1. Ta ko remaroñ kõm̦m̦an bwe jen inepata, im ewi wãween an men kein maroñ jelõt kõj?

KWÕNAÑIN kar eñtaan ke kõn an l̦ap am̦ inepata? * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Bõlen kwõj inepata kõn am̦ metak kõn ta eo ro jet rar ba ak kõm̦m̦ane. Ak bõlen kwõj bar inepata kõn ta eo kwaar ba ak kõm̦m̦ane. Ñan waanjoñak, bõlen kwaar kõm̦m̦ane juon bõd im kwõj inepata ñe Jeova eban jol̦o̦k am̦ bõd. Ejjab men in wõt, ak kwõmaroñ l̦õmn̦ak bwe kõnke el̦ap am̦ inepata, edik am tõmak im kwõj juon armej eo enana. Ak em̦ool ke men in?

2. Ta jet iaan waanjoñak ko ilo Baibõl̦ rej kwal̦o̦k bwe ñe jej inepata ejjab mel̦el̦ein bwe edik ad tõmak?

² Jen etale jet waanjoñak kõn inepata ilo Baibõl̦. Anna, eo me ej jinen ri-kanaan Samuel, ear juon kõrã eo el̦ap an tõmak. Bõtab, ear lukkuun inepata ke juon iaan ro ilo baam̦le eo an ear nana an kõm̦m̦an ñane. (1 Sa. 1:7, UBS) Rijjilõk Paul ear kajoor tõmak eo an, ak ear l̦ap an “inepata kõn aolep eklejia ko.” (2 Kor. 11:28) Kiiñ Devid ear kajoor tõmak eo an, kõn men in Jeova ear lukkuun yokwe e. (Jrb. 13:22) Meñe ãindein, ak Devid ear kõm̦m̦an bõd im men in ear kõm̦m̦an an lukkuun inepata. (Sam 38:4, UBS) Bõtab Jeova ear kaenõm̦m̦ane rein kajjojo. Jen etale ta ko jemaroñ katak jãn joñak ko an rein.

3. Ewi wãween an naan ko an ro jet maroñ kõm̦m̦an ad inepata?

³ Jemaroñ inepata ñe eddo an ro jet kõnnaan ak enana aer kõm̦m̦an ñan kõj. Im em̦ool men in ñe eo ej kõmetak kõj ej juon m̦õttad eo jepaake ak ñe ej juon nukũd. Jemaroñ inepata ñe kõtaan eo ad ippãn armej in enaaj jorrããn. Jet iien, armej eo me ear kõmetak kõj ear jab l̦õmn̦ak ilo an kõnono, im men in emaroñ kõmetak kõj ãinwõt ñe juon jãje ej wãkar kõj. (JK. 12:18) Ak bõlen juon armej ear kããlõt bwe en kõjerbal naan ko rekõmmetak. Juon jeid im jatid jiroñ ear iioone men in. Ej ba, “Jet iiõ ko remootl̦o̦k, juon eo iar l̦õmn̦ak bwe em̦m̦an ñan m̦õttãiki ear kajeededi mel̦el̦e ko reriab kõn ña ilo online. Iar metak im inepata. Iar jab mel̦el̦e etke juon m̦õtta eo iar lõke ear kõmetak eõ.” Ñe em̦õj an juon m̦õttam eo kwõj epaake ak juon nukũm kõmetak eok, eokwe elõñ men ko kwõmaroñ katak jãn joñak eo an Anna.

