അവരോ​ടു പറഞ്ഞു: പ്രധാ​ന​പ്പെട്ട ചില പുരാതന കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​കൾ 2-ാം വാക്യ​ത്തി​ന്റെ ശേഷിച്ച ഭാഗവും 3-ാം വാക്യം മുഴു​വ​നാ​യും വിട്ടു​ക​ള​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ വാക്കു​ക​ളു​ടെ ആധികാ​രി​ക​ത​യെ​പ്പറ്റി ചില അനിശ്ചി​ത​ത്വ​ങ്ങൾ നിലവി​ലു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും, ആദ്യകാ​ല​ത്തെ​യും പിൽക്കാ​ല​ത്തെ​യും ധാരാളം കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ ആ വാക്കുകൾ കാണു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ പല പണ്ഡിത​ന്മാ​രും അവ ഉൾപ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തി​നെ അനുകൂ​ലി​ക്കു​ന്നു.

വ്യഭി​ചാ​രി​കൾ: ഇത്‌ ആത്മീയ​വ്യ​ഭി​ചാ​രത്തെ, അതായത്‌ ദൈവ​ത്തോ​ടുള്ള അവിശ്വ​സ്‌ത​തയെ ആണ്‌ കുറി​ക്കു​ന്നത്‌.​—മർ 8:38-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യോന​യു​ടെ അടയാളം: മത്ത 12:39-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

അക്കരയ്‌ക്ക്‌: അതായത്‌, ഗലീല​ക്ക​ട​ലി​ന്റെ മറുക​ര​യി​ലേക്ക്‌; തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ തടാക​ത്തി​ന്റെ വടക്കു​കി​ഴക്കേ തീരത്തുള്ള ബേത്ത്‌സ​യി​ദ​യി​ലേക്ക്‌.

പുളിച്ച മാവ്‌: പലപ്പോ​ഴും വഷളത്ത​ത്തെ​യും പാപ​ത്തെ​യും കുറി​ക്കാൻ ബൈബി​ളിൽ ആലങ്കാ​രി​ക​മാ​യി ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ഇവിടെ തെറ്റായ ഉപദേ​ശ​ങ്ങളെ അർഥമാ​ക്കു​ന്നു.​—മത്ത 16:12; 1കൊ 5:6-8; മത്ത 13:33-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു താരത​മ്യം ചെയ്യുക.

കൊട്ട: യേശു അത്ഭുത​ക​ര​മാ​യി ആളുകൾക്കു ഭക്ഷണം കൊടുത്ത രണ്ടു സാഹച​ര്യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ട​ത്തും, (മത്ത 14:20; 15:37; 16:10 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​ക​ളും മർ 6:43; 8:8, 19, 20 എന്നീ വാക്യ​ങ്ങ​ളി​ലെ സമാന്ത​ര​വി​വ​ര​ണ​വും കാണുക.) മിച്ചം വന്ന ഭക്ഷണം ‘കൊട്ട​ക​ളിൽ’ ശേഖരി​ച്ചെന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ഈ കൊട്ടകൾ തമ്മിലുള്ള വലുപ്പ​വ്യ​ത്യാ​സം മൂലഭാ​ഷ​യിൽ സുവി​ശേ​ഷ​യെ​ഴു​ത്തു​കാർ ഒരേ​പോ​ലെ എടുത്തു​കാ​ണി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. യേശു 5,000-ത്തോളം പേരെ പോഷി​പ്പി​ച്ച​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ കോഫി​നൊസ്‌ (“കൊട്ട”) എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​വും 4,000 പേരെ പോഷി​പ്പി​ച്ച​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ സ്‌ഫു​റീസ്‌ (“വലിയ കൊട്ട”) എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​വും ആണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌ ഒന്നുകിൽ ഈ സംഭവങ്ങൾ നടന്ന സമയത്ത്‌ ഇതിന്റെ എഴുത്തു​കാർ അവിടെ ഉണ്ടായി​രു​ന്നെ​ന്നോ അല്ലെങ്കിൽ അവർക്കു ദൃക്‌സാ​ക്ഷി​ക​ളിൽനിന്ന്‌ വിശ്വ​സ​നീ​യ​മായ വിവരങ്ങൾ കിട്ടി​യെ​ന്നോ ആണ്‌.

