Is het regenwoud te redden?

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN BOLIVIA

RAMIRO is eigenaar van een vallei die bedekt is met tropisch nevelwoud *. Deze vallei, gelegen in de heuvels aan de voet van het Zuid-Amerikaanse Andesgebergte, is een van de weinige in die omgeving waar nog oude bomen staan. Rondom zijn de heuvels totaal ontbost. Wetenschappers komen van heinde en ver om de natuur in Ramiro’s nevelwoud te bestuderen, en ze hebben verscheidene soorten ontdekt die nog niet geclassificeerd waren. Ramiro is intens geïnteresseerd in natuurbehoud. Hij verklaart: „In mijn woud wordt niet gekapt.”

Roberto daarentegen beheert 5600 vierkante kilometer tropisch regenwoud in het laagland van het Amazonebekken. Hij is bosbouwer van beroep en oogst en verkoopt tropisch hout voor de wereldmarkt. Maar Roberto is ook intens geïnteresseerd in de bescherming van tropische wouden en alles wat erin leeft. „Tropisch hout kan geoogst worden zonder de biodiversiteit blijvende schade te berokkenen”, is zijn stellige overtuiging.

Hoe verschillend Ramiro en Roberto er ook over denken, ze delen een diepe bezorgdheid voor het lot van tropische wouden. En daarin staan ze lang niet alleen. De laatste tientallen jaren is het tempo waarin tropische regenwouden roekeloos worden vernietigd, alarmerend gestegen.

Is die bezorgdheid overdreven? Per slot van rekening hebben mensen in vroeger eeuwen in gematigde zones ook een groot deel van de wouden gekapt, voornamelijk om ruimte te creëren voor landbouw. Dus waarom zouden we ons zorgen maken als mensen in de tropen nu hetzelfde doen? Er zijn fundamentele verschillen. Tropische regenwouden groeien bijvoorbeeld vaak op onvruchtbare grond, waar landbouw een slecht alternatief is. Ook is de biodiversiteit in tropische wouden veel groter; het verlies ervan raakt de hele mensheid.

De kosten van ontbossing

Meer dan de helft van de soorten planten en dieren op aarde wordt in tropische wouden aangetroffen. Van slingerapen en tijgers tot bijzondere mossen en orchideeën, van slangen en kikkers tot zeldzame vlinders en papegaaien — het aantal soorten is gewoon te groot om gecatalogiseerd te worden.

Er zijn veel soorten tropisch woud: langzaam groeiende montane nevelwouden, donkere regenwouden met een dicht bladerdak, moessonwouden en open bosgebieden. De meeste mensen hebben echter nooit een tropisch woud bezocht. U misschien ook niet. Waarom zou u zich dan druk maken om zulke gebieden?

Het behoud van het tropisch regenwoud is van levensbelang voor u omdat veel van de veredelde en commerciële planten die u niet kunt missen, in zekere zin afhankelijk zijn van hun wildere voorouders die nog veel in zulke wouden voorkomen. Deze wilde rassen worden soms gebruikt om nog weer nieuwe rassen te kweken die resistenter zijn tegen ziekten en ongedierte. De genetische diversiteit in wilde variëteiten is daarom van essentieel belang.

Bovendien halen onderzoekers constant nuttige producten uit tropische wouden. Een groot deel van de medicijnen  bijvoorbeeld die nu gebruikt worden, is ontwikkeld uit tropische planten. De diversiteit van het leven in tropische regenwouden wordt dan ook vaak vergeleken met een levende bibliotheek, maar dan een waarin de meeste „boeken” nog geopend moeten worden.

Een fragiel levensweb

Het milieu van het vochtige tropische woud is fragiel en uiterst complex. De talrijke levensvormen zijn van elkaar afhankelijk. Zo zijn de meeste planten van bepaalde vogels, insecten of andere dieren afhankelijk voor bestuiving en zaadverspreiding. In een ingewikkelde kringloop recyclet het woud efficiënt al het levende materiaal dat het bevat, de micro-organismen, planten, insecten en andere dieren inbegrepen. Opmerkelijk is dat heel dit complexe ecosysteem zich meestal op kwalitatief slechte grond bevindt. Is het eenmaal vernietigd, dan kan zo’n woud er moeilijk of onmogelijk weer bovenop komen.

Veel mensen danken hun bestaan aan de tropische wouden. Niet alleen vormen deze wouden een terrein voor wetenschappelijk onderzoek en voor toerisme, ze zijn ook commercieel belangrijk voor producten als hout, noten, honing, palmharten, rubber en hars. Het tropisch regenwoud verdwijnt echter in een alarmerend tempo. Over de exacte cijfers is men het niet eens, maar één feit is duidelijk: het woud neemt snel af.

Wat deze schade voor het milieu bijzonder verdrietig maakt, is dat tropische regenwouden vaak vernietigd worden terwijl dat nauwelijks blijvend voordeel oplevert. Veel van deze bosgebieden zijn veranderd in weidegrond voor runderen. Maar vaak groeit er al gauw onvoldoende gras voor het vee en wordt het gebied verlaten. Dat is naar verluidt in het Braziliaanse Amazonegebied met 165.000 vierkante kilometer grond gebeurd.

Welke hoop is er voor de regenwouden en hun rijkdom aan levensvormen? Ramiro, Roberto en vele anderen zoals zij voeren een gevecht om het tropisch regenwoud te verdedigen tegen de internationale commercie, overbevolking, handelaars in huisdieren, en illegale jagers en houthakkers. Maar wat zijn de echte, onderliggende oorzaken van de ontbossing? Is er een manier om de talrijke schatten van het regenwoud te benutten zonder ze te vernietigen?

[Voetnoot]

[Inzet op blz. 3]

Van alle diersoorten leven verreweg de meeste in tropische wouden; dat geldt ook voor een immense verscheidenheid aan planten

 [Illustraties op blz. 4, 5]

Houthakkers en de wegen die ze aanleggen, kunnen het regenwoud fataal worden