl̦aak ñan Jezriel.” Ewõr ke men en̦ l̦ein ear ekkatak ãlikin an kar lo ta ko rar wal̦o̦k? Ear ke peek ilo bũruon bwe enaaj ro̦o̦l im kõm̦m̦an oktak? Eokwe, men ko rar wal̦o̦k tokãlik rej kaalikkar bwe ejjel̦o̦k men en̦ ear kõm̦m̦ane. Bõtab, ejjañin jem̦l̦o̦k men ko rar wal̦o̦k ñan Ehab im Ilaija ilo kar raan eo.

17, 18. (1) Ta eo ear wal̦o̦k ñan Ilaija ke ear etal ilo ial̦ eo ñan Jezriel? (2) Etke ekabwilõñlõñ an kar Ilaija ettõr jãn Karmel ñan Jezriel? (Bar lale kõmel̦el̦e jidikdik eo.)

¹⁷ Rũkanaan in an Jeova ear jino etal ilo ejja ial̦ eo Ehab ear etal iel̦o̦k. Ear jab pidodo an etal ñan ijo ej jibadekl̦o̦k kõnke ettol̦o̦k. Bareinwõt, ear wõt raan eo im m̦õttan jidik enaaj marok im pen an lo m̦aan kõnke ekilmeej lañ im ejino jota. Bõtab, ke ej etal ilo ial̦ eo an, ear wal̦o̦k juon menin kabwilõñlõñ ñane.

 ¹⁸ Baibõl̦ ej ba: “Kajoor eo an [Jeova] ear buñ ioon Ilaija; ear kañũrñũr im ettõr im̦aan Ehab l̦o̦k ñan Jezriel.” (1 Kñ. 18:46, UBS) Ealikkar bwe ‘kajoor eo an Jeova’ ear pãd ippãn Ilaija ilo kabwilõñlõñ. Ettol̦o̦kin Jezriel ñan ijo Ilaija ear pãd ie ear 19 m̦ail̦. Im ear bwe an Ilaija rũtto ilo tõre in. a (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Baj pijaik m̦õk an rũkanaan in limi lõñtak nuknuk eo an im lukwõje ñan ipin bwe en jab kaabori an ettõr. Ãlikin an kõm̦m̦ane men in, ear jino ettõr ilo ial̦ eo meñe ear eppedkatkat kõn an wõt. Joñan an kar m̦õkaj an Ilaija ettõr, ear tõpare jariot eo waan Kiiñ Ehab im el̦e l̦o̦k wõt jãne!

19. (1) Ke Anij ear lel̦o̦k kajoor ñan Ilaija bwe en maroñ aetok an ettõr, men in ej kakeememej kõj kõn ta? (2) Ke Ilaija ear ettõr ñan Jezriel, ta eo ear jel̦ã?

¹⁹ El̦ap wõt an kar Ilaija jeraam̦m̦an kõn men in ekabwilõñlõñ ear iioone! Pijaikl̦o̦k m̦õk joñan an kar m̦õn̦õn̦õ ke ear eñjake an kajoortok ãnbwinnin im jaje m̦õk meñe ear ettõr ilo juon ial̦ eaetok. Im joñan an kar kajoor ilo tõre in emaroñ kar l̦apl̦o̦k jãn iien eo ear juon jo̦dikdik. Men in ej kakeememej kõj kõn kanaan ko an Anij bwe juon iien ro rej tiljek ñane renaaj bar kajoor im ãjmour ñe lal̦ in enaaj erom juon Pedetaij. (Riit Aiseia 35:6, UBS; Luk 23:43) Ke Ilaija ear ettõr ilo ial̦ eo epedkat, ejjel̦o̦k pere bwe ear jel̦ã bwe Jemãn ilañ Jeova, eo ej Anij eo em̦ool, el̦ap an buñbũruon ippãn!

20. Ta ko jen kate kõj kõm̦m̦ani bwe jen maroñ bõk jeraam̦m̦an ko jãn Jeova?

²⁰ Jeova ekõn̦aan kajeraam̦m̦an kõj. Innem, jen kate kõj bwe jen bõk jeraam̦m̦an ko jãne. Jeraam̦m̦an ko jãn Anij raorõk im l̦ap tokjãer. Kõn men in, jen anõke Ilaija ilo ad kõttar im lale wõt wãween ko rej wal̦o̦k ilo raan kein im rej kam̦ool bwe m̦õttan wõt jidik Jeova enaaj bõktok jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in enana. Jen bareinwõt anõke Ilaija ilo ad lukkuun tõmak bwe Jeova enaaj kajejjet kallim̦ur ko an kõnke ej “Anij in m̦ool.”​—Sam 31:5.