4. Ta apañ ko reppen Anna ear aikuj in kõm̦adm̦õdi?

⁴ Ear wõr apañ ko reppen Anna ear iiooni. Ium̦win elõñ iiõ ear jab maroñ wõr nejin ajri. (1 Sa. 1:2, UBS) Ilo m̦antin Israel, ñe juon kõrã ejjab maroñ wõr nejin rej tõmak bwe Anij ear jab kõjeraam̦m̦ane. Im menin ear lukkuun kajooke Anna. (Jen. 30:1, 2, UBS) Ejjab men in wõt, ak ear bar wõr juon pãleen l̦eo ippãn etan Penina, im kõrã in ear maroñ keotak nejin ajri. Bareinwõt Penina ear ebbanbane Anna im “ekõn kakũtõtõiki im kainepataiki.” (1 Sa. 1:6, UBS) Ilo jinoin, ear lukkuun pen ñan an Anna kijenmej ium̦win mãlejjoñ kein reppen. Joñan an kar l̦ap an inepata “ekõn jañ im jab m̦õñã.” Ear “kanooj in inepata” ilo bũruon. (1 Sa. 1:7, 10, UBS) Ewi wãween bwe Anna en kar lo aenõm̦m̦an?

5. Ewi wãween jar ear jipañ Anna?

⁵ Anna ear lutõkl̦o̦k bũruon ñan Jeova ilo jar. Ãlikin an kar jar, ear kõmel̦el̦eik Bũrij eo El̦ap Ili kõn men eo ej iioone. Im Ili ear ba ñan e: “Kwõn ilo̦k ilo aenõm̦m̦an, im Anij an Israel en lewaj ñan eok men eo kwaar kajjitõk ippãn kake.” Ta eo ear wal̦o̦k? Anna “ear etal im m̦õñã, im ejako an inepata.” (1 Sa. 1:17, 18, UBS) Jar ear jipañ Anna bwe en aenõm̦m̦an.

6. Ikijjeen jar, ta ko jemaroñ katak jãn Anna im jãn Pilippai 4:6, 7?

⁶ Jemaroñ lo aenõm̦m̦an ikijjeen ad ekkeini ad jar. Anna ear jol̦o̦k el̦ap iien ñan kõnono ñan Jemãn ilañ. (1 Sa. 1:12) Kõj  bareinwõt jemaroñ kaetokl̦o̦k ad kõnono ippãn Jeova kõn apañ ko jej iiooni, men ko jej mijak kaki, im kõn m̦õjn̦o̦ ko ad. Jar ko ad rejjab aikuj in wãjepdik. Jet iien jemaroñ jab kile ad kõjerbal naan ko reddo me renaaj kõm̦m̦an ad jañ ñe jej kõnnaan ñan Jeova kõn inepata ko ad. Jekdo̦o̦n ak, Jeova eban m̦õk in roñjake kõj. Kobal̦o̦k ippãn jar ko ad kõn apañ ko ad, jej aikuj keememej naanin tõl eo ilo Pilippai 4:6, 7. (Riit.) Paul ear kaalikkar ñan kõj bwe jen kam̦m̦oolol Jeova ilo jar ko ad. Elukkuun lõñ un ko unin ad kam̦m̦oolol Jeova. Ñan waanjoñak, jemaroñ kam̦m̦oolole kõn menin letok eo kõn mour, kõn menin kõm̦anm̦an ko an raiboojoj, kõn yokwe eo an el̦ap, im kõn an kar letok juon kõjatdikdik eo el̦ap an em̦m̦an. Bar ta ko jet jemaroñ katak jãn Anna?

7. Ta eo Anna im l̦eo pãleen erro ar ekkeini aerro kõm̦m̦ane?

⁷ Mekarta ñe ear wõr apañ ko Anna ear iiooni, ak aolep iien ear etal ippãn l̦eo pãleen l̦o̦k ñan jikin kabuñ eo an Jeova ilo Shiloh. (1 Sa. 1:1-5, UBS) Ke ear pãd ilo im̦õn kõppãd eo, bũrij eo el̦ap Ili ear kõkajoore im ba bwe ej kõjatdikdik bwe Jeova enaaj uwaake jar eo an, im men in ear kaenõm̦m̦ane Anna.​—1 Sa. 1:9, 17.

