एउटा ऐतिहासिक उपलब्धि!
पवित्र बाइबल—नयाँ संसार अनुवाद-को विमोचन
मे १८, २०१८ को दिन हामीले एउटा ऐतिहासिक उपलब्धि हासिल गऱ्यौँ। त्यस दिन पवित्र बाइबल—नयाँ संसार अनुवाद नेपाली भाषामा विमोचन भयो।
सही अनुवाद भएकोले र परमेश्वरको सन्देशलाई जस्ताको तस्तै प्रस्तुत गरिएकोले नयाँ संसार अनुवाद उल्लेखनीय छ। (२ तिमोथि ३:१६) अहिले बाइबलको अनुवाद गर्ने काममा भित्रिएका कस्ता चिन्ताजनक विकृतिहरू नयाँ संसार अनुवाद-मा पाइँदैन? यो अनुवाद कसले तयार पाऱ्यो? अनि नयाँ संसार अनुवाद भरपर्दो छ भनेर किन विश्वस्त हुन सक्छौँ?
के मैले चलाउने बाइबल अनुवाद सही छ?
अन्तरराष्ट्रिय व्यापारका प्राध्यापक डेक्लन हाएसले यस्तो लेखे: “हरेक वर्ष सबैभन्दा धेरै बिक्री हुने किताब बाइबल हो।” दुःखको कुरा, बाइबल धेरैभन्दा धेरै वितरण गर्ने चाहनाले गर्दा यसको सही अनुवाद गर्ने कुरालाई कहिलेकाहीँ हल्कासित लिइएको जस्तो देखिन्छ। उदाहरणका लागि, एउटा बाइबल अनुवादका प्रकाशकहरूले आफूलाई “पट्टाई लागेको” अंशहरू मनखुसी हटाइदिएका छन्। अर्को बाइबलमा भने आधुनिक पाठकहरूलाई चित्त नबुझ्ने भनी ठानिएका शब्द अनि वाक्यांशहरूमा हेरफेर गरिएको छ। उदाहरणको लागि, उक्त अनुवादमा एउटा खास समूहका मानिसहरूको चित्त बुझाउन परमेश्वरलाई “पिता-माता” भनेर सम्बोधन गरिएको छ।
सायद बाइबल अनुवादमा भित्रिएको सबैभन्दा चिन्ताजनक विकृति परमेश्वरको नाम यहोवा हटाइनु हो। (केही बाइबलविद्अनुसार परमेश्वरको नाम “याहवे” हो।) बाइबलका पुरातन प्रतिलिपिहरूमा परमेश्वरको नाम भएको ठाउँमा चारवटा हिब्रू व्यञ्जन पाइन्छ, जसलाई YHWH अथवा JHVH भनेर लिप्यन्तर गर्न सकिन्छ। यो विशिष्ट नाम हिब्रू धर्मशास्त्रमा * मात्रै झन्डै ७,००० पटक उल्लेख भएको पाइन्छ! (प्रस्थान ३:१५; भजन ८३:१८) स्पष्ट छ, हाम्रो सृष्टिकर्ता आफ्ना उपासकहरूले उहाँको नाम जानून् र प्रयोग गरून् भन्ने चाहनुहुन्छ!
केही बाइबलविद्हरू परमेश्वरको नामको ठाउँमा “परमप्रभु” भन्ने पदवी प्रयोग गरेर चलिआएको परम्परालाई कायम राखेका मात्र हौँ भन्ने दाबी गर्छन्। अरू कतिपयले भने आफ्नो बाइबल अनुवाद धेरैभन्दा धेरै बिक्री गर्ने चाहनाले गर्दा त्यस्तो निर्णय गरेका हौँ भनी स्विकार्छन्। * तर येसुले परमेश्वरको अनादर हुने परम्परा पछ्याउने मानिसहरूको भर्त्सना गर्नुभएको थियो। (मत्ति १५:६) यसबाहेक धर्मशास्त्रमा कसैको नामको ठाउँमा पदवी चलाउने कुनै आधार पाइँदैन। येसु ख्रिष्टको पनि विभिन्न पदवीहरू छन्, जस्तै: “परमेश्वरको वचन” र “राजाहरूका महाराजा।” (प्रकाश १९:११-१६) त्यसोभए के येसुको नामको ठाउँमा यीमध्ये कुनै एउटा पदवी चलाउनु उचित होला?
