1. ¿Tlake kichijki Manoa kema kimatki isiua konepiaskia?

MANOA uan isiua eliyayaj israeleuanij. Ya moiljuiyaya isiua amo kema konepiaskia. Se tonali se iluikaejketl monextik kampa itstoya isiua uan kiiljuik kipiaskia se konetl. Uan maske Manoa tlauel yolpajki, nojkia moiljuik tlauel ouij kuali kiiskaltiskiaj. Ipan nopa tonali, miakej israeleuanij kichiuayayaj tlen amo kuali. ¿Kenijkatsa ueliskia Manoa uan isiua kimachtiskiaj ininkone ma kitekipano uan ma kiikneli Jehová? Manoa kiiljuik Jehová sampa ma kititlani nopa iluikaejketl uan kiampa ma kiniljui kenijkatsa kiiskaltiskiaj nopa konetl (Juec. 13:1-8).

2. ¿Tlake moneki kichiuas se tetaj, uan tlake uelis mitspaleuis? (Xikita nopa recuadro “ ¿Ajkia tlauel moneki tikinmachtis ika Biblia?”.)

² Tlaj ta tikinpia mokoneuaj tijmati kenijkatsa kiyolmatki Manoa. Ta nojkia moneki tikinmachtis mokoneuaj ma kitekipanokaj uan ma kiiknelikaj Jehová (Prov. 1:8). ¿Tlake mitspaleuis tijchiuas nopa? Tlaj sejse chikueyi timomachtis ininuaya mochampoyouaj, tlauel mitspaleuis tikinmachtis mokoneuaj tlen Jehová uan tlen Biblia tlamachtia (xijpoua Deuteronomio 6:6-9). Tlen Jesús kichijki nojkia uelis mitspaleuis. Maske ya amo kinpixki ikoneuaj, kej kinmachtik itokilijkauaj uelis mitspaleuis. Ipan ni tlamachtili tikitasej kenijkatsa Jesús kinextik kinikneliyaya, amo moueyimatiyaya,  kikuamachiliyaya tlen kiyolmatiyayaj uan kimatiyaya kenijkatsa kinpaleuiskia. Nojkia tikitasej kenijkatsa uelis tijchiuasej kej ya.

3. ¿Kenke Jesús itokilijkauaj motemachiyayaj kinikneliyaya?

³ Jesús nochipa kiniljuiyaya itokilijkauaj kinikneliyaya (xijpoua Juan 15:9). Uan nochipa itstoya ininuaya (Mar. 6:31, 32; Juan 2:2; 21:12, 13). Ya amo eliyaya san inintlamachtijka, nojkia eliyaya ininuampo. Yeka, Jesús itokilijkauaj motemachiyayaj kinikneliyaya. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuas kej Jesús?

4. ¿Kenijkatsa uelis tijnextis tikiniknelia mokoneuaj? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl.)

⁴ Nochipa xikiniljui mokoneuaj tikiniknelia uan xijnexti tlauel tikinpatiita (Prov. 4:3; Tito 2:4). Toikni Samuel, katli eua Australia, kiijtoua kema eliyaya okichpil, itata nochipa kipouiliyaya ika tlayoua nopa amochtli Katli nechpouilia Biblia, teipa itata kinankiliyaya nochi tlen kinekiyaya kimatis, kinajnauayaya uan kitsoponiyaya. Kema Samuel moskaltik, kimatki itata ichampoyouaj amo momajtoyaj monajnauaj yon motsoponiaj. Itata kichijki kampeka kinextis tlauel kiikneliyaya. Yeka Samuel nochipa yolpajki, kuali kiyolmatki uan tlauel kuali mouampojchijkej. Tlaj timomatis tikiniljuis mokoneuaj tikiniknelia, nojkia kiyolmatisej kej Samuel. Yeka xikintsoponi, xikinnajnaua, xikinnojnotsa, xitlakua uan ximauilti ininuaya.

5, 6. 1) ¿Kenijkatsa Jesús kinpaleuik itokilijkauaj? 2) ¿Kenijkatsa uelis tetajmej kintlalnamiktisej ininkoneuaj?

