De fascinatie met getallen

STELT u zich eens een wereld zonder getallen voor. Er zou geen geld zijn. De handel zou zich beperken tot rechtstreekse ruilhandel. En hoe zou het met de sport zijn? Zonder getallen zouden we de stand niet kunnen bijhouden; we zouden niet eens kunnen aangeven hoeveel spelers elk team moet tellen!

Getallen hebben echter niet alleen praktische waarde; ze zijn omgeven met een aura van geheimzinnigheid. Dat komt doordat ze abstract zijn. Getallen kun je niet zien, aanraken of voelen. Ter illustratie: Een appel heeft een onmiskenbare kleur, innerlijke structuur, grootte, vorm, reuk en smaak. Aan de hand van al deze kenmerken is na te gaan of een bepaald voorwerp inderdaad een appel, een citroen, een bal of iets anders is. Een getal is echter heel anders. Het is mogelijk dat het enige wat een verzameling van zeven voorwerpen gemeen heeft met een andere verzameling van zeven voorwerpen, is dat ze allebei uit zeven dingen bestaan. Het vatten van de betekenis van getallen — bijvoorbeeld het verschil onderscheiden tussen zes en zeven — komt dus neer op het begrijpen van iets heel abstracts. En daar komt de getallenmystiek om de hoek kijken.

Van Pythagoras tot pseudo-wetenschap

Het toekennen van een speciale betekenis aan getallen was in de oudheid heel gebruikelijk. Pythagoras, een Grieks filosoof en wiskundige die in de zesde eeuw voor onze jaartelling leefde, leerde dat alle dingen tot getallen te herleiden zijn. Hij en zijn volgelingen redeneerden dat het hele universum een toonbeeld van orde en evenredigheid is. Zou het dan niet kunnen zijn dat aan al wat stoffelijk is, mathematische relaties eigen zijn?

Sinds de tijd van Pythagoras heeft men van de interpretatie van getallen gebruik gemaakt voor voorspellingen en de uitleg van dromen maar ook  bij wijze van geheugensteuntje. Grieken, moslims en leden van de christenheid hebben zich ermee beziggehouden. Aan de hand van een numerologisch systeem, de zogenoemde gematria, hebben joodse kabbalisten een numerieke waarde toegekend aan elk van de 22 letters van het Hebreeuwse alfabet, waarmee zich, naar ze beweren, verborgen betekenissen in de Hebreeuwse Geschriften laten vinden.

De hedendaagse numerologie is daarmee te vergelijken. Vaak zullen uw naam en geboortedatum het uitgangspunt zijn. Aan elke letter van uw naam wordt een getalwaarde toegekend. Door die op te tellen — samen met de getallen van de dag en maand dat u geboren bent — stelt een numeroloog uw sleutelgetallen vast. Vervolgens schrijft hij een speciale betekenis toe aan deze getallen, die naar zijn mening een complete beschrijving van u geven — uw persoonlijkheid, uw onbewuste verlangens en uw lot incluis.

Misschien is de echte aantrekkingskracht van de numerologie gelegen in de schijnbare nauwkeurigheid van de analysering. „Veel mensen zijn in numerologie gaan geloven toen ze ontdekten hoe goed de getallen passen bij de geanalyseerde personen”, schrijft Edward Albertson in zijn boek Prophecy for the Millions. Toch is de numerologie ook als pseudo-wetenschap betiteld. Waarom? Zijn er redenen om argwanend tegenover haar aanspraken te staan?

[Kader/Illustraties op blz. 5]

VERBORGEN BOODSCHAPPEN IN DE BIJBEL?

In zijn boek The Bible Code beweert de journalist Michael Drosnin verborgen boodschappen ontdekt te hebben door een computeranalyse van de Hebreeuwse Geschriften. Volgens Drosnins beweringen leverde de „code” de woorden „moordenaar die zal moorden” op in combinatie met de naam Jitschak Rabin — en dit werd een jaar voor de moord op de Israëlische premier Rabin ontdekt.

Zoals verwacht heeft The Bible Code heel wat stof doen opwaaien. Dave Thomas, wiskundige en fysicus, toonde aan dat een computeranalyse van elke tekst ogenschijnlijke cryptische boodschappen zal opleveren. Bij een analyse van Drosnins eigen tekst vond Thomas de woorden „code”, „dwaas” en „bedotterij”. „Verborgen boodschappen kun je overal vinden,” zegt Thomas, „mits je bereid bent tijd en moeite te investeren om het enorme kansenveld af te grazen.”

Met zijn vermogen om een onbeperkt aantal berekeningen te maken, is de kans groot dat een computer enkele lettercombinaties vindt die als een soort voorspelling te gebruiken zijn. Maar dat is louter toeval en bewijst niet dat de bijbel verborgen boodschappen bevat. *

[Voetnoot]

[Illustratie op blz. 4]

Pythagoras leerde dat alle dingen tot getallen te herleiden zijn

[Verantwoording]

Courtesy National Library of Medicine