परमेश्वरको नाम प्रयोग गर्ने कि नगर्ने भन्ने कुरा भाषा वा अनुवादसित मात्र सम्बन्धित छैन। बाइबल अनुवाद गर्ने कामका भारतका एक सल्लाहकारले गरेको टिप्पणीलाई विचार गर्नुहोस्। बाइबलबाट परमेश्वरको नाम हटाउँदा परिणाम कस्तो हुन्छ, त्यसबारे तिनले यसो भने: “हिन्दू धर्मावलम्बीहरूलाई परमेश्वरको पदवीसित खासै मतलब हुँदैन; तिनीहरू परमेश्वरको नाम जान्न चाहन्छन् अनि जबसम्म तिनीहरूलाई परमेश्वरको नाम थाह हुँदैन, तबसम्म तिनीहरूले परमेश्वरसित घनिष्ठ महसुस गर्न सक्दैनन्।” वास्तवमा यो कुरा परमेश्वरको खोजी गर्ने सबैलाई लागू हुन्छ। परमेश्वर कुनै अलौकिक शक्ति नभई वास्तविक व्यक्ति हुनुहुन्छ, उहाँसित नजिक हुन सम्भव छ। (प्रस्थान ३४:६, ७) त्यसैले बाइबल यसो भन्छ: “हरेक जसले यहोवाको नाम पुकार्छ, उसले उद्धार पाउनेछ।” (रोमी १०:१३) परमेश्वरका उपासकहरूले उहाँको नाम प्रयोग गर्नु आवश्यक छ!
परमेश्वरको आदर हुने अनुवाद
नयाँ संसार अनुवाद-मा परमेश्वरको नाम यहोवा प्रयोग गरिएको छ
सन् १९५० मा नयाँ संसार अनुवाद-को मत्तिदेखि प्रकाशसम्मको भाग अङ्ग्रेजी भाषामा प्रकाशित भयो; त्यो एउटा ऐतिहासिक उपलब्धि थियो! त्यसपछिको दशकहरूमा हिब्रू धर्मशास्त्र भाग-भाग गर्दै प्रकाशित भयो। सन् १९६१ मा सिङ्गो नयाँ संसार अनुवाद बाइबल अङ्ग्रेजी भाषामा विमोचन भयो। नयाँ संसार अनुवाद-को उल्लेखनीय पक्ष के हो भने यस अनुवादमा मौलिक हिब्रू धर्मशास्त्रमा परमेश्वरको नाम “यहोवा” लगभग ७,००० ठाउँमा जहाँ-जहाँ थियो, त्यहाँ-त्यहाँ प्रयोग गरिएको छ। यस अनुवादमा ख्रिष्टियन ग्रीक धर्मशास्त्रमा * परमेश्वरको नाम २३७ ठाउँमा पुनर्स्थापित गरिएको कुरा अझ उल्लेखनीय छ।
परमेश्वरको नाम पुनर्स्थापित गर्दा त्यसले परमेश्वरको आदर गर्नुका साथै हाम्रो बुझाइ पनि अझ स्पष्ट पार्छ। उदाहरणको लागि, थुप्रै अनुवादमा मत्ति २२:४४ मा यस्तो लेखिएको छ: “प्रभुले मेरा प्रभुलाई भन्नुभयो।” तर यहाँ कसले कोसँग कुरा गरिरहनुभएको हो, ठम्याउन गाह्रो छ। भजन ११०:१ बाट उद्धृत गरिएको यस पदलाई नयाँ संसार अनुवाद-मा यसरी सही तरिकामा अनुवाद गरिएको छ: “यहोवाले मेरा प्रभुलाई भन्नुभयो।” यसरी पाठकहरूले यहोवा परमेश्वर र उहाँको छोरा अलग-अलग व्यक्ति हुन् भनेर स्पष्टसित बुझ्न सक्छन्।
यो अनुवाद कसले तयार पाऱ्यो?
