TAMACHTILIS 23
“Xikakikan tein ika nimotenpaleuiti”
Pablo kiteixmatiltij tein kineltokaya ininixpan akin takuejmolchiujtoyaj uan ininixpan Uejueyi Tamelauanij
Mokixtia itech Hechos 21:18-23:10
1, 2. ¿Keyej Pablo yajki Jerusalén, uan toni kipanok ompa?
PABLO oksepa moajsia Jerusalén. Jehová kiixtalijka ke sayoj ompa Jerusalén monekia kiueyichiuatiuij uan miak xiujmej ijkon kichiujkej. Miakej akin ompa nemiaj moueyinekiaj porin ininaltepeuj uejkauj kayot katka. Pablo kimatia ke miakej tokniuan kisentokayaj kitakamatiaj iTanauatil Moisés uan amo kichiuayaj kemej Jehová kinmachtijtoya keniuj kiueyichiuaskej. Yejua ika keman Pablo yetoya Éfeso, kiixtalij yas Jerusalén para kichiuatiuj ome taman: kinuikilis tomin uan no kinpaleuis maj kiueyichiuanij Jehová kemej axkan yejua kinmachtijtoya (Hech. 19:21). Yejua ika kiixtalij yas maski kitajyouiltiskiaj ompa.
2 ¿Toni ouijkayomej kipanok Pablo ompa Jerusalén? Seki tokniuan kineltokayaj tein kijtouiliayaj Pablo uan semi mokuejmolojtoyaj. Uan no, akin kitauelitayaj Cristo, kitakajkayauilijkej Pablo, kimagakej uan hasta kiluijkej ke kimiktiskiaj. Keman kipanok nochi nejin, yejua uelik kiteixmatiltij tein kineltokaya. Keman kipiak nejin ouijkayomej kinextij ke katka yolchikauak, yolyemanik uan takuaujtamatia iuan Jehová, uan techmachtia maj no ijkon tikchiuakan tejuan.
“Peujkej kiueyitaliaj Dios” (Hechos 21:18-20a)
3-5. 1) ¿Iniuan akonimej monechikoj Pablo, uan toni ika tajtojkej? 2) ¿Toni techmachtia tein ika tajtojkej Pablo uan tayekananij de Jerusalén?
3 Mostika keman ajsikej Jerusalén, Pablo uan akin iuan yayaj, mosentilijkej iniuan tayekananij akin kiixyekanayaj nechikol. Biblia amo kijtoua ke ompa no yetoyaj tatitanilmej; xa ijkuak amo yetoyaj porin yajkaj tanojnotsatoj itech okseki altepemej. Ompa Jerusalén sayoj yetoya Santiago, akin katka iikniuj Jesús (Gál. 2:9). Uan xa yejua taixyekanak keman “nochin tayekananij” monechikojkej iuan Pablo (Hech. 21:18).
4 “Pablo kintajpaloj uan peuak kintapouia nochi tein Dios kichiujka iniuan akin amo judíos keman ompa tanojnotsak” (Hech. 21:19). ¡Xa semi kinyolchikauak tokniuan keman Pablo kintapouij nochi tein kuali tein kipanok! Tejuan no semi techyolchikaua keman tikmatij ke miakej kiselijtokej tamachtilis tein melauak (Prov. 25:25).
5 Keman Pablo tajtojtoya iniuan tayekananij, no kiniluij ke tokniuan de okseki altepemej kiualtitankej tomin para tokniuan de Jerusalén. Tiknemiliaj ke tayekananij kuali momachilijkej keman kiitakej ke tokniuan akin okseko kayomej ininka motekipachouayaj. Keman Pablo tamitajtoj, tayekananij “peujkej kiueyitaliaj Dios” (Hech. 21:20a). No ijkon axkan, miakej tokniuan akin tajyouiaj porin mochiuaj tetsaujmej oso mokokouaj, no kuali momachiliaj keman tikinyolseuiaj uan tikinpaleuiaj.
