¿Nelnelia eltoya xochimili Edén?

MASKE miakej maseualmej kikaktokej tlen xochimili Edén, Adán uan Eva, amo kema kipojtokej ipan Biblia. ¿Kenke amo tijpouaj? Uelis tijpantis ipan Génesis 1:26 uan tlami ipan 3:24. Ika se keski tlajtoli, ya ni panok:

Jehová * kichijchijki nopa achtoui tlakatl ika tlaltejpoktli, kitokaxtlalik Adán uan kitlalik ipan se xochimili tlen eltoya ipan Edén. Ipan nopa Xochimili katli toTeotsij kichijchijki, onkayaya miak atl uan miak kuauitl tlen temakayaya itlajka. Tlatlajko nopa xochimili Edén, toTeotsij kitlalik nopa “kuauitl tlen temachiltia tlen kuali uan tlen axkuali” uan kiijtok amo ma kikuakaj pampa tlaj kikuaskiaj mikiskiaj. Se tonali toTeotsij kikixtilik se Adán ielchikiomiyo uan ika nopa kichijchijki Eva, nopa achtoui siuatl. Teipa kiniljuik ma kimokuitlauikaj nopa Xochimili, ma kinpiakaj ininkoneuaj uan ma kitemitikaj ni Tlaltipaktli.

Teipa kema Eva itstoya iselti, se kouatl kikamanaljuik uan kiiljuik ma kikua nopa kuauitl itlajka katli toTeotsij kiniljuijtoya amo ma kikuakaj. Ya kiijtok toTeotsij istlakatitoya uan amo kiniljuijtoya inijuantij ueliskia elisej kej toTeotsij. Eva kineltokak tlen kiiljuik uan kikuajki nopa kuauitl itlajka. Adán nojkia amo tlaneltokak. Teipa Jehová kiijtok tlake kinpanoskia Adán, Eva uan nopa kouatl. Nojkia kinkixtik tlen nopa Xochimili uan omej iluikaeuanij ayokmo kinkajkej ma kalakikaj.

Achtouia, katli momachtiyayaj tlen panok uejkajkia uan ixtlamatinij kiijtouayayaj melauak tlen panok ipan nopa Xochimili Edén. Uan ipan ni tonali, miakej amo motemachiaj ipan tlen nopaya ijkuilijtok. ¿Tlake motlatsintokiaj? Ma tijnankilikaj naui tlajtlanili tlen mochiuiliaj.

1. Tlaj nelnelia eltoya nopa xochimili Edén, ¿kanke eltoya?

Ipan miak xiuitl, ixtlamatinij moiljuiyayaj nopa Xochimili nojua eltoya. Teipa ipan iglesias nojkia pejkej moiljuiaj sanse kej nopa ixtlamatinij Platón uan Aritóteles uan moiljuiyayaj ipan Tlaltipaktli amo ueliskia eltos yon se tlamantli tlen xitlauak. * Yeka, katli momachtiaj tlen toTeotsij kiijtojkej nopa Xochimili kinamikiyaya eltos nechka iluikak. Sekij kiijtouayayaj eltoya iixko se tepetl tlen tlauel uejkapantik uan kampa amo asiyaya tlen amo kuali. Se keskij moiljuiyayaj eltoya ipan polo norte o polo sur uan sekij ipan metstli. Yeka, teipa maseualmej pejkej moiljuiaj amo nelnelia eltoya nopa xochimili Edén. Uan nojkia ipan ni tonali miakej ixtlamatij kiijtouaj amo melauak kampa sekij kiijtouaj eltoya nopa xochimili Edén uan kiijtouaj amo nelnelia eltoya.

Tlen Biblia kiijtoua amo eli sanse ika tlen moiljuiaj nopa maseualmej. Se neskayotl, ipan Génesis 2:8-14 kiijtoua se keski tlamantli kampa eltoya nopa Xochimili: eltoya kampa kisa tonati uan ipan se tlali tlen itoka Edén. Nopaya panoyaya se ueyatl uan moxelouayaya ika naui. Nojkia, kiijtoua itoka sejse tlen nopa ueyatl uan se keski tlamantli kampa panoyaya. Maske ipan miak xiuitl miakej ixtlamatinij tlauel motsonkuajkualoltijtokej ika ni tlapoualistli pampa kinekij kimatisej kanke eltoya nopa Xochimili, nochi tlen kipantijtokej amo eli sanse. ¿Kiijtosneki nopa xochimili Edén uan nopa ueyatl amo nelia eltoya uan eli san se istlakatili?