⁵ Jesús kiijtok: “Nikintlakaualtia uan nikintlalnamiktia nochi tlakamej tlen nikiniknelia” (Apoc. [Rev.] 3:19). * (Xijpoua nopa nota.) Jesús kiitak itokilijkauaj nochipa mokualaniyayaj pampa kinekiyayaj kimatisej ajkia tlen inijuantij tlauel pankisayaya. Yeka miakpa kintlalnamiktik, uan nochipa kiitak kanke uan kema kinamikiyaya kintlajtolmakas ika tlaiknelili (Mar. 9:33-37).

⁶ Pampa tikiniknelia mokoneuaj, tijmati moneki tikintlalnamiktis. Tlaj kichiuasej tlen amo kuali, kemantika san monekis tikiniljuis kenke amo kuali tlen kichijkej. Uan, ¿tlaj nojua kichiuasej tlen amo kuali? (Prov. 22:15.) Xijchiua kej Jesús. Nojua xikinyakana, xikintlajtolmaka uan xikinxitlaua. Xikita kanke uan kema kinamikis tikintlakaualtis ika tlaiknelili. Toikni Elaine, katli eua Sudáfrica, kiijtoua kenijkatsa kitlalnamiktiyayaj itatauaj. Inijuantij nochipa kiiljuiyayaj tlake kinekiyayaj ma kichiua. Kemantika kiiljuiyayaj tlaj amo tlaneltokaskia, kiajuaskiaj o kimakiliskiaj. Uan nochipa kiampa kichiuayayaj. Uan nochipa kiiljuiyayaj kenke kitlakaualtiyayaj, uan amo kema kitlalnamiktiyayaj ika kualantli. Yeka Elaine kimatiyaya itatauaj tlauel kiikneliyayaj.

7, 8. 1) ¿Kenijkatsa kinpaleuik Jesús itokilijkauaj kema kikakiyayaj momaijtouayaya Jesús? 2) ¿Kenijkatsa uelis tikinmachtis mokoneuaj ma motemachikaj ipan Jehová kema timomaijtos ininuaya?

⁷ Kema Jesús nechka kiitskiskiaj uan kimiktiskiaj, momaijtok: “[Abba], Papá, ta nochi tiueli tijchiua. Xinechkixtili ni tlaijiyouilistli tlen uala, pero amo xijchiua tlen na nijneki, san xijchiua tlen ta mopakilis” (Mar. 14:36). * (Xikita nopa nota.) ¿Timoiljuia kenijkatsa kiyolmatkej Jesús itokilijkauaj kema kikajkej momaijtouayaya? Maske Jesús amo eliyaya tlajtlakole, inijuantij kiitakej  nochipa kiiljuiyaya iTata ma kipaleui. Ni nojkia kinmachtik monekiyaya amo moueyimatisej uan kiiljuisej Jehová ma kinpaleui.

⁸ Tlaj timomaijtos ininuaya mokoneuaj uelis kiyekosej miak tlamantli. Maske amo timomaijtoua pampa tijneki tikinmachtis mokoneuaj miak tlamantli, kena uelis kinpaleuis ma motemachikaj ipan Jehová. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuas? Kema timomaijtos amo xikiljui Jehová san inijuantij ma kinpaleui, nojkia xikiljui ta ma mitspaleui. Toikni Ana, katli eua Brasil, kiijtoua kema itatauaj kipiayayaj kuesoli, nochipa kiiljuiyayaj Jehová ma kinpaleui. Kema iueyitatauaj mokokojkej, Ana itatauaj kiiljuijkej Jehová ma kinyolchikaua uan ma kinpaleui kuali kitlapejpenisej tlen kichiuasej. Maske kipixkej uejueyi kuesoli, nochipa kiiljuijkej toTeotsij ma kinpaleui. Kiampa Ana nochipa motemachik ipan Jehová. Kema timomaijtos ininuaya mokoneuaj nojkia uelis tijtlajtlanis Jehová ma mitspaleui titlajtolmoyauas o tikiljuis katli tijtekipanoua ma mitskaua tias ipan se ueyi tlanechikolistli. Kiampa kiitasej timotemachia ipan Jehová uan inijuantij nojkia kej nopa kichiuasej.