Moajsiaj miakej akin ‘semi kitakamatiaj iTanauatil Moisés’ (Hechos 21:20b, 21)
6. ¿Toni kiluijkej Pablo tayekananij?
6 Tayekananij no kiluijkej Pablo ke tokniuan de Judea kintekipachouaya se taman tein kikakkej de yejua. Kiluijkej: “Noknitsin, tikmati ke iniuan judíos moajsij miakej miles taneltokanij uan ke nochin semi kitakamatij iTanauatil Moisés. Sayoj ke yejuan kitekakilijkej ke nochin judíos akin nemij itech okseki altepemej tikinmachtijtok maj kikauakan iTanauatil Moisés. Uan ke tikiniluia maj amo kintekikan ininokichpipiluan nion maj kisentokakan kichiuakan tein uejkaujya ipa tikchiujtiuitsej” (Hech. 21:20b, 21). a
7, 8. 1) ¿Toni miakej tokniuan judíos kinekiaj kisentokaskej kitakamatiskej? 2) Maski ijkon tanemiliayaj, ¿keyej amo kiixnamiktoyaj tamachtilis tein melauak?
7 Panokaya 20 xiujmej keman amo monekiaok kitakamatiskej iTanauatil Moisés. Komo ijkon, ¿keyej miakej tokniuan kisentokayaj kitemouayaj kitakamatiskej? (Col. 2:14). Itech xiuit 49, itech se carta tein tatitanilmej uan tayekananij kintitanilijkaj tokniuan, kiniluijkej ke tokniuan akin amo katkaj judíos amo monekiaok motekiskej nion kitakamatiskej iTanauatil Moisés (Hech. 15:23-29). Uan carta amo tajtouaya de tokniuan judíos, yejua ika miakej de yejuan kinemiliayaj ke monekia kisentokaskej kitakamatiskej iTanauatil Moisés.
8 Maski nejin tokniuan mopolojtoyaj, amo kiixnamiktoyaj tamachtilis tein melauak. Achto ke mochiuaskiaj imomachtijkauan Cristo, amo kinueyichiuayaj tiotsitsin uan amo kitemojtoyaj kichiuaskej nejon. Uan nejon Tanauatil Jehová kitemakaka itechkopa Moisés. Sayoj ke nejon Tanauatil amo mokuiak porin axkan peujkaya yankuik taman tein Dios motenkauak. Yejua ika Jehová amo kintajtaniayaok maj kitakamatinij iTanauatil Moisés. Tokniuan judíos akin kijtouayaj ke monekia kitakamatiskej nejon Tanauatil, amo kiajsikamatiaj ke mopatakaya nejon, uan kinextiaya ke amo takuaujtamatiaj itech inechikol Dios. Yejua ika, monekia kipataskej kemej tanemiliayaj uan kiseliskej ke nejon mopatakaya (Jer. 31:31-34; Luc. 22:20). b
“Tein mitsijtouiliaj amo melauak” (Hechos 21:22-26)
9. ¿Toni tamachtiaya Pablo de iTanauatil Moisés?
9 Miakej kijtouayaj ke Pablo tamachtiaya ke judíos amo monekia kintekiskej ininokichpipiluan nion kisentokaskej kichiuaskej tein uejkaujya ipa kichiujtiualayaj. ¿Melauj tein kijtouiliayaj? Pablo yekinika kinnojnotsaya akin amo katkaj judíos, yejua ika kinmelauiliaya ke amo monekiaok kitakamatiskej iTanauatil Moisés. Uan no kiyeknextiaya ke amo kuali yetoya maj aksa kinchikaujkaui akin amo judíos maj motekikan uan maj kitakamatikan iTanauatil Moisés (Gál. 5:1-7). Sayoj ke kampa panotiaya itech altepemej, no kinnojnotsaya judíos. Yejua ika xa no kinmachtiaya ke imikilis Jesús kichiuak maj amo mokuiniok iTanauatil Moisés, uan kinmelauiliaya ke Dios kinitaskia ke yolmelaujkej akin takuaujtamatiaj, amo akin kitakamatiaj iTanauatil Moisés (Rom. 2:28, 29; 3:21-26).
