Een tocht langs bijzondere  watervallen

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN ZAMBIA

IN 1855 had de Schotse zendeling en ontdekkingsreiziger David Livingstone al een aantal jaren door Afrika getrokken — een continent dat voor de rest van de wereld destijds grotendeels onbekend was. Toen hij langs de machtige rivier de Zambezi in oostelijke richting trok, hadden plaatselijke stammen het vol ontzag over de reusachtige watervallen verderop. Vanwege de ongelooflijke hoeveelheid lawaai en damp die erdoor geproduceerd werd, noemden de Afrikanen ze Mosi-oa-tunya, wat „donderende rook” betekent.

Livingstone besloot de watervallen — nu bekend als de Victoriawatervallen — van dichtbij te gaan bekijken. Over die eerste aanblik schreef hij: „Toen ik met ontzag naar de uiterste rand kroop, staarde ik naar beneden in een grote kloof die van de ene oever van de brede Zambezi naar de andere liep en zag ik een stroom van duizenden meters breed die zo’n dertig meter naar beneden stortte en zich vervolgens plotseling een vijftien tot twintig meter brede canyon in perste.”

Tegenwoordig is men het erover eens dat de Victoriawatervallen, op de grens van Zambia en Zimbabwe, bij hoogwater de grootste vallende muur van water ter wereld vormen. Dan stort er per minuut 545.000.000 liter water 108 meter naar beneden in een enorme spleet. Vervolgens raast de hele inhoud van de Zambezi door een diepe, nog geen 65 meter brede zigzagkloof. Door die unieke geologische kenmerken bieden de Victoriawatervallen beslist een adembenemend schouwspel.

Het omliggende gebied, uitgeroepen tot nationaal park, is ook verbluffend mooi. Er zijn prachtige boom- en plantensoorten te vinden en boeiende dieren, waaronder nijlpaarden, olifanten, giraffen, gnoes, zebra’s en zelfs leeuwen. Op de steile rotswanden huizen schitterende vogels zoals adelaars en zeldzame taitavalken.

Om het met de woorden van Livingstone te zeggen „is niets in Engeland te vergelijken met de schoonheid van het uitzicht. Nog niet eerder heeft een Europeaan dit aanschouwd; maar engelen hebben tijdens hun vlucht ongetwijfeld hun blik op dit prachtige landschap laten rusten.” Tegenwoordig, bijna 150 jaar nadat Livingstone de watervallen voor het eerst zag en ze — naar de Engelse koningin Victoria — de naam Victoriawatervallen gaf, komen er jaarlijks honderdduizenden bezoekers uit de hele wereld om de grootsheid ervan op zich te laten inwerken.

De Victoriawatervallen staan terecht bekend als een natuurwonder. Maar een groot aantal minder bekende watervallen van de talloze grote rivieren in Zambia zijn ook adembenemend mooi. Laten we er eens een paar bekijken.

 De Ngonyewatervallen

Op een hete, droge dag in november, ongeveer twee jaar voordat Livingstone de Victoriawatervallen voor het eerst zag, stuitte hij op de Ngonyewatervallen, ook wel Siomawatervallen genoemd. Hij schreef: „De eilanden boven de watervallen zijn overdekt met gebladerte dat nergens anders zo mooi is. Gezien vanaf het overhangende rotsblok boven de watervallen, was dit het allerfraaiste landschap dat ik ooit had gezien.” De huidige bezoekers van de Ngonyewatervallen zijn het roerend met Livingstone eens.

Livingstone schreef verder: „Kilometerslang is de rivier beneden aangewezen op een nauwe doorgang van hooguit honderd meter breed. Het water kolkt erdoorheen en ziet eruit als over elkaar heen tuimelende massa’s, zodat zelfs de meest ervaren zwemmer er moeite mee zou hebben niet in de diepte te verdwijnen.”