9. 1) ¿Kenijkatsa Jesús kinmachtik itokilijkauaj amo ma moueyimatikaj uan ma tepaleuikaj? 2) ¿Tlake kichiuasej mokoneuaj tlaj kiitasej amo timoueyimati uan titepaleuia?

⁹ Jesús kinmachtik itokilijkauaj amo ma moueyimatikaj uan ma kinpaleuikaj sekinok. ¿Kenijkatsa kichijki? Amo san kiniljuik, nojkia kinnextilik kenijkatsa kichiuaskiaj (xijpoua Lucas 22:27). Ya kichijki miak tlamantli uan kiampa kitekipanok Jehová uan kinpaleuik maseualmej. Uan iapóstoles nojkia kiampa kichijkej. Ta nojkia uelis tikinmachtis mokoneuaj ika tlen tijchiua. Ximoiljui tlen kipanok Debbie uan iueue Pranas. Inijuantij kipiaj omej ininkoneuaj uan Pranas tlatekipanoua kej ueuejtlakatl. Debbie kiijtoua amo kema kualaniyaya iuaya iueue pampa kichiuayaya miak tekitl ipan tlanechikoli. Ya kimatiyaya iueue nochipa kinpaleuiskia ichampoyouaj kema monekiskia (1 Tim. 3:4, 5). ¿Kenijkatsa kinpaleuik ininkoneuaj tlen kichijkej Debbie  uan Pranas? Toikni Pranas kiijtoua yolpakiyayaj uan kuali mouikayayaj ininuaya nochi toikniuaj. Nojkia nochipa tlapaleuiyayaj ipan uejueyi tlanechikolistli. Uan nama, nochi tlatekipanouaj kej precursores. Tlaj amo timoueyimati uan tijneki titepaleuis, mokoneuaj nojkia kej nopa kichiuasej.

10. ¿Tlake kichijki Jesús kema se keskij galileaeuanij kitemoyayaj?

¹⁰ Jesús amo eliyaya tlajtlakole uan kimatiyaya tlen maseualmej moyoliljuiyayaj (Juan 2:25). Yeka amo san kiitayaya tlen kichiuayayaj, nojkia kikuamachiliyaya kenke kichiuayayaj. Se tonali, se keskij galileaeuanij kitemoyayaj Jesús (Juan 6:22-24). Ya kimatiyaya amo kitemoyayaj pampa kinekiyayaj kitlakakilisej, san kinekiyayaj ma kintlamaka. Yeka, kinxitlajki nopa maseualmej uan kinixtomilik tlake ueliskia kichiuasej uan kiampa kipatlaskiaj ininnemilis (xijpoua Juan 6:25-27).

11. 1) ¿Kenijkatsa uelis tijmatis tlaj mokoneuaj nelnelia kinpaktia tlajtolmoyauasej? 2) ¿Kenijkatsa uelis tijchiuas mokoneuaj ma kinpakti tlajtolmoyauasej?

¹¹ Maske titlajtlakole uan amo uelis tijmatis tlake moyoliljuiaj mokoneuaj, kena uelis tijchiuas kampeka tijkuamachilis kenke kichiuaj se keski tlamantli. Tlaj mokoneuaj yauij tlajtolmoyauaj mouaya, ximotlajtlani: “¿Kenke yauij tlajtolmoyauaj? ¿Uelis pampa nelnelia kinpaktia? ¿O pampa kemantika titlakuajtikisaj o tikitikisaj se tlenijki kampa titlajtolmoyauaj?”. Tlaj tikitas mokoneuaj amo kinpaktia tlajtolmoyauasej, xijchiua kampeka ma kinpakti. Xikiniljui ma kichiuakaj se keski tlamantli tlen amo ouij kema tlajtolmoyauasej uan kiampa kiyolmatisej nojkia tlapaleuiaj.

12. 1) ¿Tlake kiniljuik Jesús amo ma kichiuakaj itokilijkauaj? 2) ¿Kenke monekiyaya ma kinixtomili nochi nopa?