10. ¿Keniuj kinextij Pablo ke kiitaya ika taixejekolis iTanauatil Moisés uan maj aksa motekini?
10 Sayoj ke Pablo kinajsikamatia akin kinekiaj kisentokaskej kichiuaskej tein ipa kichiujtiualayaj, kemej moseuiskej itech tonal sábado uan amo kikuaskej seki takual (Rom. 14:1-6). Uan no, amo kijtoj ox takamej monekiaok motekiskej oso amo. Maski kemaj tanauatij maj Timoteo motekini, kichiuak sayoj para maj amo kiixnamikinij judíos porin itat katka griego (Hech. 16:3). Sejsemej kiixpejpenaskiaj ox motekiskiaj oso amo. Ijkon kintajkuilouilij akin nemiaj Galacia: “Amo tapaleuia se motekis oso amo. Tein kemaj tapaleuia yejua komo se takuaujtamati uan se tetasojta” (Gál. 5:6). Sayoj ke amo kuali yetoya komo se aksa motekia porin kinekia kisentokas kitakamatis iTanauatil Moisés oso kijtouaya ke sayoj ijkon Jehová ueliskia kinselis. ¿Keyej? Porin kinextiaya ke amo takuaujtamatia.
11. ¿Toni kinauatijkej Pablo maj kichiua, uan toni amo kichiuaskia yejua? (No xikonita nota).
11 Maski amo melauj katka tein kijtouilijkej Pablo, tokniuan judíos semi mokuejmolojtoyaj. Yejua ika, tayekananij kinauatijkej nejin: “Touan yetokej naui takamej akin kichiujtokej tein moyektenkaujkej iuan Dios. Xikinuika, ximochipaua iniuan ijkon kemej kijtoua iTanauatil Moisés uan xikintaxtauili para maj uelikan kitekikan inintson. Ijkon nochin kimatiskej ke tein mitsijtouiliaj amo melauak porin tein tikchiujtok kuali yetok, uan no tiktakamattok iTanauatil Moisés” (Hech. 21:23, 24). c
12. ¿Keniuj kinextij Pablo ke ika miak pakilis kichiuaya tein kinauatiayaj tayekananij de Jerusalén?
12 Pablo ueliskia kijtos ke yejua amo kijtakouaya tein kijtouiliayaj, ta yejuan tokniuan judíos akin kijtouayaj ke monekiaok kitakamatiskej iTanauatil Moisés monekia mopataskej. Sayoj ke Pablo kichiuak tein tayekananij kiluijkej porin amo kitapanauiliaya se itanauatil Jehová. Seki xiujmej achto kijkuilojka: “Iniuan akin kitakamatij tanauatil nimochiuak kemej akin kitakamati tanauatil para nikintaneltoktis akin kitakamatij tanauatil, maski nejua amo niktakamati tanauatil” (1 Cor. 9:20). Pablo kintakamatik tayekananij de Jerusalén uan ijkon mochiuak “kemej akin kitakamati tanauatil”. Tein kichiuak Pablo techmachtia ke moneki tikintakamatiskej tayekananij uan amo tiktemoskej maj mochiua tein tejuan tiknekij (Heb. 13:17).
Pablo kichiuak tein tayekananij kiluijkej porin amo kitapanauiliaya itanauatil Jehová. ¿No ijkon tikchiuaj tejuan?
“¡Amo kinamiki maj kisentoka yolto!” (Hechos 21:27-22:30)
13. 1) ¿Keyej peujkej takuejmolchiuaj seki judíos itech templo? 2) ¿Keniuj momakixtij Pablo?