8. Ta eo kweilo̦k ko ad remaroñ kõm̦m̦ane ñan kõj? Jouj im kõmel̦el̦e.

⁸ Jemaroñ bar lo ad aenõm̦m̦an ñe jej ekkeini wõt ad pãd ilo kweilo̦k ko. Ilo jar in kõpel̦l̦o̦k eo ilo iien kweilo̦k ko ad, juon jeid im jatid em̦m̦aan ej jar im kajjitõk kõn jetõb kwõjarjar eo an Jeova bwe en pãd ippãd. Aenõm̦m̦an ej juon iaan m̦õttan leen jetõb kwõjarjar. (Gal. 5:22) Meñe jej inepata ak jej pãd ilo iien kweilo̦k ko, jej kõtl̦o̦k bwe Jeova im ro jeid im jatid ren kõkajoor im jipañ kõj bwe en bar aenõm̦m̦an l̦õmn̦ak ko ad im bũruod. Jar im iien kweilo̦k ko ad rej wãween ko Jeova ej kõjerbali ñan kaenõm̦m̦an kõj. (Hib. 10:24, 25) Jen bar etale ta eo jemaroñ katak jãn bwebwenato eo an Anna.

9. Ta eo ear jab oktak ikijjeen apañ eo ear wal̦o̦k ñan Anna, ak ta ear jipañe?

⁹ Ear jab m̦õkaj an jako men eo ear kõm̦m̦an an Anna inepata. Ke Anna ear jepl̦aak ñan m̦weo im̦õn ãlikin an kar kabuñ ilo im̦õn kõppãd eo, ear ro̦o̦l im jokwe ilo ejja m̦weo wõt me Penina ej bar jokwe ie. Im Baibõl̦ eo ejjab kwal̦o̦k bwe Penina ear kõm̦m̦an oktak. Kõn men in Anna ear aikuj wõnm̦aanl̦o̦k im kijenmej kõn naan ko rekõmetak jãn Penina. Bõtab Anna ear maroñ dãpij wõt an aenõm̦m̦an. Ilo kar iien eo ke Anna ear jar im ekar lõke bwe Jeova enaaj roñjake jar eo an, ear jako an inepata. Ear kõtl̦o̦k bwe Jeova en kaenõm̦m̦ane. Im jet iien tokãlik, kar kõjeraam̦m̦ane Anna kõn juon nejin make ajri!—1 Sa. 1:19, 20, UBS; 2:21, UBS.

10. Ta eo jemaroñ katak jãn waanjoñak eo an Anna?

¹⁰ Jemaroñ bar lo ad aenõm̦m̦an meñe men ko rej kainepataik kõj eto aer jako. Meñe jej jar im keini ad pãd ilo kweilo̦k ko, ak jet iaan apañ ko jej iiooni remaroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt. Ak jej katak jãn waanjoñak eo an Anna, bwe ejjel̦o̦k jabdewõt enaaj kabõjrak an Jeova kaenõm̦m̦an bũruod. Jeova ejãmin mel̦o̦kl̦o̦k kõj, im ejjab to enaaj kõjeraam̦m̦an kõj kõn ad dãpij wõt ad tiljek.​—Hib. 11:6.

11. Kar ta un ko unin an Paul inepata?

¹¹ Ear lõñ un ko unin Paul ear eñjake an inepata. Ñan waanjoñak, kõnke ear yokwe ro jein im jatin, ear l̦ap an inepata kõn apañ ko rar iiooni. (2 Kor. 2:4; 11:28) Ilo kar jerbal eo an ãinwõt juon rijjilõk, Paul ear iioon ri-jum̦ae ro rar m̦ane im jol̦o̦ke ilo jikin kalbuuj.  Ear bar aikuj kijenmej kõn men ko reppen me rar kõm̦m̦an an inepata, ãinwõt juon eo “ejabwe men ko” ippãn. (Pil. 4:12) Bareinwõt kõn an kar jilu alen an kar jorrããn wa ko ear uwe ie, menin emaroñ kar bar kõm̦m̦an bwe en inepata ñe ej ejjerakrõk. (2 Kor. 11:23-27) Ta eo ear jipañ Paul ke ear wõr an inepata?