കൊട്ട: അക്ഷ. “വലിയ കൊട്ട.” അഥവാ “ഭക്ഷണ​ക്കൊട്ട.”​—മത്ത 15:37; 16:9 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

കൈസ​ര്യ​ഫി​ലി​പ്പി: യോർദാൻ നദിയു​ടെ ഉത്ഭവസ്ഥാ​ന​ത്തിന്‌ അടുത്ത്‌, സമു​ദ്ര​നി​ര​പ്പിൽനിന്ന്‌ 350 മീ. (1,150 അടി) ഉയരത്തിൽ സ്ഥിതി​ചെ​യ്യുന്ന ഒരു പട്ടണം. ഗലീല​ക്ക​ട​ലിന്‌ 40 കി.മീ. (25 മൈ.) വടക്ക്‌, ഹെർമോൻ പർവത​ത്തി​ന്റെ തെക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റാ​യി അതിന്റെ അടിവാ​ര​ത്തോ​ടു ചേർന്നാണ്‌ ഈ പട്ടണത്തി​ന്റെ സ്ഥാനം. മഹാനായ ഹെരോ​ദി​ന്റെ മകനും ജില്ലാ​ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​യും ആയ ഫിലി​പ്പോസ്‌, റോമൻ ചക്രവർത്തി​യു​ടെ ബഹുമാ​നാർഥം ഈ പട്ടണത്തി​നു കൈസര്യ എന്നു പേരിട്ടു. എന്നാൽ ഇതേ പേരിൽ ഒരു തുറമു​ഖ​പ​ട്ടണം ഉണ്ടായി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ ഇതിനെ തിരി​ച്ച​റി​യാൻ കൈസ​ര്യ​ഫി​ലി​പ്പി എന്നാണു വിളി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. “ഫിലി​പ്പോ​സി​ന്റെ കൈസര്യ” എന്നാണ്‌ അതിന്‌ അർഥം.​—അനു. ബി10 കാണുക.

മനുഷ്യ​പു​ത്രൻ: മത്ത 8:20-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

സ്‌നാ​പ​ക​യോ​ഹ​ന്നാൻ: മത്ത 3:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ശിമോൻ പത്രോസ്‌: മത്ത 10:2-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ജീവനുള്ള ദൈവം: മറ്റു ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ ജീവനി​ല്ലാത്ത ദൈവ​ങ്ങ​ളോ​ടുള്ള താരത​മ്യ​ത്തിൽ യഹോവ ജീവനു​ള്ള​വ​നും സജീവ​മാ​യി പ്രവർത്തി​ക്കു​ന്ന​വ​നും ആണെന്ന വസ്‌തു​ത​യ്‌ക്ക്‌ അടിവ​ര​യി​ടുന്ന പ്രയോ​ഗം. (പ്രവൃ 14:15) കൈസ​ര്യ​ഫി​ലി​പ്പി പ്രദേ​ശ​ത്തു​ള്ളവർ ജീവനി​ല്ലാത്ത ഇത്തരം ദൈവ​ങ്ങ​ളെ​യാണ്‌ ആരാധി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. (മത്ത 16:13) ഇതേ പദപ്ര​യോ​ഗം എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ലും കാണാം.​—ആവ 5:26; യിര 10:10.

ക്രിസ്‌തു: യേശു​ത​ന്നെ​യാ​ണു “ക്രിസ്‌തു” (ഗ്രീക്കിൽ, ക്രിസ്‌തോസ്‌ ) എന്നു പത്രോസ്‌ പറഞ്ഞു. “മിശിഹ” (മാഷി​യാക്‌ എന്ന എബ്രാ​യ​പ​ദ​ത്തിൽനി​ന്നു​ള്ളത്‌.) എന്നതിനു തത്തുല്യ​മായ ഒരു സ്ഥാന​പ്പേ​രാണ്‌ ഇത്‌. രണ്ടി​ന്റെ​യും അർഥം “അഭിഷി​ക്തൻ” എന്നാണ്‌. ഗ്രീക്കിൽ ഇവിടെ “ക്രിസ്‌തു” എന്നതിനു മുമ്പ്‌ ഒരു നിശ്ചായക ഉപപദം (definite article) ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌ (ഹോ ക്രിസ്‌തോസ്‌). ഇത്‌ മിശിഹ എന്ന നിലയി​ലുള്ള യേശു​വി​ന്റെ സ്ഥാനത്തിന്‌ ഊന്നൽ നൽകാ​നാ​യി​രി​ക്കാം.​—മത്ത 1:1; 2:4 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

