Kont taf?
X’kienet is-sabbara li kienet tintuża fi żminijiet Bibliċi?
Il-Bibbja tgħid li s-sabbara kienet tintuża biex tfewwaħ il-ħwejjeġ u l-friex. (Salm 45:8; Proverbji 7:17; L-Għanja taʼ Salamun 4:14) X’aktarx li s-sabbara tal-Bibbja ġiet mill-Agarwood (speċi mill-Aquilaria). Hekk kif l-injam jitmermer, minnu joħroġ żejt u raża tfuħ. L-injam kien jintaħan fi trab, li mbagħad kien jinbiegħ bħala “sabbara.”
Il-Bibbja tqabbel it-tined taʼ Iżrael mas-sabbara “li ħawwel Ġeħova.” (Numri 24:5, 6) Dan għandu mnejn jirreferi għall-forma tas-siġra tal-Agarwood, li tistaʼ tikber madwar 30 metru għoli u tinfirex ’il barra. Għalkemm din is-siġra ma tinstabx f’Iżrael tal-lum, A Dictionary of the Bible jgħid li “m’hemm xejn li jeskludi l-idea li din is-siġra u oħrajn li llum mhumiex magħrufin [fir-reġjun] ġew kultivati fil-Wied tal-Ġordan li dak iż-żmien kien rikk u mgħammar b’ħafna nies.”
Liema offerti kienu aċċettabbli fit-tempju taʼ Ġerusalemm?
Il-Liġi t’Alla kienet titlob li s-sagrifiċċji kollha offruti fit-tempju kellhom ikunu tal-aqwa kwalità possibbli. Alla ma kienx se jaċċetta sagrifiċċji difettużi. (Eżodu 23:19; Levitiku 22:21-24) Skont Filo, kittieb Lhudi tal-ewwel seklu WK, il-qassisin f’dak iż-żmien kienu jiflu l-annimali “minn rashom sa saqajhom” biex jaċċertaw ruħhom li kienu assolutament bla mankament u “mingħajr kwalunkwe tebgħa jew difett.”
L-istudjuż E. P. Sanders jgħid li jistaʼ jkun li l-uffiċjali tat-tempju “awtorizzaw bejjiegħa fdati tal-annimali għas-sagrifiċċju biex ibigħu biss annimali u tjur li l-qassisin ikunu ċċekkjaw minn qabel. F’dan il-każ, il-bejjiegħ kellu jagħti lix-xerrej xi tip taʼ rċivuta li tgħid li l-vittma kienet bla difett.”
Fl-2011, l-arkeoloġi sabu proprju rċivuta bħal din viċin it-tempju—siġill tal-fuħħar daqs munita li kien miż-żmien taʼ bejn l-ewwel seklu QK u s-sena 70 WK. L-iskrizzjoni bl-Aramajk b’żewġ kelmiet ġiet tradotta “Pur għal Alla.” Huwa maħsub li l-uffiċjali tat-tempju kienu jwaħħlu rċivuti bħal dawn maʼ prodotti għall-użu ritwali jew mal-annimali intenzjonati għas-sagrifiċċju.