TAMACHTILIS 17
“Kinmachtij uan kinpaleuij maj kiajsikamatikan itajtol Dios”
Kuali titamachtiskej komo tikixtiaj itech Biblia tein tikijtouaj; semi kuali tein kichiujkej akin nemiaj Berea
Mokixtia itech Hechos 17:1-15
1, 2. ¿Akonimej yajtokej de Filipos para Tesalónica, uan toni xa kinemilijtiyouij?
PABLO, Silas uan Timoteo yajtokej de Filipos para Tesalónica, panotiaskej kampa semi tepeyoj uan nejnemiskej panoua 130 kilómetros. Youij itech se kuali ojti tein romanos kichijchiujkej ika tet. Itech nejon ojti miakej no ojtokaj, kemej soldados, tanamakanij uan oksekin. Miakej ojtokaj uan mokaki keniuj sekin tajtojtiyouij, kakistij carretas uan tapialmej. Ouij para se ajsis Tesalónica, sayoj ke okachi ouij para Pablo uan Silas porin kinmagakej ompa Filipos uan ayamo pajtij (Hech. 16:22, 23).
2 Xa tajtojtiouij, ijkon amo kimachiliaj ox uejka moneki ojtokaskej. Yejuan kielnamikij tein yekin panok ompa Filipos. Tajpixkej uan akin nemiaj ichan moauijkej uan peuak kitojtokaj Cristo. Nejon tein kinpanok semi kinyolchikauak para kisentokaskej kiteixmatiltiskej itajtol Dios. Maski ijkon, keman ajsitiayaj Tesalónica, xa motajtaniayaj: “¿Kuali techseliskej judíos akin ompa nemij? ¿Oso no kualaniskej uan techmagaskej?”.
3. ¿Keniuj techpaleuis komo timomachtiaj tein kichiuak Pablo?
3 Satepan, keman Pablo kintajkuilouilij tokniuan de Tesalónica, kiniluij keniuj momachiliaya: “Kemej nankimatij, titajyouijkej uan toka mauiltijkej ompa Filipos, sayoj ke Dios techyolchikauak para tamechixmatiltiskej kuali tanauatilmej maski semi techixnamikiaj” (1 Tes. 2:2). Nesi ke Pablo mouia yas tanojnotsatiuj Tesalónica porin ompa Filipos kimagakej. ¿Kemansa no ijkon tionmomachiliani? ¿Kemansa tionmoui tionyas tiontanojnotsatiuj? Pablo uelik tanojnotsato porin takuaujtamatik iuan Jehová. Timomachtiskej tein kichiuak, techpaleuis maj tiknextikan ke tiyolchikaujkej kemej yejua (1 Cor. 4:16).
“Kinmachtij uan kinpaleuij maj kiajsikamatikan itajtol Dios” (Hechos 17:1-3)
4. ¿Keniuj tikmatij ke Pablo xa amo mokauak sayoj eyi semanas ompa Tesalónica?
4 Biblia kijtoua ke keman Pablo yetoya Tesalónica, tanojnotsak kampa taueyichiuayaj judíos eyi semanas itech tonal sábado. Sayoj ke nejin amo kijtosneki ke sayoj mokauak eyi semanas ompa Tesalónica. Porin amo tikmatij kanachi tonalmej panokej desde keman ajsik ompa hasta keman yajki kampa taueyichiuayaj judíos. Uan no, itech cartas tein kijkuiloj kimelauak ke ompa Tesalónica, yejua uan akin iniuan yayaj tekitikej para moixpanoltiskej uan ojpa tokniuan de Filipos kintitanilijkej tein ika moixpanoltiskej (Filip. 4:16; 1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8). Yejua ika xa amo sayoj mokauak eyi semanas ompa Tesalónica.
5. ¿Toni kichiuak Pablo para maj taneltokakan akin kikaktoyaj?
5 Kemej tikitaj, Pablo moyolchikauak uan yajki kinnojnotsato akin mosentiliayaj kampa taueyichiuayaj judíos. Kemej ipa kichiuaya, “kinmachtij uan kinpaleuij maj kiajsikamatikan itajtol Dios. Kinmelauiliaya uan kinnextiliaya ika Tajkuilolamatsin ke monekia maj Cristo tajyouiani uan maj oksepa nemi. Kiniluiaya: ‘Jesús yejua Cristo akin ika namechnojnotstok’” (Hech. 17:2, 3). Kemej tikitaj, Pablo amo sayoj kinekia maj kiuelkakinij tein kinmachtiaya, ta kinekia maj kuali kiajsikamatikan tein momachtijtoyaj. Kimatia ke akin kikaktoyaj, kiixmatiaj uan kitakachiuayaj Tajkuilolamatsin, sayoj ke amo kiyekajsikamatiaj nochi tein momachtiayaj. Yejua ika, ika Tajkuilolamatsin kinmachtij, kintanemililtij uan kinnextilij ke Jesús katka Cristo, Mesías akin ualaskia.