യോന​യു​ടെ മകൻ: അഥവാ, “ബർ-യോന.” മിക്ക എബ്രാ​യ​പേ​രു​ക​ളി​ലും, ബേൻ എന്ന എബ്രാ​യ​പ​ദ​മോ ബർ എന്ന അരമാ​യ​പ​ദ​മോ ചേർത്ത്‌ (രണ്ടി​ന്റെ​യും അർഥം “മകൻ” എന്നാണ്‌.) പിതാ​വി​ന്റെ പേരും എഴുതി​യി​രു​ന്നു. യേശു​വി​ന്റെ കാലത്ത്‌ സംസാ​രി​ച്ചി​രുന്ന എബ്രാ​യ​ഭാ​ഷ​യി​ലെ അരമാ​യ​സ്വാ​ധീ​ന​ത്തി​ന്റെ തെളി​വാണ്‌ അരമാ​യ​യിൽനിന്ന്‌ കടം​കൊണ്ട ബർ എന്ന വാക്കു ചേർത്ത, ബർത്തൊലൊമായി, ബർത്തിമായി, ബർന്നബാസ്‌, ബർ-യേശു എന്നിവ​പോ​ലുള്ള പേരുകൾ.

മനുഷ്യ​രല്ല: അഥവാ “മാംസ​വും രക്തവും അല്ല.” ജൂതന്മാർ സാധാ​ര​ണ​യാ​യി ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന ഒരു ശൈലി. തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇവിടെ അതു ജഡിക​മായ അല്ലെങ്കിൽ മാനു​ഷി​ക​മായ ചിന്തകളെ കുറി​ക്കു​ന്നു.​—ഗല 1:16, അടിക്കു​റിപ്പ്‌.

നീ പത്രോ​സാണ്‌; ഈ പാറമേൽ: പുല്ലിം​ഗ​രൂ​പ​ത്തി​ലുള്ള പെ​ട്രോസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അർഥം “ഒരു പാറക്ക​ഷണം; ഒരു കല്ല്‌” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. എന്നാൽ ഇവിടെ അത്‌ ഒരു പേരാ​യി​ട്ടാണ്‌ (പത്രോസ്‌) ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. യേശു ശിമോ​നു നൽകിയ പേരിന്റെ ഗ്രീക്കു​രൂ​പ​മാണ്‌ അത്‌. (യോഹ 1:42) പെട്ര എന്ന സ്‌ത്രീ​ലിം​ഗ​രൂ​പം “പാറ” എന്നാണു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. അതിനു മണ്ണിന്‌ അടിയി​ലെ ശിലാ​പാ​ളി​ക​ളെ​യോ ചെങ്കു​ത്തായ ഒരു പാറ​യെ​യോ ഒരു പാറ​ക്കെ​ട്ടി​നെ​യോ അർഥമാ​ക്കാ​നാ​കും. ഇതേ ഗ്രീക്കു​പദം മത്ത 7:24, 25; 27:60; ലൂക്ക 6:48; 8:6; റോമ 9:33; 1കൊ 10:4; 1പത്ര 2:8 എന്നീ വാക്യ​ങ്ങ​ളി​ലും കാണാം. യേശു തന്റെ സഭ പണിയാ​നി​രി​ക്കുന്ന പാറ താനാ​ണെന്ന ധാരണ, തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ പത്രോ​സി​നു​പോ​ലു​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. കാരണം നാളു​കൾക്കു മുമ്പേ മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പറഞ്ഞ ‘അടിസ്ഥാന മൂലക്ക​ല്ലാ​യി’ ദൈവം തിര​ഞ്ഞെ​ടു​ത്തതു യേശു​വി​നെ​യാ​ണെന്നു പത്രോ​സു​തന്നെ 1പത്ര 2:4-8-ൽ എഴുതി. അതു​പോ​ലെ യേശു​വാണ്‌ ‘അടിസ്ഥാ​ന​വും’ ‘ആത്മീയ​പാ​റ​യും’ എന്നു പൗലോസ്‌ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നും എഴുതി. (1കൊ 3:11; 10:4) അതു​കൊണ്ട്‌ യേശു ഇവിടെ രണ്ടു വാക്കു​ക​ളു​ടെ സാമ്യം പ്രയോ​ജ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തി രസകര​മാ​യി ഒരു കാര്യം അവതരി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കണം. ഒരർഥ​ത്തിൽ യേശു ഇതാണു പറഞ്ഞത്‌: ‘ഞാൻ പാറക്ക​ഷണം (അഥവാ പത്രോസ്‌) എന്നു വിളിച്ച നിനക്ക്‌, ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യു​ടെ അടിസ്ഥാ​ന​മാ​കാൻപോ​കുന്ന “ഈ പാറ” (അഥവാ ക്രിസ്‌തു) ആരാ​ണെന്നു തിരി​ച്ച​റി​യാൻ കഴിഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു.’