12. Ta eo ear jipañ kadikl̦o̦k an Paul inepata?

¹² Paul ear inepata kõn ro jein im jatin ke rar iiooni men ko reppen, bõtab ear jab kajjioñ bwe en make iaan im kõm̦adm̦õdi apañ ko an ro jein im jatin. Paul ear juon eo ettã bũruon. Ear karõk bwe ro jet ren bar jipañ kõjparok eklejia eo. Ñan waanjoñak, ear lel̦o̦k maroñ in tõl ñan em̦m̦an ro ear lõke er ãinwõt Timote im Taitõs. Im ejjel̦o̦k pere bwe jerbal eo em̦m̦aan rein rar kõm̦m̦ane ear jipañ kadikl̦o̦k an Paul inepata.​—Pil. 2:19, 20; Tai. 1:1, 4, 5.

13. Ewi wãween an em̦m̦aan ro rej lale eklejia anõke joñak eo an Paul?

¹³ Kajjitõk an ro jet jipañ eok. Ãinwõt Paul, rainin elõñ em̦m̦aan ro rej lale eklejia me el̦ap yokwe ippãer rej inepata kõn ro ilo eklejia eo me rej iioon elõñ apañ. Bõtab kõn an lõñ uwaan ro ilo eklejia eo, juon wõt em̦m̦aan ejabwe ñan an jipañ aolep. Ettã bõro enaaj jipañ e bwe en m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k jerbal ko jet ñan em̦m̦aan ro rekkar ñan bõk eddo ko jet, im ñan kammineneik likao ro reddik ñan aer jipañ e kõjparok bwijin jiip ko an Anij.​—2 Tim. 2:2.

14. Ta eo Paul ear jab inepata kake, im ta eo jemaroñ katak jãn joñak eo an?

¹⁴ Kaalikkar aikuj eo am ñan bõk kaenõm̦m̦an. Kõn an ettã bũruon Paul, ear pukot im bõk kõkajoor jãn ro m̦õttan. Ear jab inepata ñe ro jet renaaj l̦õmn̦ak bwe e juon armej em̦õjn̦o̦ ñe ej kaalikkar bwe ear bõk kaenõm̦m̦an jãn ro jet. Ke ear je lõta eo an ñan Pailimõn, Paul ear ba: “El̦ap aõ lañlõñ im aenõm̦m̦an kõn aõ roñ kõn yokwe eo am̦.” (Pai. 7) Paul ear kwal̦o̦k jet iaan ro rar jerbal ippãn im rar lukkuun kõkajoore ilo iien ko ear iiooni men ko reppen. (Kol. 4:7-11) Ñe ettã bũruod im jej kaalikkar bwe jej aikuj bõk kaenõm̦m̦an, ro jeid im jatid renaaj m̦õn̦õn̦õ in letok ñan kõj jipañ eo jej aikuji.