13 Keman nejin naui takamej kinpolouaya tepitsin para kitamichiuaskej tein motenkaujkaj iuan Dios, seki judíos de Asia kiitakej Pablo yetok itech templo. Uan kitapantijkej ke kinkalakij akin amo judíos itech templo. Yejua ika takuejmolchiujkej uan peujkej kimagaj uan hasta yaya kimiktitij. Sayoj ke se tayekankasoldado romano kipaleuij. Yejua tanauatij maj kitsakuanij seki tonalmej. Uan desde ijkuak monekik panos naui xiuit para kikajkauaskiaj Pablo. Sayoj ke kisentokayaj kinekiaj kimiktiskej. Keman tayekankasoldado kintajtanij judíos keyej kinekiaj kimiktiskej, yejuan miak taman kitsajtsilijkej uan kitapantijkej. Kemej tataman tein kitsajtsiliayaj, tayekankasoldado amo teyi kiajsikamatik. Satepan miakej soldados monekik kikixtiskej uan kiuikakej okseko. Keman yaya kikalakitijya kampa mokauaj soldados, Pablo kiluij tayekankasoldado: “Nimitstataujtia xinechkaua maj nikinnojnotsa akin nikan yetokej” (Hech. 21:39). Tayekankasoldado kikauak, uan ika yolchikaualis tajtoj para motenpaleuis.
14, 15. 1) ¿Toni Pablo kiniluij judíos? 2) ¿Toni kichiuak tayekankasoldado para kimatis keyej judíos semi kualantoyaj?
14 Pablo kijtoj: “Xikakikan tein ika nimotenpaleuiti” (Hech. 22:1). Keman kikakkej ke kinnojnotstoya ika hebreo, amo teyi kijtojkejok. Kinmelauilij keyej mochiuak imomachtijkauj Cristo, uan no kiniluij okseki taman tein yejuan ueliskia tajtaniskej ox melauj katka. Itamachtijkauj katka Gamaliel akin semi kiixmatiaj. Uan Pablo kintajyouiltijka imomachtijkauan Jesús uan sekin kuali kimatiaj nejon. Keman yaya para Damasco, Jesús kiualnojnotsak desde ne iluikak. Takamej akin iuan yayaj kiitakej se chikauak tanex uan kikakkej ke aksa tajtouaya, sayoj ke amo kiajsikamatkej toni kijtouaya (xikonita notas de estudio de Hechos 9:7 uan 22:9 itech Biblia de estudio). Kemej nejon tanex kiixpojpoloj, kimajchantiajkej hasta Damasco. Keman ompa yetoya, Ananías, se takat akin miakej judíos kiixmatiaj, kichiuak maj Pablo oksepa tachia.
15 No kintapouij ke keman mokepak Jerusalén, iixpan monextij Jesús itech templo. Keman judíos kikakkej nejin, semi kualankej uan peuak tsajtsij: “¡Xikmikti nejon takat! ¡Amo kinamiki maj kisentoka yolto!” (Hech. 22:22). Tayekankasoldado tanauatij maj kikalakikan kampa mokauayaj soldados para maj amo kimiktianij. Kemej kinekia kimatis keyej judíos semi kualantoyaj iuan, tanauatij maj kiuijuitekinij para maj kijtouani toni kichiuak. Keman yaya kiuijuitekitij, Pablo mopaleuij ika inintanauatil romanos uan kiniluij ke yejua katka romano. Axkan tiitekitikauan Jehová no timopaleuiaj ika tanauatilmej tein kiixtalianij tekiuanij para uelis tikteixmatiltiskej tein tikneltokaj (xikonita recuadros “ Romanos uan inintanauatiluan” uan “ Keniuj axkan timotajtouianij ininixpan tekiuanij”). Kemej tayekankasoldado kikakik ke Pablo katka romano, kiajsikamatik ke monekia kitemos okse taman keniuj kimatis toni panok. Yejua ika mostika tanauatij maj mosentilianij Uejueyi Tamelauanij uan kiuikak Pablo ininixpan.
