Tɛnɛ mɛ “ye awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ mɔ” alengbi na nɛ?
Gbinya ti ya Ngbangɔ
Na ya diskur mɛndó Yezo li ka ndo lɛ ngomba, lo tɛnɛndó ya: “Ĩ ye awa kɛ̃ngɔ ĩ.” (Matie 5:44; Luka 6:27, 35) Lo yendó tɛnɛngɔ ya ayɔ ya e li lo na songo tɛrɛ azi mɛ ndo kɛ̃ e bere ndo li lo tɛrɛ e na zangangɔ mbilimbili.
Yezo fandó songo ti ngaso tɛrɛ awa kɛ̃ngɔ lo, wa lo ndo ka ngandó lɛ lo na ndo siɔ lo mɛndó ala ndo li tɛrɛ lo. (Luka 23:33, 34) Tɛnɛ ti yengɔ awa kɛ̃ngɔ e mɛndó Yezo ha, amangbi na tɛnɛ mɛ kaya Ngbangɔ ti Ebre mɛ ando ili nga ni ya ngbina Ngbangɔ.—Kolimbola Mibeko 23:4, 5; Masese 24:17; 25:21.
“[Ĩ ngbã la kwɛ] ye [ngɔ] awa kɛ̃ngɔ ĩ, ĩ sambela na lo tɛ azi mɛ ndohɛ̃ ĩ pɛnɔ.”—Matie 5:43, 44.
Na ya tɛnɛ mɛ e na luangɔ gbinya ti ahũnda mɛ:
Nda mɛ ayɔ ya mɔ ye awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ mɔ nɛ?
Nzapa la du selɛlo ti nzɔ̃ni. Nzapa “ndo li nzɔ̃ bɛ hɛ̃ azi ko la ta ahĩnga nzɔ̃ lo mɛ andoli tɛrɛ la ma, lo ndoli nga nzɔ̃ bɛ hɛ̃ asiɔ azi.” (Luka 6:35) Lo “ndozi lá tɛ lo asũ . . . na ndo asiɔ azi.”—Matie 5:45.
Songo lengbi ti lingɔ ya wa kɛ̃ngɔ e gbinya bɛ lo. Ngbangɔ ndo yɔ ge ti e ya e li lo tɛrɛ awa kɛ̃ngɔ e na nzɔ̃ bɛ, na ngoi mɛ e ndo li ngaso ko, “e ndo sa kengele lɛ wá ka bɛ li la.” (Masese 25:22) Angbingɔ lo niko adu nga ma se mɛ ndo zɔ na ɔr kaya wá ti nɛngɔ ya adi ti nzɔ̃ni ɔngɔ se mɛ ni da uzu. Se du nga ya e ndo fa nzɔ̃ bɛ na azi mɛ ndo kɛ̃ e ko, ni na zungɔ na ngɔnzɔ tɛ la wa ala na fangɔ dangɔ bɛ ti nzɔ̃ni mɛ ala ndo du na ni.
Mɔ fa ya mɔ ndo ye awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ mɔ ngasia?
“Ĩ́ li nzɔ̃ lo tɛrɛ azi ko la bɛ la akɛ̃ ĩ.” (Luka 6:27) Ngbangɔ tɛnɛ ya “Se gwɛ̃ agbɔ̃ wa kɛ̃ngɔ mɔ ko, hɛ̃ lo ye lo tɛ, se gwɛ̃ ngu agbɔ̃ nga lo ko, hɛ̃ lo ngu lo nyɔ”. (Roma 12:20) Mɔ lengbi nga ti fangɔ ya mɔ ndo ye wa kɛ̃ngɔ tɛrɛ mɔ na landangɔ ndia mɛ ndo tɛnɛ ya: “Ye mɛ ĩ ndoye ya, azi ndoli tɛrɛ ĩ ko, ĩ li nga bo gi tɛrɛ ye ni ko na tɛrɛ la.”—Luka 6:31.
“Ĩ sunu azi ko la ndoye ya, siɔ lo ati na ĩ.” (Luka 6:28) E ndo fa ya e ndo sulu awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ e na ngoi mɛ e ndo tɛnɛ tɛnɛ hɛ̃ la na nzɔ̃ bɛ wa e ndo kpã nga bɛ e ndo la abɛse du ya ala ndo tɛnɛ siɔni na lo tɛ e. Ngbangɔ tɛnɛ ya: “Se zo ali ĩ siɔni ko . . . ta ĩ li nga lo siɔni ma. kanda ĩ diri na sunu hɛ̃ zo ni ko.” (1 Pɛtro 3:9) Wangɔ niko lengbi ti zangɔ e ya e zu na ngɔnzɔ tɛ azi mɛ ndo kɛ̃ e.
“Ĩ sambela na lo tɛ azi ko la ndohɛ̃ ĩ pɛnɔ.” (Luka 6:28) Se zo kɔi li mɔ siɔni ko, “ta mɔ li nga lo siɔni ma.” (Roma 12:17) Yɔ ka ti Nzapa ya lo ka lɛ lo ndo siɔ kpale tɛ zo niko. (Luka 23:34; Awa Pangɔ Kwa 7:59, 60) Na se lɛ diringɔ na siɔ lo hɛ̃ lo ko, zia ni hɛ̃ Nzapa ya lo nvɛ̃ni fa ngbanga ni na landangɔ mbilimbili tɛ lo.—Balevi 19:18; Roma 12:19.