15. Ta eo Paul ear kõm̦m̦ane ke ear iiooni wãween ko el̦ap aer kar kainepataiki?

¹⁵ Lõke Naan eo an Anij. Paul ear jel̦ã bwe Naanin Anij enaaj kaenõm̦m̦ane. (Rom 15:4) Im enaaj lel̦o̦k ñane mãlõtlõt ñan jipañe bwe  en jel̦ã kilen kõm̦adm̦õde jabdewõt apañ ko ej jelm̦aiki. (2 Tim. 3:15, 16) Ke ear kalbuuj ilo Rome alen eo kein karuo, Paul ear kile bwe m̦õttan jidik enaaj kar mej. Ilo iien in me el̦ap an kar pen ñane, ta eo Paul ear kõm̦m̦ane? Ear kajjitõk ippãn Timote bwe en m̦õkaj im bõkl̦o̦k ñan ippãn “bok lemlem ko.” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Etke? Kõnke bok lemlem ko remaroñ kar Jeje ko ilo Kajin Hibru me Paul emaroñ kar kõjerbali ñan katak Baibõl̦ ippãn make. El̦aññe jenaaj anõke Paul im keini ad katak kõn Naanin Anij, Jeova enaaj kõjerbal eoon ko ñan kaenõm̦m̦an kõj​—jekdo̦o̦n kain apañ rot ko jej iiooni.

16. Ta apañ eo Devid ear make kõm̦m̦ane bwe en kar wõr an inepata?

¹⁶ Ear wõr unin an kar lukkuun nana an Devid mour. Ear l̦õñ ippãn Batshiba, ear karõk bwe en mej l̦eo pãleen Batshiba, im ear kajjioñ n̦ooje bõd eo ear kõm̦m̦ane. (2 Sa. 12:9) Ilo jinoin, Devid ear kõjekdo̦o̦n an nana bõklõkõt eo an kõn bõd eo ear kõm̦m̦ane. Tokjãn men in, ear jab jorrããn wõt kõtaan eo an ippãn Jeova ak ear bareinwõt kõm̦m̦an bwe en l̦ap an inepata im nañinmej. (Sam 32:3, 4, UBS) Ta eo ear jipañ Devid ñan kõm̦adm̦õde apañ eo ear kõm̦m̦ane ñan e make, im ta eo emaroñ jipañ kõj ñe jenaaj kõm̦m̦ane juon jerawiwi?

17. Ewi wãween an naan ko an Devid ilo Sam 51:1-4 kaalikkar an kar lukkuun bũrom̦õj im kõn̦aan ukel̦o̦k jãn bõd eo ear kõm̦m̦ane?

¹⁷ Jar ñan bõk jeorl̦o̦k bõd. Tokãlik Devid ear kile an aikuj pukot jipañ eo an Jeova ikijjeen jar. Ear lukkuun ukel̦o̦k jãn bũruon, im kwal̦o̦k jerawiwi ko an. (Riit Sam 51:1-4, UBS.) Men in ear kõm̦m̦an bwe en bar lo aenõm̦m̦an im m̦õn̦õn̦õ! (Sam 32:1, 2, 4, 5, UBS) El̦aññe kwaar kõm̦m̦ane juon jerawiwi el̦ap, jab kajjioñ in n̦ooje bõd eo am̦. Ijello̦kun am̦ ãindein, kwõn jar ñan Jeova im kwal̦o̦k aolepen jerawiwi ko am̦ ñane. Kiiõ kwõnaaj jino eñjake am̦ aenõm̦m̦an im jako am̦ inepata kõn an kar nana bõklõkõt eo am̦. Ak el̦aññe kokõn̦aan bwe en bar jepl̦aak im bar em̦m̦an kõtaan eo am̦ ippãn Jeova, eokwe ebar lõñ men ko jet kwõj aikuj kõm̦m̦ani ijello̦kun wõt am̦ jar.

18. Ewi wãween an kar Devid eo̦roñ naanin kauwe ko?

¹⁸ M̦õn̦õn̦õ in bõk kauwe. Ke Jeova ear jilkinl̦o̦k ri-kanaan Netan ñan kajedmatmate jerawiwi eo an Devid, Devid ear jab kõm̦m̦an  jekpen ak ba bwe men eo ear kõm̦m̦ane ear jab lukkuun nana. Ilo m̦õkaj ear kam̦ool bwe ear jerawiwi n̦ae l̦eo pãleen Batshiba im el̦aptata ear kam̦ool bwe ear jerawiwi n̦ae Jeova. Devid ear m̦õn̦õn̦õ in bõk kauwe jãn Jeova, im Jeova ear jol̦o̦k an bõd. (2 Sa. 12:10-14) El̦aññe jaar kõm̦m̦ane juon jerawiwi el̦ap, jej aikuj in kõnnaan ippãn ro me em̦õj an Jeova jitõñ er bwe ren jabõte kõj. (Jem. 5:14, 15) Im jej aikuj kõjparok bwe jen jab jojomare kõj make. El̦aññe enaaj m̦õkaj ad jerbali naanin kauwe ko rej litok ñan kõj, enaaj m̦õkaj ad bar lo aenõm̦m̦an im lañlõñ.