“Nifariseo” (Hechos 23:1-10)
16, 17. 1) ¿Toni panok keman Pablo peuak kinnojnotsa Uejueyi Tamelauanij? 2) ¿Keniuj kinextij Pablo ke katka yolyemanik keman kimagakej?
16 Keman Pablo peuak motajtouia ininixpan Uejueyi Tamelauanij, kiniluij: “Nokniuan, hasta nejin tonal iixpan Dios ueli nikijtoua ke amo teyi nechyolkuejmoloua porin amo nikchiuani nion teyi tein amo kuali” (Hech. 23:1). Sayoj ke “keman tayekankatiopixkat Ananías kikakik nejon, kinnauatij akin iuan yetoyaj maj kitentatsinikan” (Hech. 23:2). ¡Semi amo kuali tein kichiuak! Tayekankatiopixkat kichikoitaya Pablo, yejua ika tanauatij maj kitentatsinikan kemej yeskia se takajkayaujkej maski ayamo kikakia toni kijtoskia. Yejua ika Pablo kinankilij: “Dios mitsmagas tejua, taixkajkayaujkej. Komo tejua tikixejekoua tein nechchiuiliskej ijkon kemej kijtoua iTanauatil Moisés, ¿keyej amo tiktakamati uan titanauatia maj nechixtatsinikan?” (Hech. 23:3).
17 Sekin akin ompa yetoyaj kualankej, amo porin kitentatsinijkej, ta keman kikakkej nejon tein Pablo kijtoj. Hasta kiluijkej: “¿Timoixeuia tiknajnankilis itayekankatiopixkauj Dios?”. Pablo kinextij ke katka yolyemanik uan kitakachiuaya iTanauatil Moisés, yejua ika kiniluij: “Nokniuan, nejua amo nikmatia ke yejua tayekankatiopixkat. Porin ijkuiliujtok: ‘Amo xikuijuikalti nion semej taixyekananij itech moxolal’” (Hech. 23:4, 5; Éx. 22:28). d Yejua ika Pablo kitemoj okse taman kemej kinnojnotsas. Kimatia ke sekin Uejueyi Tamelauanij katkaj fariseos uan saduceos, yejua ika kiniluij: “Nokniuan, nejua nifariseo uan notatuan fariseos. Axkan nankiixejekojtokej toni nanechchiuiliskej porin nikneltoka ke oksepa nemiskej akin momikilijkejya” (Hech. 23:6).
Kemej Pablo, tejuan no tiktemouaj keniuj tikinnojnotsaskej akin amo kineltokaj tein tejuan tikneltokaj.
18. ¿Keyej kijtoj Pablo ke katka fariseo, uan keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejua keman titanojnotsaskej?
18 ¿Keyej kijtoj Pablo ke katka fariseo? Porin itatuan katkaj fariseos. Ichankauan pouiaj itech nejon taneltokalis, yejua ika miakej kiixmatiajok kemej fariseo. e ¿Uan keyej kiniluij fariseos ke mikemej oksepa nemiskej porin yejuan amo ijkon kineltokayaj? Porin fariseos kineltokayaj ke keman aksa momikiliaya, teisa kisentokaya yoltoya, uan akin yolkualmej kisentokayaj yoltoyaj itech okse aksa. Sayoj ke Pablo kineltokaya ke mikemej oksepa nemiskej ijkon kemej Jesús tamachtij (Juan 5:25-29). Maski tataman tein kineltokayaj, Pablo kimatia ke fariseos kineltokayaj ke aksa uelis oksepa nemis satepan ke momikilia. Sayoj saduceos amo kineltokayaj nejon. ¿Keniuj uelis tikchiuaskej kemej Pablo? Keman timonojnotsaskej iniuan católicos oso iniuan akin kipiaj okse taneltokalis, maj tikiniluikan ke tejuan no tikneltokaj Dios. Yejuan xa kineltokaj trinidad, uan tejuan tikneltokaj Dios kemej Biblia techmachtia. Maski ijkon, yejuan uan tejuan tikneltokaj ke nemi Dios.