¹² Jesús nojkia kinpaleuik itokilijkauaj ika seyok tlamantli. Ya kimajtoya kema se akajya mokuapoloua, teipa uelis kichiuas seyok tlamantli tlen amo kuali o se ueyi tlajtlakoli. Yeka kiniljuik itokilijkauaj ma momokuitlauikaj. Maske kimajtoyaj amo kuali momekatisej, Jesús kinixtomilik tlake ueliskia kinyoltilanas ma tlajtlakolchiuakaj. Kiniljuik tlaj se tlakatl san kitlachilijtos se siuatl katli amo isiua pampa kineki motekas iuaya, ya tlajtlakolchijtok iuaya “ipan iyolo”. Uan nojkia kintlajtolmakak: “Intla se moixtiyol kineki kitlachilis tlajtlakoli, xijkixti” (Mat. 5:27-29). ¿Kenke monekiyaya Jesús ma kinixtomili itokilijkauaj nochi nopa? Pampa katli itstoyaj ipan nopa tonali tlauel momekatiyayaj, kiitayayaj kampa nesiyayaj momekatiaj uan kiijtouayayaj amo kuali tlajtoli. Jesús kinikneliyaya itokilijkauaj, yeka kiniljuik amo ma kichiuakaj se tlenijki tlen kichiuaskia ma tlajtlakolchiuakaj.

13, 14. ¿Kenijkatsa uelis tikinpaleuis mokoneuaj uan kiampa amo moyolpakiltisej ika tlen amo kuali?

¹³ Moneki tikinmokuitlauis mokoneuaj uan kiampa amo kichiuasej tlen Jehová kikualankaita. Nama tlauel kichiuaj tlen amo kuali, yeka konemej uelis kitlachilisej pornografía uan tlaixkopinkayomej kampa nesij  momekatiaj. ¿Kenijkatsa uelis tikinmokuitlauis? Maske moneki tikiniljuis amo kuali kitlachilisej pornografía, amo san ya nopa moneki tijchiuas. Ximotlajtlani: “¿Kimatij nokoneuaj kenke tlauel amo kuali kitlachilisej pornografía? ¿Tlake ueliskia kinyololinis ma kitlachilikaj? ¿Motemachiaj ipan na uan uelis nechiljuisej nochi tlen kinpano? ¿Nechiljuisej tlaj kinekiskiaj kitlachilisej pornografía?”. Maske mokoneuaj amo tlauel uejueyij, uelis tikiniljuis: “Tlaj se tonali ipan Internet monextis tlaixkopinkayomej kampa nesij momekatiaj uan tijnekis tijtlachilis, xinechiljui. Amo ximajmaui yon ximotekipacho, na nijneki nimitspaleuis”.

¹⁴ Kema tijtlapejpenis tlen ika timoyolpakiltis, ximoiljui kenijkatsa kinpaleuis mokoneuaj. Toikni Pranas, katli tikijtojkej ipan párrafo 9, kiijtoua maske tetajmej uelis kiniljuisej ininkoneuaj miak tlamantli, inijuantij kichiuasej tlen kiitasej kichiuaj inintatauaj. Tlaj kuali tijtlapejpenis uikatl, películas uan amochtli tlen tijpouas, uelis mokoneuaj nojkia kichiuasej nopa (Rom. 2:21-24).

15, 16. 1) ¿Kenke uelis timotemachis Jehová mitspaleuis tikiniskaltis mokoneuaj? 2) ¿Tlake tikixtomasej ipan nopa seyok tlamachtili?

¹⁵ ¿Tlake panok kema Manoa kiiljuik Jehová ma kipaleui kiiskaltis ikone? “ToTeko Dios kitlakakilik Manoa.” (Juec. 13:9.) Yeka, uelis timotemachis Jehová mitstlakakilis kema timomaijtos uan mitspaleuis tikiniskaltis mokoneuaj. Nojkia mitspaleuis tikinnextilis tikiniknelia, amo timoueyimati uan tijkuamachilia tlen kiyolmatij.

¹⁶ Jehová mitspaleuis tikinmachtis mokoneuaj kema ayamo moskaltiaj uan nojua mitspaleuis kema motelpokachijtiasej. Ipan nopa seyok tlamachtili tikixtomasej kenijkatsa uelis tijchiuas kej Jesús uan tikinnextilis motelpokauaj tikiniknelia, amo timoueyimati uan tijkuamachilia tlen kiyolmatij. Kiampa uelis tikinmachtis ma kitekipanokaj Jehová.