1. ¿Toni techmachtia Eclesiastés 3:1, 7?

SEKIN tikuelitaj semi titajtoskej, sayoj ke oksekin amo semi titajtouaj. Kemej kijtoua tajkuilol kampa kisa nejin tamachtilis, ixyetok keman se tajtos uan keman amo teyi se kijtos (xikonixtajtolti Eclesiastés 3:1, 7). Maski ijkon, kemansa xa tiknekiskiaj maj seki tokniuan okachi tajtokan uan oksekin maj amo semi tajtokan.

2. ¿Akoni kinamiki kiixtalis kemanian uan keniuj moneki titajtoskej?

² Jiova techmakak se netetayokolil: kichiuak maj ueli titajtokan (Éx. 4:10, 11; Apoc. 4:11). Itech iTajtol techmachtia keniuj tikuiskej nejin netetayokolil. Itech nejin tamachtilis tikitaskej seki neskayomej tein moajsij itech Biblia tein techpaleuiskej maj tikmatikan kemanian moneki titajtoskej uan kemanian amo. No tikitaskej keniuj kiita Jiova tein tikiniluiaj oksekin. Yekinika maj tikitakan kemanian moneki titajtoskej.

3. Kemej kijtoua Romanos 10:14, ¿kemanian moneki tiktemoskej tikteixmatiltiskej Jiova uan iTekiuajyo?

³ Nochipa moneki tiktemoskej tikteixmatiltiskej Jiova uan iTekiuajyo (Mat. 24:14; xikonixtajtolti Romanos 10:14, TNM). Keman tikteixmatiltiaj, tikchiuaj kemej Jesús. Se taman tein Jesús okachi kichiuako nikan taltikpak yejua kiteixmatiltis iTajtsin uan akoni yekmelauj yejuatsin (Juan 18:37). Sayoj ke, moneki tikelnamikiskej ke kemej tikijtouaj teisa no tayekantok. Yejua ika, keman tikintapouiaj oksekin akoni Jiova moneki tikchiuaskej “ika yolyemanilis uan ika mouisyot”, uan moneki amo tikinyolkokoskej nion tikiniluiskej ke amo kuali yetok tein kineltokaj (1 Ped. 3:15). Komo ijkon tikchiuaj, amo nenkaj tikinnojnotsaskej, ta tikinmachtiskej teisa uan xa hasta kinekiskej momachtiskej.

4. Kemej kijtoua Proverbios 9:9, ¿keniuj tayekananij uelis kinpaleuiskej oksekin ika inintajtoluan?

 ⁴ Komo tayekananij kiitaj ke se tokniuj moneki se kiyolmajxitis, moneki niman tajtoskej iuan. Sayoj ke, moneki kitemoskej kemanian uelis iuan tajtoskej, xa keman amo moajsiskej oksekin uan ijkon tokniuj amo mopinaujmatis. Keman kiyolmajxitiskej, moneki kinojnotsaskej ika poujkaitalis oso mouisyot, uan kinextiliskej tayolmajxitilismej tein kipaleuiskej maj kichiua tein moneki (xikonixtajtolti Proverbios 9:9). ¿Keyej moneki tiyeskij tiyolchikaujkej uan titajtoskej keman monekis? Maj tikitakan ininneskayo omen akin ininka motajtoua itech Biblia akin semi tataman tein kichiujkej. Yekinika, maj ika titajtokan se takat akin monekia kintakaualtis ikoneuan uan satepan ika titajtoskej se siuat akin monekik tajtos iuan se takat akin satepan mochiuaskia tekiuaj.

5. ¿Kemanian tayekankatiopixkat Elí amo kijtoj tein monekia?

⁵ Tayekankatiopixkat Elí kinpiaya ome ikoneuan akin semi kintasojtaya. Sayoj ke nejin takamej amo kipoujkaitayaj Jiova. Yejuan katkaj tiopixkamej itech tabernáculo. Sayoj ke kichiuayaj tein amo kinamikia, kikuiliayaj Jiova netetayokolilmej tein yayaj kimakatij uan semi auilnemiaj (1 Sam. 2:12-17, 22). Tanauatil tein kiselijka Moisés kijtouaya ke monekia kinmiktiskej, sayoj ke Elí amo teyi kichiuak. Sayoj tepitsin kinajuak uan kinkauak maj kisentokanij kemej tiopixkamej (Deut. 21:18-21). ¿Keniuj kiitak Jiova tein kichiuak Elí? Yejuatsin kiluij: “¿Keyej okachi tikinpatiuita mokoneuan ke nejua?”. Yejua ika kiixtalij kinixpolos nejon ome takamej akin semi kichiuayaj tein amo kuali (1 Sam. 2:29, 34).

