JODEN, christenen en moslims zijn het vaak over veel dingen oneens. Maar ondanks hun verschillen hebben deze religies minstens één ding gemeen: diep respect voor de man die bekendstaat als Mozes. Joden erkennen hem als „de grootste van alle joodse leraren” — de stichter van de joodse natie. Christenen beschouwen hem als een voorloper van Jezus Christus. Moslims zien Mozes als een van hun eerste en grootste profeten.

Mozes is dus een van de invloedrijkste mannen in de geschiedenis. Toch wordt hij al meer dan een eeuw door zowel wetenschappers als geestelijken onder vuur genomen. Velen betwijfelen niet alleen of Mozes wonderen heeft verricht en de Israëlieten uit Egypte heeft geleid, maar zelfs of hij eigenlijk wel heeft bestaan. Het boek Mozes, door Jonathan Kirsch, concludeert: „Het enige wat we over de historische Mozes kunnen zeggen, is dat een man die lijkt op het in de bijbel beschreven personage in een onbekende plaats en periode in het verre verleden geleefd kán hebben, en zijn daden kúnnen het zandkorreltje zijn geweest waaromheen de verhalen en legenden zich in de loop der eeuwen geleidelijk hechtten als een parel, tot hij de rijke en prikkelende figuur werd die we aantreffen in de bijbel.”

Op het eerste gezicht kan een dergelijk scepticisme gerechtvaardigd lijken. Critici merken bijvoorbeeld op dat er archeologische bewijzen zijn gevonden die het bestaan bevestigen van bijbelse personages zoals de Israëlitische koning Jehu, maar dat er geen archeologisch bewijsmateriaal is gevonden dat het bestaan van Mozes bevestigt. Dit is echter beslist geen bewijs dat Mozes een mythe is. Sceptici hebben ook van andere in de bijbel genoemde personen, zoals de Babylonische koning Belsazar en de Assyrische koning Sargon, beweerd dat ze mythen waren — totdat de archeologie bevestigde dat ze echt hadden bestaan.

Jonathan Kirsch brengt ons onder de aandacht: „Er zijn zo weinig overblijfselen en relieken uit het bijbelse Israël, dat Mozes’ ontbreken in niet-bijbelse bronnen op zichzelf niet verrassend of doorslaggevend is.” Volgens Kirsch voeren sommigen daarom aan dat het onwaarschijnlijk is dat Mozes louter het product van iemands verbeelding is, „omdat een levensverhaal met zoveel details en dialogen, dat zo complex . . . is, niet uit de lucht gegrepen kan zijn”.

Of u nu gelovig bent of niet, waarschijnlijk weet u op zijn minst wel iets over de voornaamste gebeurtenissen uit Mozes’ leven: zijn ontmoeting met God bij het brandende doornbos, de uittocht van de Israëlieten uit slavernij in Egypte, het splijten van de Rode Zee. Maar is er reden om te geloven dat dit allemaal echt is gebeurd? Of is Mozes weinig meer dan een mythologische figuur? Over deze fascinerende vragen gaat het volgende artikel.