नयाँ संसार अनुवाद यहोवाका साक्षीहरूको कानुनी संस्था वाच टावर बाइबल एण्ड ट्राक्ट सोसाइटीले प्रकाशित गरेको हो। यहोवाका साक्षीहरूले संसारभरि बाइबल छाप्दै अनि वितरण गर्दै आएको सय वर्षभन्दा धेरै भइसक्यो। नयाँ संसार अनुवाद यहोवाका साक्षीहरूको एउटा समूहले तयार पारेको हो, जसलाई ‘नयाँ संसार बाइबल अनुवाद समिति’ भनिन्छ। समितिका सदस्यहरूले आफ्नो प्रतिष्ठा खोजेनन् बरु आफ्नो मृत्युपछि समेत आफ्नो नाम नखुलाउन आग्रह गरे।—१ कोरिन्थी १०:३१.
यस बाइबललाई किन नयाँ संसार अनुवाद भन्ने नाम दिइयो? सन् १९५० संस्करणको प्राक्कथनअनुसार यस नामले मानिसजाति २ पत्रुस ३:१३ मा प्रतिज्ञा गरिएको “नयाँ संसारको सँघारमै” छ भन्ने कुरा सङ्केत गर्छ। समितिले लेखेझैं “पुरानो संसारबाट धार्मिकताले बास गर्ने नयाँ संसारमा प्रवेश गर्नै लागेको समयमा” बाइबल अनुवादहरूले “परमेश्वरको वचनको सत्यको ज्योति” फैलाउनु महत्त्वपूर्ण छ।
सही अनुवाद
नयाँ संसार अनुवाद-मा सही अनुवादलाई प्राथमिकता दिइएको छ। अङ्ग्रेजी संस्करणका अनुवादकहरूले मौलिक हिब्रू, अरामी र ग्रीक भाषामा उपलब्ध लेखोटहरूमध्ये सबैभन्दा उत्तमचाहिँ रोजेर त्यसैको आधारमा अनुवाद गरे। अनुवादकहरूले ती पुरातन लेखोटहरूमा जे लेखिएको छ, त्यही अर्थ आउनेगरि अनि आधुनिक पाठकहरूले सजिलै बुझ्न सक्ने भाषामा अनुवाद गर्न निकै होस पुऱ्याए।
केही बाइबलविद्हरूले नयाँ संसार अनुवाद-को एकरूपता र सही अनुवादको प्रशंसा गरेका छन्। इजरायलका हिब्रू बाइबलविद् प्राध्यापक बेन्जामिन केदार-कफ्स्टाइनले सन् १९८९ मा यसो भने: “हिब्रू बाइबल अनि अनुवादसम्बन्धी अनुसन्धान गर्नुपर्दा म अक्सर एउटा अङ्ग्रेजी अनुवाद हेर्ने गर्छु, जसको नाम हो, नयाँ संसार अनुवाद। यसरी अनुसन्धान गर्दा मैले बारम्बार के महसुस गरेको छु भने यसलाई सकेसम्म सही तरिकामा अनुवाद गर्न निकै निष्पक्ष भई प्रयास गरिएको रहेछ।”
बाइबलका अरू संस्करणहरू
नयाँ संसार अनुवाद-को यस्तो विशेष पक्षले गर्दा यहोवाका साक्षीहरूले अङ्ग्रेजीबाहेक अरू भाषामा पनि यो अनुवाद उपलब्ध गराएका छन्। अहिले यो बाइबल पूरा वा आंशिक गरी १६६ भाषामा उपलब्ध छ। यो जिम्मेवारी राम्ररी पूरा गर्न सकियोस् भनेर एउटा कम्प्युटर प्रणाली तयार पारियो, जसको सहयोगद्वारा बाइबलका शब्दहरूको गहिरो अनुसन्धान गरेर अनुवाद गर्न सकिन्छ। अनुवादकहरूलाई मदत गर्न अनुवाद सेवा विभाग स्थापना गरियो। यहोवाका साक्षीहरूको परिचालक निकायले आफ्नो लेखन समितिमार्फत बाइबल अनुवादको कामलाई नजिकबाट सुपरिवेक्षण गर्छ। तर यो काम कसरी गरिन्छ?