6. ¿Toni techmachtia tein kichiuak Elí?

⁶ Tein kichiuak Elí techmachtia se taman tein semi moneki. Komo tikmatij ke se tochankauj oso se akin kuali iuan timouikaj kichiuak tein amo kuali, moneki iuan titajtoskej uan tikelnamiktiskej toni kineki Jiova maj tikchiuakan. Ompa moneki tikitaskej maj kiseli ininnepaleuil tayekananij, akin Jiova kinixtalij maj techpaleuikan (Sant. 5:14). Amo keman tiknekij tikchiuaskej kemej Elí, ta moneki okachi tiktasojtaskej Jiova uan amo se tochankauj oso se akin kuali iuan timouikaj. Moneki tiknextiskej yolchikaualis keman titajtoskej iuan akin moneki kiselis nepaleuil, sayoj ke amo nenkaj komo tikchiuaj. Maj tikitakan keniuj semi taman tein kichiuak Elí uan tein kichiuak se siuat israelita akin monotsaya Abigaíl.

7. ¿Keyej Abigaíl tajtoj iuan David?

 ⁷ Abigaíl katka inamik Nabal, se takat akin kipiaya miak tomin uan miak talmej. Keman David uan takamej akin kipaleuiayaj kicholuijtinemiaj Saúl, mokaujkej seki tonalmej iniuan takamej akin kitekitiliayaj Nabal uan kinpaleuijkej maj amo kinichtekilianij itapialuan Nabal. ¿Kitasojkamatik Nabal tein kichiujkej? Amo. Keman David kintitanik seki takamej maj kitajtanitij tepitsin at uan takual, Nabal semi kualanik, kintsatsajtsilij uan kinuijuikaltij (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14). Yejua ika David kijtoj ke kinmiktiskia nochin takamej akin nemiaj ichan Nabal (1 Sam. 25:13, 22). ¿Toni tapaleuiskia maj amo kichiua nejon? Abigaíl kiitak ke ijkuak monekia tajtos. Yejua ika, moyolchikauak uan kinamikito David uan 400 takamej akin kiuikayaj tein ika tateuiskej, semi mayanayaj uan semi kualantoyaj.

8. ¿Toni techmachtia tein kichiuak Abigaíl?

⁸ Abigaíl iuan tajtoj David ika yolchikaualis, poujkaitalis uan kemej kioliniskia maj amo kichiua tein kiixtalijtoya. Maski amo yejua kipeualtijka nejon kuejmol, kiluij David maj kitapojpolui. No kiluij ke kimatia ke katka yolkuali. Abigaíl takuaujtamatik ke Jiova kipaleuiskia (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34). Ijkon kemej yejua, moneki timoyolchikauaskej uan titajtoskej komo tikitaj ke tein kichiujtok se tokniuj uelis kiuikas maj tajtako (Sal. 141:5). Moneki tiknextiskej poujkaitalis, sayoj ke maj amo timouikan titajtoskej. Keman tikyolmajxitiaj ika netasojtalis se tokniuj, tiknextiaj ke yekmelauj tiktasojtaj (Prov. 27:17).

9, 10. ¿Toni moneki kielnamikiskej tayekananij keman tayolmajxitiskej?

⁹ Okachi moneki maj tayekananij kinextikan yolchikaualis keman monekis tajtoskej iniuan akin kichiujtokej teisa tein amo kuali (Gál. 6:1). Yejuan amo moueyimatij uan kimatij ke kemej no tajtakolejkej, xa se tonal  no monekis maj kinyolmajxitikan. Sayoj ke amo kikauaj maj nejon kichiua maj amo kinyolmajxitikan akin kichiujtokej tein amo kuali (2 Tim. 4:2; Tito 1:9). Keman kiyolmajxitiaj se tokniuj, mochikauaj kimachtiskej kemej uelis kipaleuiskej uan amo yolijsiuij. Kintasojtaj tokniuan uan yejua ika kinekij kinpaleuiskej (Prov. 13:24). Sayoj ke okachi kitemouaj kiueyitaliskej Jiova. Yejua ika kitemouaj maj se kitakamati itanauatiluan uan maj tokniuan amo kinpano tein amo kuali (Hech. 20:28).