സഭ: എക്ലേസിയ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ആദ്യമാ​യി കാണു​ന്നി​ടം. ഈ പദം എക്‌ (“വേർതി​രി​ക്കുക”) എന്നും കലിയോ (“വിളി​ക്കുക”) എന്നും ഉള്ള രണ്ടു ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ങ്ങ​ളിൽനിന്ന്‌ വന്നതാണ്‌. ഒരു പ്രത്യേക ഉദ്ദേശ്യ​ത്തി​നോ പ്രവർത്ത​ന​ത്തി​നോ വേണ്ടി വിളി​ച്ചു​ചേർത്ത ഒരു കൂട്ടം ആളുക​ളെ​യാണ്‌ ഇത്‌ അർഥമാ​ക്കു​ന്നത്‌. (പദാവലി കാണുക.) ഒരു ‘ആത്മീയ​ഭ​വ​ന​മാ​യി പണിയ​പ്പെ​ടുന്ന’ “ജീവനുള്ള കല്ലുക​ളായ” അഭിഷി​ക്ത​ക്രി​സ്‌ത്യാ​നി​കൾ ചേർന്ന്‌ ക്രിസ്‌തീ​യസഭ രൂപം​കൊ​ള്ളു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണു യേശു ഇവിടെ മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​ഞ്ഞത്‌. (1പത്ര 2:4, 5) “സഭ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന എബ്രാ​യ​പ​ദ​ത്തി​നു തത്തുല്യ​മാ​യി സെപ്‌റ്റു​വ​ജി​ന്റി​ലും ഈ ഗ്രീക്കു​പദം ധാരാ​ള​മാ​യി ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. അവിടെ അതു മിക്ക​പ്പോ​ഴും ദൈവ​ജ​നത്തെ മുഴുവൻ, അതായത്‌ ആ ജനതയെ ഒന്നാകെ, കുറി​ക്കു​ന്നു. (ആവ 23:3; 31:30) പ്രവൃ 7:38-ൽ, ഈജി​പ്‌തിൽനിന്ന്‌ വിളി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​വന്ന ഇസ്രാ​യേ​ല്യ​രെ “സഭ” എന്നാണു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. സമാന​മാ​യി ‘ഇരുളിൽനിന്ന്‌ വിളി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​രും’ ‘ലോക​ത്തിൽനിന്ന്‌ തിര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​രും’ ആയ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കൾ ചേർന്ന കൂട്ടത്തെ “ദൈവസഭ” എന്നും വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.​—1പത്ര 2:9; യോഹ 15:19; 1കൊ 1:2.