Amo nima kiampa ma timoiljuikaj. Ma tikilnamikikaj tlen namantsi tikijtojtokej panok kipia se seis mil xiuitl. Kema Moisés kiijkuilok ya panotoya se dos mil quinientos xiuitl, uan uelis san kikajki o kiitak se amatl kampa ijkuilijtoya. Yeka kema Moisés itstoya, ya panotoya miak xiuitl. ¿Tlaltipaktli mopatla kema pano miak xiuitl? Kena. Tlaltipaktli nochipa mopatlatia. Uan kampa uelis eltoya Edén, tlauel mojmolinia tlali. Uan kema chikauak mojmolinia tlali, se 17% nopaya mochiua. Nojkia, amo ma tikilkauakaj toTeotsij kichijki tlauel ma uetsi atl, uan yeka mopatlak kej uejkajkia nesiyaya Tlaltipaktli. * Yeka kema panotiajki miak xiuitl, uelis nopa ueyatl uan sekinok tlamantli tlen nopaya eltoya tlauel mopatlatiajki.

Ipan Génesis kiijtoua nopa xochimili Edén nelnelia eltoya. Ome tlen nopa naui ueyatl, Éufrates uan Tigris, o Hidequel tlen uala ipan nopa tlapoualistli nojua eltok ipan ni tonali, uan tlen ika momajmaxalojtok nopa ueyatl nejnechka eltok. Nojkia kiijtoua itoka kampa panoyaya nopa atl uan tlake tlamantli onkayaya nopaya. Nopa tlapoualistli kinijkuiljuilijkej israeleuanij, yeka inijuantij nima kimatiskiaj kanke mokauayaya.

Tlen kiijkuilouaj ipan se tlapoualistli kiijtoua tlamantli tlen amo nelia panok uan amo kiijtoua nochi tlen panoyaya ipan nopa tonali. Kiampa kichiuaj pampa amo kinekij sekinok ma kiitakaj tlaj nelnelia panok. Katli kiijkuilouaj nopa tlapoualistli kiampa kipeualtiaj: “Se tonali, ipan se pilaltepetsi tlen tlauel uejka eltoya...”. Uan kema Biblia kamanalti tlen nopa xochimili Edén, kiijtoua miak tlamantli tlen eltoya ipan nopa tonali, uan nopa kinextia nelnelia panok tlen ijkuilijtok ipan Biblia.

2. ¿ToTeotsij nelnelia kichijchijki Adán ika tlaltejpoktli, uan Eva san ika se ielchikiomiyo Adán?

Totlakayo nojkia kichijchijtokej ika se keski tlamantli tlen eltok iixko Tlaltipaktli, kej hidrógeno, oxígeno uan carbono; ixtlamatinij nojkia kiampa kiijtouaj. Uan, ¿tlake kichijki ma mosansejkotili nochi nopa tlamantli uan kiampa yolki se maseuali?

Miakej ixtlamatinij kiijtouaj nemilistli iselti pejki. Inijuantij kiijtouaj se keski piltlamantsitsij ipan miak xiuitl pejki mopajpatlatia uan teipa mochijki sekinok tlamantli. ¿Onka se tlamantli tlen uelis tikijtosej “amo ouij kej kichijchijtokej”? Nopa piltlamantsitsij katli kipiaj san setsi célula tlauel ouij kej kichijchijtokej. Amo onka yon se tlamantli tlen kinextia maseualmej, tlapialmej o sekinok tlamantli tlen yoltok, iselti yolki o uelis iselti yolis. Nochi ni kinextia se akajya katli tlauel tlalnamiki kichijchijki nochi tlen onka (Romanos 1:20). *

Ma timoiljuikaj ipan ni tlamantli: ta tijtlakakilia se yejyektsi uikatl, tijtlachilia se yejyektsi tlaixkopinkayotl o tijtekiuia se tlamantli tlen yankuik kiski, ¿timoiljuia se akajya kichijchijki o amo? Monejki se akajya kichijchiuas. Yon se tlamantli tlen maseualmej kichijchijtokej eli sanse kej toTeotsij kichijchijtok totlakayo. Uajka, ¿uelis tikijtosej amo aka techchijchijtok? Ipan pilamochtsi Génesis kiijtoua toTeotsij san maseualmej kinchijchijki kej itlachialis (Génesis 1:26). Yeka, san maseualmej uelij kichijchiuaj se keski tlamantli kej tlaixkopinkayotl, uikatl, sekinok tlamantli tlen yejyektsi uan tlen yajyankuik kistia. Uajka, ¿kinamikiskia timosentlachilisej pampa toTeotsij techchijchijki ika tlen onka ipan tlali?