19. Ta eo jen kate kõj ñan kõm̦m̦ane?

¹⁹ Kate eok ñan jab bar ãliji bõd ko kwaar kõm̦m̦ani. Kiiñ Devid ear jel̦ã bwe ear aikuji jipañ eo an Jeova bwe en jab bar ãliji jerawiwi ko ear kõm̦m̦ani. (Sam 51:7, 10, 12) Ãlikin an kar bõk jeorl̦o̦k bõd jãn Jeova, Devid ear kate e im kõjparok bwe en jab bar l̦õmn̦ak ñan kõm̦m̦ani men ko rebõd. Tokjãn men in, ear lo an bar lukkuun aenõm̦m̦an.

20. Ewi wãween ad kwal̦o̦k kam̦m̦oolol Jeova kõn an mõnõnõ in jeorl̦o̦k ad bõd?

²⁰ Jej kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol Jeova kõn an m̦õn̦õn̦õ in jeorl̦o̦k ad bõd. Jej kõm̦m̦ane men in ikijjeen ad jar im kajjitõk ippãn ñan jol̦o̦k bõd ko ad, ñe jej m̦õn̦õn̦õ in bõk kauwe, im ñe jej kate kõj ñan jab bar ãliji bõd ko jaar kõm̦m̦ani. Ñe jenaaj kõm̦m̦ani buñtõn ne kein, jenaaj bar lo ad aenõm̦m̦an. James, juon jeid im jatid em̦m̦aan ear kam̦ool men in. Ej ba: “Ke iar kwal̦o̦k jerawiwi eo aõ ñan em̦m̦aan ro rej lale eklejia, ilo kõkkar iar eñjake an men eo eddo ippa jako jãn iioon aera. Iar bar jino eñjake aõ aenõm̦m̦an ilo bũruõ.” Ej juon men in kõkajoor kõj kõn ad jel̦ã bwe “Jeova ej epaak ñan ro erup bũrueer, im Ej lo̦mo̦o̦ren ro rettã wõt ilo aer.”​—Sam 34:18.

21. Ewi wãween ad kõtl̦o̦k bwe Jeova en kaenõm̦m̦an kõj?

²¹ Ke ej epaaktok raan ko ãliktata, men ko rej kõm̦m̦an unin ad inepata renaaj lõñl̦o̦k wõt. El̦aññe ewõr men ko kwõj inepata kaki, jab rum̦wij in pukot jipañ eo an Jeova. Jen lukkuun niknik ilo ad katak Baibõl̦. Katak jãn joñak ko an Anna, Paul, im Devid. Kajjitõk ippãn Jemãdwõj ilañ bwe en jipañ eok ñan jel̦ã ta eo ej kõm̦m̦an am̦ inepata. (Sam 139:23, UBS) Kõtl̦o̦k bwe en jipañ eok kõn men ko kwõj inepata kaki, el̦aptata kõn apañ ko me rel̦l̦ap jãn joñan am maroñ. Ñe kwõnaaj kõm̦m̦ane men in, kwõnaaj ãinwõt ri-jeje sam eo ear al ñan Jeova ãinwõt in: “Ke elõñ inepata ilo bũruõ, Am̦ naanin kaenõm̦m̦an ej kalañlõñ aõ.”​—Sam 94:19.