ശവക്കുഴി: ഗ്രീക്കിൽ ഹേഡിസ്‌. അതായത്‌ മനുഷ്യ​വർഗ​ത്തി​ന്റെ ശവക്കുഴി. (പദാവ​ലി കാണുക.) മരിച്ചവർ ‘മരണക​വാ​ട​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും’ (സങ്ക 107:18) ‘ശവക്കു​ഴി​യു​ടെ കവാട​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും’ (യശ 38:10) ഉള്ളിലാ​ണെന്നു ബൈബിൾ പറയുന്നു. അവർ മരണത്തി​ന്റെ ശക്തിക്ക്‌ അധീന​രാ​ണെ​ന്നാണ്‌ അതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌. എന്നാൽ ശവക്കു​ഴി​യു​ടെ മേൽ ജയം നേടു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ യേശു വാഗ്‌ദാ​നം ചെയ്‌തി​ട്ടുണ്ട്‌. മരിച്ച​വരെ സ്വത​ന്ത്ര​രാ​ക്കാൻ പുനരു​ത്ഥാ​ന​സ​മ​യത്ത്‌ ശവക്കു​ഴി​യു​ടെ “കവാടങ്ങൾ” തുറക്ക​പ്പെ​ടു​മെ​ന്നാണ്‌ അതിന്‌ അർഥം. ഈ വാഗ്‌ദാ​നം നിറ​വേ​റു​മെ​ന്ന​തിന്‌ ഉറപ്പേ​കു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു യേശു​വി​ന്റെ​തന്നെ പുനരു​ത്ഥാ​നം. (മത്ത 16:21) സഭ സ്ഥാപി​ത​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ അതിലെ അംഗങ്ങളെ മരണത്തിൽനിന്ന്‌ വിടു​വി​ക്കാൻ കഴിവുള്ള യേശു​വി​ന്മേ​ലാ​യ​തു​കൊണ്ട്‌ ശവക്കു​ഴി​ക്കു സഭയെ ജയിച്ച​ട​ക്കാ​നാ​കില്ല, അഥവാ അതിനെ എന്നേക്കു​മാ​യി തളച്ചി​ടാ​നാ​കില്ല.​—പ്രവൃ 2:31; വെളി 1:18; 20:13, 14.

സ്വർഗ​രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ താക്കോ​ലു​കൾ: ബൈബി​ളിൽ, ചിലർക്ക്‌ അക്ഷരാർഥ​ത്തി​ലു​ള്ള​തോ ആലങ്കാ​രി​കാർഥ​ത്തി​ലു​ള്ള​തോ ആയ താക്കോ​ലു​കൾ ലഭിച്ച​താ​യി പറഞ്ഞി​ട്ടുണ്ട്‌. അവർക്ക്‌ ഒരളവി​ലുള്ള അധികാ​രം കൈവന്നു എന്നതിന്റെ സൂചന​യാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. (1ദിന 9:26, 27; യശ 22:20-22) അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ “താക്കോൽ“ എന്ന പദം അധികാ​ര​ത്തി​ന്റെ​യും ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​ത്തി​ന്റെ​യും പ്രതീ​ക​മാ​യി മാറി. പത്രോസ്‌ തനിക്കു കിട്ടിയ “താക്കോ​ലു​കൾ” ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ ജൂതന്മാർക്കും (പ്രവൃ 2:22-41) ശമര്യ​ക്കാർക്കും (പ്രവൃ 8:14-17) ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ട​വർക്കും (പ്രവൃ 10:34-38) ദൈവാ​ത്മാവ്‌ ലഭിക്കാ​നുള്ള അവസരം തുറന്നു​കൊ​ടു​ത്തു. അതിലൂ​ടെ അവർക്കു സ്വർഗ​രാ​ജ്യ​ത്തിൽ പ്രവേ​ശി​ക്കാ​നാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു.

കെട്ടി​യാ​ലും . . . അഴിച്ചാ​ലും: അഥവാ “പൂട്ടി​യാ​ലും . . . തുറന്നാ​ലും.” ചില പ്രവർത്ത​ന​ങ്ങളെ അല്ലെങ്കിൽ സംഭവ​വി​കാ​സ​ങ്ങളെ തടയു​ന്ന​തോ അനുവ​ദി​ക്കു​ന്ന​തോ ആയ തീരു​മാ​ന​ങ്ങ​ളെ​യാ​ണു തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌.​—മത്ത 18:18-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു താരത​മ്യം ചെയ്യുക.