6. ¿Keniuj Jesús tamachtiaya ika Tajkuilolamatsin uan keniuj momachilijkej imomachtijkauan?
6 Pablo kichiuak ijkon kemej Jesús, akin nochipa tamachtiaya tein kijtoua Tajkuilolamatsin. Keman Jesús tanojnotstinemia, kiniluij imomachtijkauan ke ijkon kemej kijtouaya Tajkuilolamatsin, yejua monekia tajyouis, kimiktiskej uan oksepa nemis (Mat. 16:21). Satepan ke oksepa nemik, monextij ininixpan imomachtijkauan. Keman kiitakej ke Jesús oksepa nemia, kinpaleuij maj kiitanij ke mochiuak ijkon kemej kijtouaya Tajkuilolamatsin. Jesús no kinmachtij okseki taman para maj kineltokanij tein kijtoua itajtol Dios. Kemej keman monextij ininixpan ome imomachtijkauan uan “kinmelauilij nochi tein Tajkuilolamatsin kijtouaya ke kipanoskia, uan peuak ika tein kijkuiloj Moisés uan nochin Tanauatianij”. Yejuan semi kimojkaitakej uan hasta kijtojkej: “¿Melauj ke semi tiyolpakiaj keman yejua technojnotstiualaya itech ojti, keman kuali techmelauiliaya Tajkuilolamatsin?” (Luc. 24:13, 27, 32).
7. ¿Keyej semi moneki maj tikuikan Biblia keman titanojnotsaj?
7 Itajtol Dios semi chikauak (Heb. 4:12). Yejua ika tejuan akin tikchiuaj kemej Cristo no tikuij Biblia, ijkon kemej kichiuak Jesús, Pablo uan oksekin tatitanilmej. Keman titanojnotsaj, no tikuij Biblia para ika tikintanemililtiskej oksekin. Ika titamachtiaj uan tikinnextiliaj kani itech Biblia kijtoua tein tikinmachtiaj. Keman yejuan kiitaj ke nochi tein tikijtouaj mokixtia itech Biblia, kiitaj ke amo tikijtouaj tein tejuan tiknemiliaj, ta tein tamachtia itajtol Dios. Tejuan no moneki tikelnamikiskej ke nochi tein titamachtiaj keman titanojnotsaj, senkis mokixtia itech Biblia, yejua ika tikyekmatij ke melauj tein titamachtiaj. ¿Melauj ke nejon techpaleuia maj ika yolchikaualis titanojnotsakan, ijkon kemej Pablo?
“Sekin peujkej taneltokaj” (Hechos 17:4-9)
8-10. 1) ¿Keniuj tanankilijkej akin nemiaj Tesalónica keman kikakkej kuali tanauatilmej? 2) ¿Keyej seki judíos kinexikoluijkej Pablo? 3) ¿Toni kichiujkej judíos akin kiixnamikkej tein tamachtij Pablo?
8 Pablo kipanok tein Jesús kijtojka ke mochiuaskia: “Takeual amo okachi ueyichiujkej ke iteko. Komo yejuan nechtajyouiltianij, no namechtajyouiltiskej namejuan; komo yejuan kichiuaj tein nikijtoua, no kichiuaskej tein nankijtoskej” (Juan 15:20). Ompa Tesalónica, tataman kemej tanankilijkej akin ompa nemiaj, ijkon kemej kijtojka Jesús: sekin kiselijkej tamachtilis uan oksekin kiixnamikkej. Lucas kijtoj toni kichiujkej judíos akin kiselijkej tamachtilis: “Sekin peujkej taneltokaj uan mosentilijkej iniuan Pablo uan Silas”. Uan no kijtoj: “No ijkon kichiujkej tel miakej griegos akin kiueyichiuayaj Dios, uan no miakej siuamej akin ueyichiuanimej” (Hech. 17:4). Tikyekmatij ke akin yekin mochiujkaj imomachtijkauan Jesús, semi yolpakkej porin kuali kiajsikamatkej tein kijtoua itajtol Dios.