¹⁰ Tikitakejya kemanian moneki titajtoskej. Sayoj ke kemansa okachi kuali maj amo teyi tikijtokan. Axkan maj tikitakan kemanian moneki amo teyi tikijtoskej.

11. ¿Toni neskayot ika tajtoj Santiago, uan keyej semi techpaleuia?

¹¹ Kemansa tikijtouaj teisa tein amo monekia. Santiago, semej akin kijkuiloj Biblia, ika tajtoj se neskayot tein kinextia nejon. Kijtoj: “Komo aksa amo motajtakolmaka ika itajtolis, ijkuakon ne tagat yek yolmajsitok ya, uan [...] kuali kimati kenin para motsakuilis [...]. Xikitakan, tejuan tikintentaliliaj in caballojme ne tatilanaloni para ma ijkon yejuan techtakamatikan, uan ijkon kuali ika tikuikaj kampa tejuan tiknekiske” (Sant. 3:2, 3). Keman akin youi itech se caballo kitilana lazo tein kitenilpilij, uelis kichiuas maj nejnemi oso maj moketsa. Sayoj ke, komo kikajkaua lazo, caballo uelis eliuis tsikuinteuas uan mokokos oso kikokos akin youi ipanko. No ijkon, komo amo tiknemiliaj tein tikijtouaj uelis tikchiuaskej maj oksekin kipiakan ouijkayomej. Maj tikitakan kemanian moneki amo teyi tikijtoskej.

12. ¿Kemanian moneki amo teyi tikijtoskej?

¹² ¿Toni tikchiuaj keman se tokniuj kimati teisa tein oksekin amo moneki kimatiskej?  Kemej neskayot, komo tikixmatij se tokniuj akin nemi kampa tekiuanij amo kinkauaj itaixpantijkauan Jiova maj mosentilikan nion maj tanojnotsakan, ¿tiktajtaniaj keniuj kiueyichiuaj Jiova ompa? Tein melauj, tikuelitaskiaj tikmatiskej porin ininka timotekipachouaj tokniuan. Tikintasojtaj uan tiknekij tikmatiskej keniuj yetokej. Uan no, tiknekij tikiluiskej Jiova itech toni taman tikuelitaskiaj maj kinpaleui keman tiktataujtiskej. Sayoj ke, ijkuak okachi kuali maj amo teyi tikijtokan. Komo semi tiktajtaniaj nejon tokniuj maj techtapoui teisa tein monekiskia amo kijtos, amo tiknextilijtoskiaj netasojtalis yejua nion tokniuan akin nemij kampa yejua kayot, porin tein tokniuj kijtos uelis kichiuas maj kinpano tein amo kuali. Amo tiknekij tikchiuaskej maj tokniuan kipiakan okachi ouijkayomej. Uan no, nion se tokniuj akin nemi itech semej nejon altepemej kijtoskia keniuj tanojnotsaj, keniuj kichiuaj nechikolmej oso okseki taman tein ika tikueyichiuaj Jiova.

13. Kemej kijtoua Proverbios 11:13, ¿toni amo moneki kichiuaskej tayekananij, uan keyej?

¹³ Tayekananij okachi moneki kitakamatiskej tein kijtoua Proverbios 11:13 (xikonixtajtolti). Kitakamatij keman amo kintapouiaj oksekin tein amo moneki kimatiskej. Nejin uelis okachi ouij kinkisas tayekananij akin kipiaj ininnamik. Takamej uan siuamej akin kipiaj ininnamik kisentokaj kuali mouikaj porin moiluiaj tein kinemiliaj, tein kimachiliaj uan tein kintekipachoua. Sayoj ke se tayekankej kimati ke amo moneki kiluis inamik tein kitapouiaj tokniuan itech nechikol. Komo kiluia, tokniuan amo iuan takuaujtamatiskejok nion kiyekitaskejok. Tayekananij kipiaj se ueyi tekit itech nechikol uan yejua ika moneki amo “kijtoskej ome taman” (1 Tim. 3:8, TNM). Nejin kijtosneki ke amo moneki takajkayauaskej nion ininka tajtojtinemiskej tokniuan. Komo se tayekankej kitasojta inamik, amo kitapouis tein amo moneki kimatis.

14. ¿Keniuj inamik se tayekankej uelis tapaleuis maj kiyekitakan inamik?