അതിനു മുമ്പേ . . . കെട്ടി​യി​ട്ടു​ണ്ടാ​കും . . . അതിനു മുമ്പേ . . . അഴിച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​കും: അസാധാ​ര​ണ​മായ രീതി​യിൽ ഗ്രീക്കു​ക്രി​യകൾ കൂട്ടി​ച്ചേർക്കുന്ന ഒരു വ്യാക​ര​ണ​ഘ​ട​ന​യാ​ണു മൂലഭാ​ഷ​യിൽ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. അതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, സ്വർഗ​ത്തിൽ ഒരു തീരു​മാ​നം എടുത്ത​ശേ​ഷ​മാ​യി​രി​ക്കും പത്രോസ്‌ അതേ തീരു​മാ​നം (“നീ . . . എന്തു കെട്ടി​യാ​ലും;” “നീ . . . എന്ത്‌ അഴിച്ചാ​ലും”) എടുക്കുക എന്നാണ്‌. അല്ലാതെ ആദ്യം തീരു​മാ​നം എടുക്കു​ന്നതു പത്രോസ്‌ ആയിരി​ക്കില്ല. മത്ത 18:18-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു താരത​മ്യം ചെയ്യുക.

ക്രിസ്‌തു: മത്ത 16:16-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യേശു: ചുരുക്കം ചില പുരാതന കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ “യേശു​ക്രി​സ്‌തു” എന്നാണു കാണു​ന്നത്‌.

മൂപ്പന്മാർ: അക്ഷ. “പ്രായ​മേ​റിയ പുരു​ഷ​ന്മാർ.” ബൈബി​ളിൽ പ്രെസ്‌ബൂ​റ്റെ​റൊസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം, സമൂഹ​ത്തി​ലോ ജനതയി​ലോ ഒരു അധികാ​ര​സ്ഥാ​ന​മോ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​സ്ഥാ​ന​മോ വഹിക്കു​ന്ന​വ​രെ​യാ​ണു പ്രധാ​ന​മാ​യും കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ചില സാഹച​ര്യ​ങ്ങ​ളിൽ ഇതു പ്രായ​ത്തെ​യാണ്‌ അർഥമാ​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും (ലൂക്ക 15:25; പ്രവൃ 2:17 എന്നിവ ഉദാഹ​ര​ണങ്ങൾ.) എപ്പോ​ഴും അതു വയസ്സു​ചെ​ന്ന​വ​രെയല്ല കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ഇവിടെ ഈ പദം​കൊണ്ട്‌ ഉദ്ദേശി​ക്കു​ന്നതു ജൂതജ​ന​ത​യിൽപ്പെട്ട നേതാ​ക്ക​ന്മാ​രെ​യാണ്‌. മിക്ക​പ്പോ​ഴും മുഖ്യ​പു​രോ​ഹി​ത​ന്മാ​രു​ടെ​യും ശാസ്‌ത്രി​മാ​രു​ടെ​യും കൂടെ​യാണ്‌ ഇവരെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയാ​റു​ള്ളത്‌. ഈ മൂന്നു കൂട്ടത്തിൽനി​ന്നു​ള്ള​വ​രാ​യി​രു​ന്നു സൻഹെ​ദ്രി​നി​ലെ അംഗങ്ങൾ.​—മത്ത 21:23; 26:3, 47, 57; 27:1, 41; 28:12; പദാവ​ലി​യിൽ “മൂപ്പൻ; പ്രായ​മേ​റിയ പുരുഷൻ” കാണുക.

മുഖ്യ​പു​രോ​ഹി​ത​ന്മാർ: മത്ത 2:4-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും പദാവ​ലി​യിൽ “മുഖ്യ​പു​രോ​ഹി​തൻ ” എന്നതും കാണുക.

ശാസ്‌ത്രി​മാർ: മത്ത 2:4-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും പദാവ​ലി​യിൽ “ശാസ്‌ത്രി” എന്നതും കാണുക.