9 Oksekin amo kiuelitakej tein Pablo tamachtij. Sekin semi kualankej. Seki judíos akin nemiaj Tesalónica kinexikoluijkej Pablo porin kintaneltoktij “tel miakej griegos akin kiueyichiuayaj Dios”. ¿Keyej? Porin nejon judíos kitemojtoyaj maj nejon griegos pouikan itech inintaneltokalis judíos uan hasta kinmachtijkaj tein kijtoua Escrituras Hebreas. Yejua ika kinemiliayaj ke katkaj ininaxkauan. Uan ompa sepasan ajsik Pablo kampa taueyichiuayaj judíos, kintaneltoktij uan mochiujkej imomachtijkauan Jesús. Yejua ika judíos semi kualantoyaj.
Kintemojkej “Pablo uan Silas para kintemaktiskej iniuan akin ompa mosentilijkaj” (Hechos 17:5).
10 Lucas kijtoj tein panok satepan: “Judíos, akin semi kualantoyaj, kinsentilijkej seki takamej akin amo yolkualmej akin tatsiujkanentinemiaj itech plaza uan peujkej takuejmolchiuaj itech ueyi xolal. Uan chikaujkakalakitoj ichan Jasón kintemojtiayaj Pablo uan Silas para kintemaktiskej iniuan akin ompa mosentilijkaj. Kemej amo kinajsikej, kintitilatstiajkej Jasón uan seki tokniuan ininixpan tekiuanij itech ueyi xolal, uan chikauak kijtouayaj: ‘Takamej akin takuejmolchiujtokej itech nochi taltikpak no yetokej nikan, uan Jasón kinpixtok ichan. Nochin nejin takamej kiixnamikij itanauatiluan Tekiuaj uan kijtojtinemij ke yetok okse tekiuaj: Jesús’” (Hech. 17:5-7). ¿Toni ueliskia kinpanos Pablo uan akin iuan yayaj?
11. ¿Ika toni kinteluilijkej Pablo uan akin iuan yayaj, uan katiyejua tanauatil kinekiaj kikuiskej para maj mochiua tein kinekiaj? (Xikonita nota).
11 Keman moolochouaj akin semi kualantokej, kichiuaj miak taman tein amo kuali. Tamouililmej kemej keman moskaltia se río uan nochi kikuitikisa. Yejua nejon kichiujkej judíos para kinkixtiskej de ompa Pablo uan Silas. Yejua ika, judíos peujkej takuejmolchiuaj itech ueyi xolal uan satepan yajkej ininixpan tekiuanij para kinteluiliskej Pablo uan akin iuan yayaj ke taixnamikiaj uan kinnamikia maj kintatsakuiltikan. Kinteluilijkej ke takuejmolchiujtoyaj “itech nochi taltikpak”, maski amo yejuan takuejmolchiujkej ompa Tesalónica. Uan tein okachi amo kuali, kinteluilijkej ke kiteixmatiltijtoyaj okse tekiuaj, Jesucristo, se taman tein kitapanauiliaya itanauatiluan tekiuaj de Roma. a
12. ¿Keniuj tikmatij ke semi amo kuali katka tein ika kinteluilijkej tokniuan de Tesalónica?
12 Maj tikelnamikikan ke tajkuilouanij uan fariseos no kiteluilijkaj Jesús ika se taman kemej nejon. Kiluijkej Pilato: “Nejin takat takuejmolchiujtok itech toaltepeuj, kijtojtinemi [...] ke yejua Cristo. Kijtoua ke yejua tekiuaj” (Luc. 23:2). Pilato xa mouia maj tekiuaj de Roma kinemiliani ke axkan kipaleuijtoya okse tekiuaj, yejua ika tanauatij maj kimiktikan Jesús. Se taman kemej nejon no ueliskia kinpanos tokniuan de Tesalónica ika tein kinteluiliayaj. Se amaix tein ika tajtoua amatajkuilol Hechos, kijtoua ke “amo kuali tein ika kinteluilijkej porin ‘komo momatia ke aksa kiixnamikia tekiuaj, kimiktiayaj’”. Ika nejon tein kinteluilijkej, ¿mochiuak tein kinekiaj nejon judíos?