¹⁴ Inamik se tayekankej uelis tapaleuis maj tokniuan kisentokakan kiyekitakan inamik. ¿Keniuj? Keman amo kiluis maj kitapoui tein amo moneki kimatis. Ijkon, amo sayoj kipaleuia inamik, ta no kinextia ke kinpoujkaita tokniuan akin iuan takuaujtamatkej inamik. Uan tein okachi moneki yejua ke kiyolpaktia Jiova, porin ijkon tapaleuia maj itech nechikol nochin kuali mouikakan uan maj amo moxexelokan (Rom. 14:19).

15. ¿Keniuj kiitak Jiova tein kichiujkej eyi takamej akin kiitatoj Job, uan keyej?

¹⁵ Amatajkuilol Job techmachtia kemanian moneki titajtoskej uan toni tikijtoskej. Satepan ke Job kipanok miak ouijkayomej, naui takamej kiyolseuitoj uan kiyolmajxititoj. Miak tonalmej amo teyi kijtojkej. Sayoj ke tein satepan kijtojkej eyin, Elifaz, Bildad uan Zofar, kinextia ke itech nejon tonalmej amo kinemilijtoyaj keniuj kipaleuiskiaj Job, ta keniuj kinextiskiaj ke kichiujka tein amo kuali. Seki taman tein kijtojkej melauak katka, sayoj ke miak taman tein kijtojkej keman ika tajtojkej Job uan Jiova amo melauak katka uan kinextijkej ke amo kiikneliayaj Job. Uan no, kijtojkej ke amo yolkuali katka (Job 32:1-3). ¿Keniuj kiitak Jiova nejon tein kichiujkej? Yejuatsin semi kualanik. Kiniluij ke amo tamatiaj uan no kiniluij maj kitajtanianij Job maj kintajtouiani iixpan (Job 42:7-9).

16. ¿Toni techmachtia tein amo kuali tein kichiujkej Elifaz, Bildad uan Zofar?

¹⁶ Tein amo kuali tein kichiujkej Elifaz, Bildad uan Zofar techmachtia miak taman.  Yekinika, ke moneki amo tikiniluiskej tokniuan ke kichiujtokej tein amo kuali (Mat. 7:1-5). Okachi kuali, moneki kuali tikinkakiskej achto ke tikijtoskej teisa. Sayoj ijkon uelis tikinajsikamatiskej (1 Ped. 3:8). Ojpatika, ke keman tikiniluiskej teisa moneki maj melauak uan maj amo kinyolkoko (Efes. 4:25). Uan expatika, ke Jiova kineki maj kuali tikinnojnotsakan tokniuan.

17. ¿Toni techmachtia tein kichiuak Elihú?

¹⁷ Naujpatika takat akin kikalpanoto Job katka Elihú, se ichankauj Abrahán. Keman Job uan okseki eyi takamej tajtojtoyaj, Elihú kinkaktoya. Nesi ke kuali kinkakik porin kiyolmajxitij Job ika teiknelilis uan kemej kipaleuiskia maj kipata itanemilil (Job 33:1, 6, 17). Elihú okachi kitemouaya maj kiueyitalikan Jiova, uan amo yejua nion okse taltikpaknenkej (Job 32:21, 22; 37:23, 24). Tein kichiuak techmachtia ke ixyetok keman amo teyi tikijtoskej uan titekakiskej (Sant. 1:19). No techmachtia ke keman titayolmajxitiskej moneki tiktemoskej maj kiueyitalikan Jiova uan amo tejuan.

18. ¿Keniuj tiknextiaj ke tiktasojkamatij maj ueli titajtokan?

¹⁸ Tiknextiaj ke tiktasojkamatiliaj Jiova maj ueli titajtokan komo tiktakamatij tein kijtoua Biblia uan titajtouaj keman moneki uan tikijtouaj tein tapaleuis. Tekiuaj Salomón kijkuiloj: “Se tajtol tein moijtoua keman moneki kemej yeskia manzanas tein chijchiujtokej ika oro itech tapalkamej tein chijchiujtokej ika plata” (Prov. 25:11). Komo kuali tikinkakij oksekin uan tiknemiliaj tein tikijtoskej, totajtoluan semi kualtsitsin yeskij uan kipiaskej miak ipatiuj, ijkon kemej manzanas tein chijchiujtokej ika oro. Ijkon, maski tikijtoskej miak taman oso amo, tikinyolchikauaskej oksekin ika totajtoluan uan tikyolpaktiskej Jiova (Prov. 23:15; Efes. 4:29). Amo onkak okse taman kemej uelis tiktasojkamatiliskej Dios nejin netetayokolil.