സാത്താൻ: പത്രോസ്‌ പിശാ​ചായ സാത്താ​നാ​ണെന്നല്ല, മറിച്ച്‌ എതിർത്തു​നിൽക്കു​ന്നവൻ അഥവാ ഒരു എതിരാ​ളി ആണെന്നാ​ണു യേശു ഉദ്ദേശി​ച്ചത്‌. കാരണം സാഠാൻ എന്ന എബ്രാ​യ​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അർഥം എതിർത്തു​നിൽക്കു​ന്നവൻ, എതിരാ​ളി എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. ഈ സന്ദർഭ​ത്തിൽ ഇങ്ങനെ പ്രവർത്തി​ച്ച​തി​ലൂ​ടെ, സാത്താന്റെ സ്വാധീ​ന​ത്തി​നു വശംവ​ദ​നാ​കാൻ പത്രോസ്‌ തന്നെത്തന്നെ അനുവ​ദി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു എന്നൊരു സൂചന​യും യേശു​വി​ന്റെ വാക്കു​ക​ളിൽ ഉണ്ടായി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം.

വഴിയി​ലെ ഒരു തടസ്സം: മത്ത 18:7-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

സ്വയം ത്യജിച്ച്‌: അഥവാ “തന്റെ മേൽ തനിക്കുള്ള അവകാ​ശ​മെ​ല്ലാം ഉപേക്ഷിച്ച്‌.” തന്റെ ആഗ്രഹ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം പൂർണ​മാ​യി വെടി​യാ​നോ തന്റെ ഉടമസ്ഥാ​വ​കാ​ശം ദൈവ​ത്തി​നു വിട്ടു​കൊ​ടു​ക്കാ​നോ ഉള്ള ഒരാളു​ടെ മനസ്സൊ​രു​ക്ക​ത്തെ​യാണ്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌. ഈ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗം “തന്നോ​ടു​തന്നെ ഇല്ല എന്നു പറയണം” എന്നും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താം. അതു ശരിയാ​ണു​താ​നും. കാരണം ഒരാളു​ടെ സ്വന്തം ആഗ്രഹ​ങ്ങ​ളോ ലക്ഷ്യങ്ങ​ളോ സൗകര്യ​ങ്ങ​ളോ വേണ്ടെ​ന്നു​വെ​ക്കു​ന്ന​താണ്‌ ഇതിൽ ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. (2കൊ 5:14, 15) യേശു​വി​നെ അറിയാ​മെന്ന കാര്യം പത്രോസ്‌ നിഷേ​ധി​ച്ച​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ട​ത്തും ഇതേ ഗ്രീക്കു​ക്രി​യ​യാ​ണു മത്തായി ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.​—മത്ത 26:34, 35, 75.

ദണ്ഡനസ്‌തം​ഭം: അഥവാ “വധസ്‌തം​ഭം.” ഗ്രീക്കു സാഹി​ത്യ​ഭാ​ഷ​യിൽ സ്റ്റോ​റോസ്‌ എന്ന പദം പ്രധാ​ന​മാ​യും കുത്ത​നെ​യുള്ള ഒരു സ്‌തം​ഭത്തെ അഥവാ തൂണിനെ ആണ്‌ കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. യേശു​വി​ന്റെ അനുഗാ​മി​യാ​യ​തി​ന്റെ പേരിൽ ഒരാൾക്കു നേരി​ടേ​ണ്ടി​വ​രുന്ന യാതന​യെ​യും അപമാ​ന​ത്തെ​യും പീഡന​ത്തെ​യും, എന്തിന്‌ മരണ​ത്തെ​പ്പോ​ലും കുറി​ക്കാൻ ആലങ്കാ​രി​കാർഥ​ത്തി​ലും ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌.​—പദാവലി കാണുക.

ജീവൻ: അഥവാ “ദേഹി.”—പദാവ​ലി​യിൽ “ദേഹി” കാണുക.

ജീവൻ: മത്ത 16:25-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും പദാവ​ലി​യിൽ “ദേഹി” എന്നതും കാണുക.

സത്യമാ​യി: മത്ത 5:18-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.