Overal helpende handen

BAXTER, een vijftienjarige leerling van een middelbare school, brengt zijn zaterdagmiddagen op een interessante manier door. Hij bezoekt een groep bejaarden in een verzorgingstehuis om muziek te maken en hen te laten meezingen. „Hij brengt de bewoners gelach, pret en levensvreugde”, zegt Baxters leraar. Lucille — ze is 78 jaar — doet ook veel goeds. Ze deelt voedsel uit onder de behoeftigen en bezoekt eenzame ziekenhuispatiënten. Een vriendin zegt over Lucille: „Als er hulp nodig is en ze van dienst kan zijn, staat ze klaar.”

Wat onder de vrijwilligersgeest wordt verstaan

Deze levenshouding — ’Klaarstaan als er hulp nodig is’ — wordt door vele miljoenen mensen overal ter wereld gedeeld. Ze bieden een helpende hand op bouwplaatsen en kantoren, in fabrieken, verpleeghuizen, opvangtehuizen, vluchtelingenkampen en daklozencentra, bij de brandweer, in crisiscentra, dierenasiels, enzovoort. Je vindt hen vrijwel overal! Ze gebruiken hun bekwaamheden voor activiteiten die variëren van gezamenlijk een schuur bouwen tot fondsen werven en van het knuffelen van te vondeling gelegde baby’s tot het verzorgen van terminale patiënten. Het zijn vrijwilligers — personen die erg belangrijk zijn in het leven van mensen in nood.

Vrijwilligerswerk is wel omschreven als „een nobele gedachte omgezet in daden”. Er spelen elementen in mee als betrokkenheid bij een zaak, een geest van zelfopoffering, het ontbreken van een vergoeding en een blijk van altruïsme. „Vrijwilligersdienst”, aldus twee ervaren vrijwilligers, is „jezelf geven: je tijd, je handen en voeten, je ideeën, je vermogen iemand anders te helpen, je kwaliteiten om problemen op te lossen, je professionele kennis”. Interessant is dat dit geven ook een positief effect heeft op de vrijwilligers. — Zie het kader „Het positieve effect op de vrijwilligers zelf”.

 Groeiende aantallen — Grotere behoefte

In de Verenigde Staten doen naar schatting 100 miljoen mensen vrijwilligerswerk — en hun aantal neemt toe. „Onze organisatie blijft in een reusachtig tempo groeien”, vertelde Kathleen Behrens, directrice van de vrijwilligersorganisatie New York Cares, onlangs aan Ontwaakt! „Vorig jaar alleen al zijn ruim 5000 nieuwe vrijwilligers aan ons programma gaan deelnemen.” Europese vrijwilligersgroepen vertonen een overeenkomstige groei. In Frankrijk bijvoorbeeld is het aantal vrijwilligers de afgelopen twee decennia jaarlijks met zes procent gegroeid. Maar de behoefte aan meer vrijwilligers is niet afgenomen. Integendeel, het Vrijwilligersprogramma van de Verenigde Naties (een VN-organisatie) verklaart dat mondiaal gezien „de behoefte aan een grotere inzet van vrijwilligers nu sterker is dan ooit”. Een museumdirecteur zegt in dat verband: „Vrijwilligers zijn voor ons onmisbaar.”

Toch is er sprake van een paradox. Hoewel veel directeuren, managers en coördinators die met vrijwilligers werken van mening zijn dat die „hun gewicht in goud waard” zijn, blijft veel van het werk van vrijwilligers ondergewaardeerd.  Om iets aan die situatie te veranderen, hebben de Verenigde Naties besloten het jaar 2001 te gebruiken om de schijnwerper op de vrijwilligers te richten. In het kader „Internationaal Jaar van Vrijwilligers” worden enkele van de doelstellingen aangegeven die de VN hopen te verwezenlijken.

Intussen vinden er in de wereld van het vrijwilligerswerk veranderingen plaats die zowel voor de vrijwilligers als voor degenen die leiding geven aan hun werk een uitdaging betekenen. Niettemin zijn er wereldwijd nog heel veel mensen die bereid zijn zich voor anderen in te zetten. Wat motiveert hen daartoe? Wat brengen ze tot stand? En hoe kunnen ze uw leven beïnvloeden?

[Kader/Illustratie op blz. 4]

Het positieve effect op de vrijwilligers zelf

„Het klaarstaan voor anderen heeft mij een diepere, rijkere en veel blijere voldoening geschonken dan ik had kunnen bereiken als ik me geheel en al op mijn carrière in de zakenwereld was blijven concentreren”, vertelt Michael, een parttimevrijwilliger. Michael staat daarin niet alleen. Sharon Capeling-Alakija, uitvoerend coördinator van het Vrijwilligersprogramma van de Verenigde Naties, zegt: „Overal ter wereld zijn mensen die . . . vrijwilligerswerk doen, zich er terdege van bewust hoe goed de ervaring hun doet.” Dr. Douglas M. Lawson, een deskundige op het gebied van vrijwilligerswerk, bevestigt dat onderzoekers hebben geconstateerd dat „in slechts enkele uren vrijwilligerswerk iemands algehele lichamelijke gesteldheid en psychische welzijn er vaak zo op vooruitgaan dat men wel spreekt van ’de helperskick’”. En die „helperskick” is geen kortstondig gevoel. Onderzoekers aan de Cornell University in de Verenigde Staten hebben ruim dertig jaar een groep mensen gevolgd en ontdekt dat „degenen die vrijwilligerswerk deden gelukkiger en gezonder waren dan degenen die dat niet deden”. Interessant is dat de bijbel zegt: „Het is gelukkiger te geven dan te ontvangen.” — Handelingen 20:35; Spreuken 11:25.

[Kader/Illustratie op blz. 5]

Internationaal Jaar van Vrijwilligers

Op 20 november 1997 riep de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties het jaar 2001 uit tot het „Internationaal Jaar van Vrijwilligers” (IYV 2001). Volgens de VN wil men in dit jaar vier doelstellingen bereiken.

Meer erkenning Regeringen worden aangemoedigd het belang van vrijwilligers te erkennen door hun prestaties te bestuderen en vast te leggen en beloningen toe te kennen aan bijzondere vrijwilligersactiviteiten.

Grotere steun Er wordt bij landen op aangedrongen de vrijwilligersgeest te bevorderen door bijvoorbeeld vrijwilligersdienst te aanvaarden als alternatief voor militaire dienst of bepaalde vrijstellingen van belasting te verlenen.

Netwerken De media worden uitgenodigd een grotere bijdrage te leveren door bekendheid te geven aan de door vrijwilligers geboekte resultaten. Dat zou ertoe kunnen leiden dat zulke projecten worden nagevolgd, „waarmee wordt voorkomen dat elke lokale gemeenschap opnieuw het wiel moet uitvinden”.

Promotie Vrijwilligersorganisaties worden aangemoedigd exposities te organiseren om het publiek te informeren over de voordelen die de samenleving van vrijwilligerswerk heeft.

De VN hopen dat IYV 2001 zal leiden tot meer verzoeken om de diensten van vrijwilligers, tot een groter aanbod van mensen die als vrijwilliger willen dienen en tot meer geld en voorzieningen voor vrijwilligersorganisaties om de groeiende behoeften van de maatschappij op te vangen. In totaal 123 regeringen sponsoren gezamenlijk de doelstellingen van deze VN-resolutie.