सबैभन्दा पहिला, लगनशील ख्रिष्टियनहरू मिलेर बनेको अनुवाद टोली नियुक्त गरिन्छ। अनुभवले के देखाएको छ भने अनुवादकहरूले एक्लाएक्लै गरेको अनुवादभन्दा टोलीको रूपमा मिलेर गरेको अनुवाद अझ राम्रो अनि गुणस्तरीय हुन्छ। (हितोपदेश ११:१४) सामान्यतया टोलीका प्रत्येक सदस्यले यहोवाका साक्षीहरूका प्रकाशनहरू अनुवाद गरेर अनुभव बटुलिसकेका हुन्छन्। त्यसपछि अनुवाद टोलीले बाइबल अनुवादका सिद्धान्तहरू अनि बाइबल अनुवादको लागि भनेर तयार पारिएको कम्प्युटर प्रोगामहरूबारे विस्तृत तालिम पाउँछन्।
अनुवाद टोलीलाई बाइबलको सही तर सर्वसाधारणले सजिलै बुझ्ने तरिकामा अनुवाद गर्न निर्देशन दिइन्छ। अनुवाद टोलीले सकेसम्म शाब्दिक अनुवाद गर्नुपर्छ तर त्यसो भन्दैमा मूल भाषाले दिन खोजेको अर्थलाई नै बङ्ग्याउनु भने हुँदैन। त्यसोभए यो लक्ष्य कसरी हासिल गरिन्छ? भर्खरै विमोचन भएको नयाँ बाइबललाई विचार गर्नुहोस्। बाइबल अनुवादकहरूले सबैभन्दा पहिला अङ्ग्रेजी भाषाको नयाँ संसार अनुवाद-मा भएका मुख्य-मुख्य शब्द र वाक्यांशहरूको लागि नेपालीमा उस्तै अर्थ दिने शब्द तथा वाक्यांशहरू रोजे। त्यसपछि अनुवादकहरूले कम्प्युटरमा ‘वाचटावर ट्रान्सलेसन सिस्टम’ भन्ने प्रोग्राम प्रयोग गरेर ती मुख्य-मुख्य शब्द र वाक्यांशहरूसित सम्बन्धित अरू शब्दहरू र पर्यायवाची शब्दहरू हेरे। साथै अङ्ग्रेजीमा ती शब्दहरू जुन-जुन ग्रीक र हिब्रू शब्दहरूबाट लिइएका हुन्, ती शब्दहरू पनि हेरे। यसले गर्दा अनुवादकहरूले ती शब्दहरूलाई अङ्ग्रेजी बाइबलका अन्य पदहरूमा कसरी अनुवाद गरिएको छ भनेर सजिलै थाह पाउन सके। अन्तमा टोलीका सबै सदस्य नेपाली शब्द वा वाक्यांशहरूको छनौटमा सहमत भएपछि बाइबलको अनुवाद गर्ने काम सुरु भयो। प्रत्येक पद अनुवाद गर्दै जाँदा कम्प्युटरमा पहिल्यै रोजेर राखिएका नेपाली शब्द वा वाक्यांशहरू देखा पर्ने भएकोले सजिलो भयो।
तर अनुवाद गर्नु भनेको कुनै अङ्ग्रेजी शब्द वा वाक्यांशको लागि सधैँ एउटै नेपाली शब्द वा वाक्यांश प्रयोग गर्नु होइन। पहिल्यै छानिएका नेपाली शब्द वा वाक्यांशले बाइबलले दिन खोजेको सन्देश सही तरिकामा उतार्छ कि उतार्दैन भनेर अनुवादकहरूले हरेक प्रसङ्गमा निकै विचार पुऱ्याए। साथै व्याकरण अनि वाक्य संरचना पनि स्वाभाविक र रोचकलाग्दो भयो कि भएन भनेर पनि निकै ध्यान दिए। अनुवादकहरूले गरेको यस्तो कडा मेहनत यस अनुवादमा स्पष्ट झल्किन्छ। नेपाली भाषाको नयाँ संसार अनुवाद पढ्न र बुझ्न सजिलो छ। साथै यो पुरातन लेखोटसित मेल खान्छ। *