13, 14. 1) ¿Keyej akin takuejmolchiujtoyaj amo uelik kitsakuilijkej tanojnotsalis? 2) ¿Keniuj Pablo moyekpiak keman kiixnamikiaj, uan keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejua?
13 Akin takuejmolchiujtoyaj amo kitsakuilijkej tanojnotsalis ompa Tesalónica. ¿Keyej? Yekinika, porin amo kinajsikej Pablo uan Silas. Uan no, nesi ke tekiuanij itech ueyi xolal amo kiyekneltokayaj tein judíos ika kinteluilijkaj. Yejua ika “kintajtanijkej Jasón uan oksekin [tokniuan] maj taxtauakan”, xa ika tomin, uan kinkaujkej maj yakan (Hech. 17:8, 9). ¿Uan toni panok iuan Pablo? Yejua kichiuak tein Jesús kijtoj: “Ximotachilikan kemej motachiliaj kouamej, sayoj ke no xiyolchipaujkej kemej palomas” (Mat. 10:16). Yejua ika Pablo amo monextij para maj amo teyi kichiuilianij uan ijkon ueliskia kisentokas tanojnotsas okseko. Maski katka yolchikauak, kimatia moyekpias. ¿Keniuj uelis tikchiuaskej kemej Pablo?
14 Axkan tonalmej akin taixyekanaj itech taneltokalismej, kichiuanij maj miakej kinixnamikikan itaixpantijkauan Jehová uan maj kintatsakuiltikan. Kitemouaj maj tekiuanij amo kinkauakan maj taueyichiuakan, yejua ika kinijtouiliaj ke kiixnamikij tekiuaj uan ininaltepeuj. Kemej kipanok Pablo, axkan no ijkon techixnamikij porin kualanij keman kiitaj ke okachi miakej momachtijtokej Biblia uan mochiuaj itaixpantijkauan Jehová. ¿Uan tejuan toni tikchiuaj? No ijkon timoyekpiaj. Amo tiktemouaj tikintajtolixnamikiskej akin tel kualanij uan amo teyi kikakij tein tikinmelauiliaj. Komo tikinajsij akin ijkon kualanij, xa kinamikis maj tiakan uan xa uelis timokepaskej okse tonal keman amo kualantoskejok, porin tejuan tiktemouaj tikinnojnotsaskej akin amo kualantokej.
Yejuan “okachi kinekiaj momachtiskej” (Hechos 17:10-15)
15. ¿Keniuj kiselijkej kuali tanauatilmej akin nemiaj Berea?
15 Para maj amo teyi kinpanouani, tokniuan kintitankej Pablo uan Silas hasta Berea, tein uejka moajsia kemej 65 kilómetros. Ompa Pablo yajki kampa taueyichiuayaj judíos uan kintapouij itajtol Dios. Xa semi yolpakik keman kiitak ke sekin kiseliayaj kuali tanauatilmej. Lucas kijtoj ke “akin nemiaj Berea okachi kinekiaj momachtiskej ke akin nemiaj Tesalónica, porin kikakkej itajtol Dios ika nochi ininyolo, uan mojmostaj kiyektemouayaj itech Tajkuilolamatsin ox melauak katka tein kiniluijkaj” (Hech. 17:10, 11). Nejin amo kijtosneki ke tokniuan de Tesalónica amo kiyekneltokakej tein kijtoua itajtol Dios. Tein melauj, satepan Pablo kintajkuilouilij: “Tejuan nochipa tiktasojkamatiliaj Dios, porin keman namejuan nankikakkej itajtol Dios, tein tejuan tamechmatiltijkej, amo nankineltokakej kemej inintajtol takamej, ta kemej yekmelauj itajtol Dios, tein no namechpaleuijtok namejuan akin nantaneltokaj” (1 Tes. 2:13). Komo ijkon, ¿keyej moijtoua ke akin nemiaj Berea okachi kinekiaj momachtiskej?
16. ¿Keyej tikijtouaj ke akin nemiaj Berea okachi kinekiaj momachtiskej?
16 Akin nemiaj Berea amo keman kikaktoyaj kuali tanauatilmej. Maski ijkon, amo kijtouayaj ke amo melauj tein kinmachtiaya, nion kineltokayaj nochi sayoj porin ijkon kinmachtiaya. Achto kuali kikakkej Pablo, akin kuali kinmelauilij Tajkuilolamatsin. Uan ompa, para kimatiskej ox yekmelauj tein kiniluijka, kiyektemouayaj itech Tajkuilolamatsin. Nejin amo sayoj kichiujkej itech tonal sábado, ta mojmostaj. Momachtiayaj “ika nochi ininyolo” uan kiyektemojkej ox tein momachtijtoyaj yejua tein kijtouaya Tajkuilolamatsin. Katkaj yolyemankej uan mopatakej, uan satepan “miakej peujkej taneltokaj” (Hech. 17:12). ¡Yejua ika Lucas kijtoj ke okachi kinekiaj momachtiskej!