19. ¿Keyej Uejueyi Tamelauanij peujkej motajtolteuiaj?
19 Tein Pablo kijtoj kinxexeloj Uejueyi Tamelauanij. Biblia kijtoua: “Peujkej eliuis tsatsajtsij. Uan seki tajkuilouanij akin pouiaj iniuan fariseos moketskej uan peujkej eliuis taixnamikij uan kijtouayaj: ‘Amo tikajxiliaj nion teyi tein amo kuali nejin takat. ¿Uan takan kinojnotsak se ángel?’” (Hech. 23:9). Keman saduceos kikakkej kijtojkej se ángel kinojnotsak Pablo, okachi kualankej porin amo kineltokayaj ke nemiaj ángeles (xikonita recuadro “ Saduceos uan fariseos”). Akin ompa yetoyaj okachiok kualankej yejua ika tayekankasoldado oksepa kimakixtij Pablo (Hech. 23:10). Sayoj ke Pablo teisaok kipanoskia. Itech okse tamachtilis tikitaskej toni kipanok.
a Kemej momiakilijkajya tokniuan akin katkaj judíos, xa moajsiajya miak nechikolmej. Uan mosentiliayaj ininkalijtik tokniuan.
b Seki xiujmej satepan, keman Pablo kintajkuilouilij tokniuan Hebreos, kiyeknextij ke okachi kuali katka yankuik taman tein Dios motenkauak. Ika nejon, tokniuan judíos ueliskia motenpaleuiskej keman judíos akin taixnamikiaj kinpinaujtiskiaj. Uan nejon tein Pablo kinmelauilij, kichikauak inintakuaujtamatilis akin kijtouayaj ke monekiaok kitakamatiskej iTanauatil Moisés (Heb. 8:7-13).
c Seki motelmachtianij kijtouaj ke nejon takamej motenkaujkej mochiuaskej nazareos (Núm. 6:1-21). Nejon kichiuayaj keman kitakamatiajok iTanauatil Moisés, uan nejon tonalmej, tokniuan amo monekiaok kitakamatiskej. Xa Pablo amo kiitak ke katka se tajtakol komo nejin takamej kichiuayaj kemej motenkaujkaj iuan Jehová. Yejua ika kinemilij ke kuali yetoya maj iniuan yani templo uan maj kintaxtauiliani tein monekia. Amo tikmatij ox nejin takamej motenkaujkaj yeskij nazareos oso okse taman. Sayoj ke Pablo amo kinpaleuiskia komo kijtoskiaj ke monekia kitemakaskej se tapial (kemej kichiuayaj nazareos) para maj Dios kintapojpoluiani inintajtakoluan. Kemej Cristo toka momikilij, ika tapialmej Dios amo kintapojpoluiskia inintajtakoluan. Maski amo tikmatij toni kichiuak Pablo nejon tonal, tikmatij ke amo kichiuak teisa tein satepan kiyolkokoskia.
d Motelmachtianij kijtouaj ke amo kiixmatik tayekankatiopixkat xa porin amo yektachiaya. Oso kemej uejkaujya amo yajtoya Jerusalén, amo kimatia akoni katka tayekankatiopixkat. Oso xa amo kiitak akoni tanauatij maj kimagakan porin miakej ompa yetoyaj.
e Itech xiuit 49, keman tatitanilmej uan tayekananij mosentilijkej uan kiixejekojkej ox akin amo judíos monekiaok kitakamatiskej iTanauatil Moisés, seki tokniuan akin ompa yetoyaj achto “pouiaj iniuan fariseos” sayoj ke “peujkej taneltokaj” (Hech. 15:5). Xa kinixmatiajok kemej fariseos porin achto iniuan pouiaj.