¿ToTeotsij kimatki ouij kichijchiuas Eva ika Adán ielchikiomiyo? Amo. * Maske toTeotsij ueltoskia amo kichijchiuas Eva ika Adán ielchikiomiyo, ya kiampa kichijki pampa kinejki kinextis se tlamantli tlen tlauel ipati. Ya kinekiyaya Adán uan Eva ma mosenkauakaj, nochipa sansejko ma itstokaj uan ma mochiuakaj kejuak “san se inintlakayo” (Génesis 2:24). ToTeotsij kichijki se tlakatl uan se siuatl ma mopaleuikaj, ma moiknelikaj uan ma momokuitlauikaj. Nopa kinextia toTeotsij tlauel tlalnamiki uan teiknelia.

Nojkia, katli momachtijtokej kenijkatsa techchijchijtokej kiijtouaj nochi maseualmej kena tieuaj tlen sanse tlakatl uan sanse siuatl. Kej tikitaj, kena uelis timotemachisej ipan nopa pilamochtsi Génesis.

3. ¿Nelnelia eltoya se kuauitl tlen tematiltiyaya tlake kuali uan tlake amo uan seyok tlen temakayaya nemilistli?

Biblia amo kiijtoua tlaj nopa ome kuauitl kejuak kipixtoyaj chikaualistli. Maske nopa kuauitl eliyaya sanse kej nopa sekinok, toTeotsij kichijki ma kiixnexti se tlamantli.

Kemantika maseualmej nojkia kiampa kichiuaj. Ma timoiljuikaj ipan maseualmej katli kiniljuiaj ma kitlepanitakaj se bandera, nochi kimatij moneki kitlepanitasej pampa kiixnextia nopa altepetl uan amo san pampa eli se peseli. Nojkia kema se tlanauatijketl kitekiuia icorona uan ikuatopil, kiixnextia kipia tlanauatili.

Uajka, ¿tlake kiixnextiyaya nopa ome kuauitl tlen eltoya ipan xochimili Edén? Maske miakej maseualmej kiijtojtokej miak tlamantli uan tlen ouij se kikuamachilis, Biblia amo ouij kej kiixtoma uan kinextia kenke eli tlauel ipati tijmatisej. Nopa kuauitl tlen tematiltiyaya tlake kuali uan tlake amo, kiixnextiyaya san toTeotsij kinamiki kiijtos tlake kuali uan tlake amo kuali (Jeremías 10:23). Yeka tlaj se akajya kikuaskia nopa kuauitl itlajka, tlauel tlaixpanoskia. Uan nopa kuauitl tlen temaka yolistli kiixnextiyaya nemilistli tlen axkema tlami, nopa san toTeotsij uelis techmakas (Romanos 6:23).

4. ¿Kinojnotski Eva se kouatl?

Tlaj amo tikitaj sekinok tlamantli tlen uala ipan Biblia, uelis ouij tijkuamachilisej tlen kiijtoua Génesis. Biblia teipa kiixtoma tlake panok uan nopa techpaleuia ma tijkuamachilikaj.

Uajka, ¿ajkia kichijki ma nesi nopa kouatl kamanaltiyaya? Israeleuanij kimatiyayaj se keski tlamantli tlen kinpaleuiskia ma kimatikaj ajkia kiampa kichijki. Uan inijuantij kimatiyayaj iluikaeuanij ueliyayaj kichiuaj ma nesi kejuak kamanaltij tlapialmej. Moisés nojkia kiijkuilok kema se iluikaejketl kichijki ma kamanalti Balaam iburro (Números 22:26-31; 2 Pedro 2:15, 16).