“[Ĩ ngbã la kwɛ] ye[ngɔ] awa kɛ̃ngɔ ĩ, ĩ li nzɔ̃ lo tɛrɛ azi, ĩ sunu azi ko la ndoye ya, siɔ lo ati na ĩ, ĩ sambela na lo tɛ azi ko la ndohɛ̃ ĩ pɛnɔ.”—Luka 6:27, 28.
Ĩ du na “yɔngɔrɔ bɛ nga na nzɔ̃ bɛ.” (1 Kɔrinto 13:4) Polo mɛ wakristo salelandó tɛnɛ mɛ agapé na yanga ti grɛkɛ so fangɔ songo, mɛ elengbi ti luangɔ ni kaya mbɛti ti Matie 5:44 nga na Luka 6:27, 35. E ndo fa songo niko ka mbage tɛ awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ e na ngoi mɛ e ndo du na yɔngɔrɔ bɛ nga na nzɔ̃ bɛ, wa e ndo kɛ̃ dungɔ na siɔ bɛ tɛnɛngɔ kakulu tɛnɛ nga na yakɛ.
“Songo ndo du na yɔngɔrɔ bɛ nga na nzɔ̃ bɛ. [Ta songo ndo du na siɔ bɛ ma]. ta lo ndoyakɛ nga tɛrɛ lo ma, ndo gonda tɛrɛ lo ma, ndo li ye ti kamɛnɛ ma, ndogi bo ye mɛ nzɔ̃ni na lo tɛ lo nvɛ̃ni ma, ndo ma ngɔnzɔ hiɔ hiɔ ma. ta ndo kpã nga afɔ̃ lo ya lo ma. ta ndo saba na lo ti ye mɛ zanga mbilimbili ma, kanda lo ndo sepala na mbilimbili. ndogbe bɛ lo na ya lo zu, ndoye lo zu, ndolɛndɛrɛ lo zu, ndo du na yɔngɔrɔ bɛ na ya lo zu. Ta songo na wɛngɔ ma.”—1 Kɔrinto 13:4-8 NWT.
Ayɔ ya mɔ tiri to na awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ mɔ?
Ipɔ, Yezo handó na awakalasi tɛ lo ya ta ala lengbi ti tiringɔ to na awa kɛ́ngɔ tɛrɛ la ma. Na ndakisa na ngoi mɛndó lo ko kɛkɛ lɛ la ya na gbɛ̃ngɔ Yeruzalɛmɛ ko, ta lo tɛnɛndó hɛ̃ la ya ala ngbã so ndoko ti nɛngɔ ya ala tiri to ma, kanda lo yɔndó ka ti la ya ala kpɛlɛ. (Luka 21:20, 21) Yezo di tɛnɛ ngandó hɛ̃ toma Pɛtro ya: “Diri na zabe tɛ mɔ ka ya da ni. Ta sanga ma, azi zu ko ndotiri to na zabe ko, aho nga la gbanda na zabe.” (Matie 26:52) Ngbangɔ na istwarɛ ndo tɛnɛ ya na siɛklɛ ti uzu ta awakalasi tɛ Yezo ndo tirindó to na awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ la ma. a—2 Timɔte 2:24.
Dangɔ bɛ ti yungɔ ndo mɛ azi ndo du na ni na ndo yengɔ awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ la
Dangɔ bɛ ti yungɔ ndo: Ndia tɛ Nzapa yɔndó ka ti aya Izraɛlɛ ya ala kɛ̃ tɛrɛ awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ la.
Bɛta tɛnɛ: Ta ndia ti ngaso ndó kaya andia mɛndó Yehova hɛ̃ aya Izraɛlɛ ma. Na ɔngbingɔ ndia yɔndó ka ti aya Izraɛlɛ ya ala ye afɔ̃ la. (Balevi 19:18) Tɛnɛ mɛ “afɔ̃ la” ndo fa azi mɛndɛ̃, Ayuda mɛndɛ̃ ndó na dangɔ bɛ ya tɛnɛ niko ndo fa bo ayata ani nvɛ̃ni, ala ndo hũndó azi mɛndɛ̃ mɛ ta ala du ayuda ma ya ala du awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ ani mɛ ayɔ ngandó ya ani kɛ̃ la. (Matie 5:43, 44) Yezo lonzindó dangɔ bɛ ti siɔni mɛndó ala na ni na ngoi mɛndó lo kpɔ pandɛ tɛ nzɔ̃ wa Samaria.—Luka 10:29-37.
Dangɔ bɛ ti yungɔ ndo: Yengɔ awa kɛ̃ngɔ tɛrɛ mɔ alengbi nga na yengɔ siɔ lo tɛ la.
Bɛta tɛnɛ: Ngbangɔ ndo tɛnɛ ya elengbi ti yengɔ azi mɛndɛ̃, kanda ta elengbi ti yengɔ siɔ lo tɛ la ma. Na ndakisa Yezo ndo kɛ̃ndó kakulu lo, kanda lo lindó sambela hɛ̃ To lo na lo tɛ azi mɛndó aho lo. (Luka 23:34) Ta lo ndo yendó siɔ lo na siɔ kpale ma, kanda lo hɛ̃ndó dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo na lo tɛ awa siɔ kpale.—Yoanɛ 3:16; Roma 6:23.
a Elengbi ti dingɔ kaya Buku mɛ The Rise of Christianity nga na E. W. Barnes: “Mandangɔ ye nzɔ̃ni nga na awangɔ mɛ na olo da ndo fa ya tee na ngoi tɛ Marc Aurele [121-180 ti N.E.], ta wakristo kɔi lengbi ti dungɔ soda ma; wa ta soda mɛ ati wakristo lengbi ti ngbãngɔ kaya kwa ti soda ma.”