17. ¿Keyej semi kuali tein kichiujkej akin nemiaj Berea, uan keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejuan maski miak xiujmejya tiktekitilijtokej Jehová?
17 Akin nemiaj Berea amo kinemilijkej ke se tonal moijkuiloskia itech Biblia keniuj kineltokakej itajtol Dios uan keniuj kinejnekiaj momachtiskej. Ika nejon, technextilijkej maj no ijkon tikchiuakan. Kichiujkej tein Pablo kichiaya uan tein Jehová kinekia maj kichiuakan. Axkan tejuan no tikiniluiaj akin tikinnojnotsaj maj kiyektemolikan tein kijtoua Biblia porin nejon kinpaleuis maj senkis takuaujtamatikan. Nejin amo kijtosneki ke keman se moauiaya, amo monekiok tiksentokaskej tiktemoskej tein kijtoua Biblia. Tein melauj, okachi moneki tiknejnekiskej timomachtiskej de Jehová uan maj tikchiuakan tein timomachtiaj. Sayoj ijkon timokauaskej maj techixyekana Jehová uan maj techpaleui maj timopatakan kemej kineki (Is. 64:8). Ijkon tiksentokaskej kuali tiktekitiliskej uan semi tikyolpaktiskej.
18, 19. 1) ¿Keyej Pablo amo uejkauak ompa Berea? ¿Toni kisentokak kichiuak, uan keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejua? 2) Itech xolal kampa yaskia satepan, ¿akonimej kinnojnotsaskia?
18 Biblia kijtoua ke Pablo amo uejkauak ompa Berea. Biblia kijtoua: “Keman judíos akin nemiaj Tesalónica kimatkej ke Pablo no kiteixmatiltijtoya itajtol Dios ompa Berea, yajkej ompa para kintakualantaliliskej uan kintakuejmolchiuiliskej. Nimantsin, tokniuan kititankej Pablo maj youi ueyiatenojkopa, sayoj ke Silas uan Timoteo ompa mokaujkej. Akin iuan yayaj Pablo, kiuikakej hasta Atenas. Keman mokepkej kinnauatijkej Silas uan Timoteo maj nimantsin kiitatij Pablo” (Hech. 17:13-15). ¡Judíos akin taixnamikiaj semi kinkuejmolojtoyaj tokniuan! Amo sayoj kitokakej Pablo de Tesalónica, ta no yajkej Berea para kikuejmoloskej. Sayoj ke amo uelik kitsakuilijkej tanojnotsalis. Pablo kimatia ke miakkan ueliskia tanojnotsas, yejua ika yajki tanojnotsato okseko. Axkan tejuan amo no tikauaj maj nion teyi uan nion akin techtsakuili maj titanojnotsakan.
19 Satepan ke kinixmatiltij itajtol Dios akin nemiaj Tesalónica uan Berea, Pablo kiitak ke semi monekia moyolchikauas, tanojnotsas uan kinpaleuis oksekin maj kiajsikamatikan tein kijtoua itajtol Dios. Uan tejuan no moneki ijkon tikchiuaskej. Itech xolal tein Pablo yaskia satepan, kinnojnotsaskia akin tataman taneltokayaj: akin nemiaj Atenas. ¿Keniuj tanankiliskiaj akin kinnojnotsaskia? Itech okse tamachtilis tikitaskej.
a Se motelmachtijkej kijtoua ke itech nejon tonalmej, tekiuaj de Roma kiixtalijka se tanauatil tein kijtouaya ke “amo akin ueliskia ika tajtos se yankuik tekiuaj oso taixyekanalis, okachiok komo moijtoskia ke kitakuiliskia tekiuaj akin yetoya ijkuak”. Xa akin kitauelitayaj Pablo, kiteluilijkej kemej mokakiskia ke tein Pablo tamachtiaya kitapanauiliaya nejon tanauatil (xikonita recuadro “ Tekiuanij akin ininka motajtoua itech Hechos”).