हामी तपाईँलाई नयाँ संसार अनुवाद आफैले जाँच्न आग्रह गर्छौँ। तपाईँले यो अनुवाद अनलाइन वा JW लाइब्रेरी एपमा पढ्न सक्नुहुन्छ। साथै यहोवाका साक्षीहरूको स्थानीय मण्डलीमार्फत यस अनुवादको छापिएको प्रति प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ। तपाईँकै भाषामा तयार पारिएको यो अनुवाद पढ्नुहुँदा परमेश्वरले दिन खोज्नुभएको सन्देशमा कुनै फेरबदल गरिएको छैन भन्ने कुरामा विश्वस्त हुन सक्नुहुन्छ। निस्सन्देह, हालै विमोचन भएको यो बाइबल अनुवाद साँच्चै ठूलो उपलब्धि हो भन्ने कुरामा तपाईँ अवश्य सहमत हुनुहुनेछ।
नयाँ संसार अनुवाद-का विशेषताहरू
परमेश्वरको वचनको परिचय: यस भागमा बाइबलको आधारभूत शिक्षासम्बन्धी २० वटा प्रश्नको जवाफ दिने बाइबल पदहरू पाइन्छ
सही अनुवाद: मौलिक हिब्रू, अरामी र ग्रीक भाषाको लेखोटलाई पहिले अङ्ग्रेजी भाषामा र त्यसपछि अङ्ग्रेजी भाषाबाट नेपाली भाषामा अनुवाद गर्दा जस्ताको तस्तै अर्थ दिनेगरि अनुवाद गर्न निकै होस पुऱ्याइएको छ
मार्जिनल रेफरेन्स: यसले कुनै बाइबल पदसित सम्बन्धित अन्य पदहरूबारे थाह पाउन मदत गर्छ
अतिरिक्त लेख क: यसमा यस नयाँ संशोधनका विशेषताहरूबारे, जस्तै: यसको लेखनशैली, पुरानो शब्द तथा वाक्यांशको ठाउँमा चलाइएका नयाँ शब्द तथा वाक्यांश अनि यस अनुवादमा परमेश्वरको नामको प्रयोगबारे बताइएको छ
अतिरिक्त लेख ख: १५ वटा रङ्गीन पृष्ठ भएको यस भागमा नक्सा तथा चित्रहरू पाइन्छन्
^ अनु. 7 हिब्रू धर्मशास्त्रलाई सामान्यतया “पुरानो नियम” भनिन्छ।
तर शताब्दियौँअघि यहुदीहरूले अन्धविश्वासको कारण परमेश्वरको नाम उच्चारण गर्न बन्द गरे। पछि ख्रिष्टियनहरूलाई पनि त्यस्तै अन्धविश्वासले असर गऱ्यो। (प्रेषित २०:२९, ३०; १ तिमोथि ४:१) आज प्रायजसो बाइबल अनुवादकहरू परमेश्वरको नामको ठाउँमा “परमप्रभु” भन्ने पदवी राख्ने गर्छन्। केही आधुनिक बाइबलहरूमा त युहन्ना १७:६ मा “नाम” भन्ने शब्द नै हटाइएको छ, जहाँ येसुले यसो भन्नुभएको थियो: “मैले तपाईँको नाम प्रकट गरेको छु।” पढ्न सजिलो संस्करण बाइबलमा यस पदलाई यसरी अनुवाद गरिएको छ: “मैले तिनीहरूलाई तपाईँ को हुनुहुन्छ देखाई सकेको छु।”
^ अनु. 8 उदाहरणका लागि, न्यु इन्टरनेसनल भर्सन बाइबलको अनुवाद टोलीका संयोजकले यस्तो लेखे: “यहोवा भनेको परमेश्वरलाई छुट्टै चिनाउने नाम हो अनि साँच्चै भन्ने हो भने हामीले त्यो नाम प्रयोग गर्नुपर्ने थियो। तर हामीले यस अनुवादको लागि २२ लाख ५० हजार डलर खर्च गरेका छौँ। त्यसैले अनुवादमा ‘यहोवा’ नाम प्रयोग गरेको भए, मानौँ भजन २३ लाई ‘याहवे मेरो गोठालो हुनुहुन्छ’ भनेर अनुवाद गरेको भए त्यत्रो लगानी नालीमा फ्याँकेसरह हुने थियो। हामीले व्यर्थैमा यत्ति धेरै मेहनत गरेका हुने थियौँ।”
^ अनु. 11 ख्रिष्टियन ग्रीक धर्मशास्त्रलाई सामान्यतया “नयाँ नियम” भनिन्छ।