Nojkia kimatiyayaj nopa amo kuali ajakamej o iluikaeuanij katli kiijixnamijkej toTeotsij, nojkia kipiaj chikaualistli. Ma tikitakaj se neskayotl, Moisés kiitak ipan Egipto nopa sacerdotes nojkia kichijkej uejueyi tlamantli kej Jehová, uan kichijkej se kuatopili ma mokuepa se kouatl. ¿Ajkia kinpaleuik ma kichiuakaj? Nopa amo kuali ajakamej (Éxodo 7:8-12).

Israeleuanij nojkia kipixtoyaj pilamochtsi Job, tlen uelis nojkia kiijkuilok Moisés. Nopa pilamochtsi kinpaleuik ma kimatikaj kenijkatsa eli Satanás, katli eli toTeotsij ikualankaitaka. Ya kiijtok nochi katli kitekipanouaj Jehová kitlauelkauasej (Job 1:6-11; 2:4, 5). Ika ni tlamantli, israeleuanij kimatkej Satanás kitekiuik nopa kouatl uan kiampa kikajkayajki Eva uan kichijki ma kiixpano toTeotsij.

Onka sekinok tlamantli kampa kinextia Satanás elki katli kitekiuik nopa kouatl uan kiampa kikajkayajki Eva. Nojkia ma tikilnamikikaj Jesús kiijtok Satanás eli se “istlakatiketl uan nochi istlakayotl peua ika ya” (Juan 8:44). ¿Kenke Jesús kiijtok “nochi istlakayotl peua ika ya”? Pampa kimajtoya ya kitekiuik nopa kouatl uan kiijtok nopa achtoui istlakatili. ToTeotsij kiijtok Adán uan Eva mikiskiaj tlaj kikuaskiaj nopa kuauitl itlajka, uan nopa kouatl istlakatik kema kiijtok: “Axinmikisej” (Génesis 3:⁠4). Teipa Jesús kiiljuik apóstol Juan Satanás elki “yajaya tlen mokuepki nopa kouatl uejkajkia ipan nopa Xochimili” (Apocalipsis 1:1; 12:⁠9).

Se iluikaejketl o se amo kuali ajakatl amo ouij kimatiskia kichiuas ma kamanalti se kouatl. Maseualmej nojkia kichiuaj kejuak ma kamanalti se tlamantli uan ipan películas nesi tlapialmej kamanaltij.

Tlen techpaleuia ma timotemachikaj nelia melauak

Nochi tlen namantsi tikitstokej, techpaleuia ma tikitakaj amo melauak tlen kiijtouaj miakej maseualmej tlen nopa pilamochtsi Génesis, pampa onka miak tlamantli tlen techpaleuia ma timotemachikaj nelnelia tlen nopaya ijkuilijtok. Ma tikitakaj seyok tlamantli.

Biblia kiijtoua Jesús eli “katli amo tetlauelkaua uan melauak” (Apocalipsis 3:14, TNM). Ya amo kipiayaya tlajtlakoli uan amo kema kiijtok se istlakatili yon kinejki kikajkayauas se akajya. Nojkia kema ayamo ualayaya ipan Tlaltipaktli uan “kema aya onkayaya Tlaltipaktli”, itstoya iuaya iTata Jehová (Juan 17:⁠5). Jesús ya itstoya kema kichijchijkej Adán, yeka tlen kiijtok nelnelia eli melauak. ¿Uan tlake kiijtok Jesús tlen nopa xochimili Edén?

Jesús kinkamanaljuik sekinok tlen Adán uan Eva kema kiijtok kenijkatsa Jehová kineki ma itstokaj katli mosenkajtokej (Mateo 19:3-6). Tlaj nopa pilamochtsi Génesis kiijtoua tlen amo melauak, uajka Jesús eliskia se istlakatiketl o san kikajkayajtoyaj. ¡Nopa amo nelia! Kej ya tikitakej, kema Jesús itstoya iluikak kiitak nochi tlen panok. Tijmatisej ni, techpaleuia ma timotemachikaj nelnelia melauak tlen ijkuilijtok ipan Génesis.

Tlaj timoiljuiskiaj amo melauak tlen nopaya ijkuilijtok, uajka amo kuali titlaneltokaskiaj ipan Jesús. Nojkia amo kuali tijkuamachiliskiaj tlen kiijtoua Biblia uan tlen toTeotsij kiijtojtok kichiuas. Ma tikitakaj kenke.

[Tlatsintla kiijtoua]