De Lumangwewatervallen

Veel van de andere Zambiaanse watervallen bevinden zich op afgelegen plaatsen en zijn nog ongerept. Hun grootte loopt zeer uiteen. De Lumangwewatervallen zien eruit als een miniatuurversie van de Victoriawatervallen. Maar ze zijn zeker niet klein. Eén waterval is zo’n dertig meter hoog en ruim honderd meter breed. De damp van de watervallen is zelfs voldoende om een klein regenwoud van vocht te voorzien.

De Kalambowatervallen

De Kalambowatervallen, de hoogste in Zambia, stromen van het hoge plateau naar beneden de Afrikaanse Great Rift Valley in. Vanaf een hoogte van ruim 200 meter valt het water recht naar beneden langs steile rotswanden, waar in het droge seizoen de zeldzame, grote Afrikaanse maraboe nestelt.

„Kalambo is dus de op één na hoogste ononderbroken waterval in Afrika [na de Tugelawatervallen in Zuid-Afrika] en neemt qua hoogte de twaalfde plaats in de wereld in — hij is meer dan twee keer zo hoog als de Victoriawatervallen”, zegt de publicatie National Monuments of Zambia.

Hoewel deze watervallen moeilijk te bereiken zijn, wordt Kalambo door C.A. Quarmby, een plaatselijke auteur, beschreven als „een van de onvergetelijke bezienswaardigheden van Afrika”. Hij voorspelt: „Het zal nog een hele tijd duren voordat het een toeristische trekpleister is. . . . Slechts enkele uitverkorenen komen ooit zo ver als Kalambo.”

Veel van de watervallen en andere attracties die de natuur in Zambia te bieden heeft, bevinden zich op plaatsen die niet makkelijk toegankelijk zijn. National Monuments of Zambia merkt op dat sommige „slechts met een landrover over ruig terrein bereikt kunnen worden, andere alleen te voet”. Uiteraard is dat juist een van de dingen die deze plaatsen zo bijzonder maken. Niettemin zijn bezoekers welkom. Kagosi Mwamulowe, een geoloog die zich bezighoudt met milieubeheer bij de Commissie voor het Behoud van Zambia’s Nationale Erfgoed, legt uit dat het hun doel is mensen de gelegenheid te geven van deze prachtige plekken te genieten en tegelijkertijd de ongerepte schoonheid ervan te beschermen.

Zambia’s grootste schat

In zijn boek Zambia merkt de auteur Richard Vaughan op: „Zambia blijft een land met prachtig natuurschoon en veel daarvan is voor bezoekers, maar ook voor Zambianen, onbekend. . . . Het land is bedeeld met een fantastische verscheidenheid aan meren, rivieren, wouden en bergen.” Maar de grootste rijkdom van het land ligt elders.

„Het volk [van Zambia] staat bekend om zijn hartelijkheid, vrolijkheid en veerkracht”, zegt Vaughan. Volgens een andere auteur, David Bristow, „zijn de ménsen het hart van Zambia, net zo warm als de Afrikaanse zon”. We zijn ervan overtuigd dat als u ooit dit fraaie deel van de wereld bezoekt, u het daarmee eens zult zijn.

 [Kaart/Illustraties op blz. 18]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

TANZANIA

CONGO (KINSHASA)

ANGOLA

ZAMBIA

KALAMBOWATERVALLEN

LUMANGWEWATERVALLEN

Lusaka

NGONYEWATERVALLEN

VICTORIAWATERVALLEN

ZIMBABWE

MOZAMBIQUE

INDISCHE OCEAAN

[Illustraties]

Lumangwewatervallen — net een miniatuurversie van de Victoriawatervallen

Kalambowatervallen — twee keer zo hoog als de Victoriawatervallen

Ngonyewatervallen — „meestal zijn er geen andere bezoekers”

[Verantwoording]

Lumangwe and Ngonye Falls: Marek Patzer/www.zambiatourism.com; map: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Illustratie op blz. 16, 17]

Victoriawatervallen — „donderende rook”

[Verantwoording]

Marek Patzer/www.zambiatourism.com