Ke’ng Seo se Diregago ka Dikereke?

MA-LATIN AMERIKA ao a tšwago ka leboa la Mexico le ka borwa bja Chile a na le dikarolo tše di swanago tša setšo. Ma-Latin Amerika a bogologolo a sa dutše a gopola nako yeo ka kakaretšo go bego go e-na le bodumedi bjo tee, e lego bja Roma Katholika. Lekgolong la bo-16 la nywaga, bafenyi ba Sepania ba ile ba dira se ka kgapeletšo ya sešole. Brazil e be e laolwa ke mmušo wa Portugal woo e bego e le wa Roma Katholika. Ka nywaga e 400 Kereke ya Katholika e ile ya thekga mebušo yeo e bego e laola e le gore e hwetše thekgo ya tša ditšhelete le go tsebja e le bodumedi bja semmušo.

Lega go le bjalo, ka bo-1960, baruti ba bangwe ba Katholika ba ile ba lemoga gore go thekga babuši go be go dira gore ba se sa thekgwa ke batho. Ba ile ba thoma go tšwa masolo a go bolelela badiidi, ka mo go kgethegilego ka go kgothaletša seo se bego se tsebja ka gore ke mokgatlo wa tokologo. Mokgatlo wo o thomile kua Latin Amerika o le bjalo ka mogwanto kgahlanong le bodiidi bjoo Makatholika a mantši a ilego a ikhwetša a phela go bjona.

Go sa šetšwe maiteko a baruti a go itsenya-tsenya mekgatlong e tumilego ya dipolitiki, batho ba dimilione ba hlanogetše tumelo ya Katholika ba ya dikerekeng tše dingwe. Madumedi ao a swarago ditirelo tšeo di akaretšago go betha diatla, difela tšeo di opelwago ka phišego goba boemo bjoo bo swanago le bja khonsate ya mmino wa rock a oketšegile ka lebelo. Ka pukung ya gagwe ya Faces of Latin America, Duncan Green o re, “Mokgatlo wa Evangelical kua Latin Amerika o arogantšwe ka dikereke tše dintši tšeo di aroganego. Gantši dikereke tše di laolwa ke moruti o tee. Ge phuthego e gola, gantši e a arogana gomme gwa ba le dikereke tše difsa.”

Badudi ba Yuropa ba Hlanogela Dikereke

Ka nywaga e fetago 1 600, karolo e kgolo ya Yuropa e be e bušwa ke mebušo yeo e bego e ipolela gore ke ya Bokriste. Na bodumedi kua Yuropa bo a atlega ga bjale, ge re dutše re tšwela pele lekgolong la bo-21 la nywaga? Ka 2002 setsebi sa tša leago e lego Steve Bruce o boletše mabapi le Brithania ka pukung ya gagwe ya God is Dead—Secularization in the West gore: “Lekgolong la lesome-senyane la nywaga, mo e nyakilego e ka ba manyalo ka moka e be e le a sedumedi.” Lega go le bjalo, ka 1971, ke 60 lekgolong feela ya manyalo a batho ba Engelane ao e bego e le a sedumedi. Ka 2000 e be e le 31 lekgolong feela.

Ge a bolela ka mokgwa wo wa go dira dilo, mmegi wa ditaba tša bodumedi wa London’s Daily Telegraph o ngwadile gore: “Dihlopha ka moka tše dikgolo tša bodumedi go thoma ka Kereke ya Engelane le Roma Katholika go ya go Kereke ya Methodist le Kereke ya United Reformed, di na le nako e telele di lahlegelwa ke ditho tša tšona.” Mabapi le pego e nngwe o boletše gore: “Dikereke tša Brithania di tla be di le kgaufsi le go hwelela ka 2040 ka ge e tla ba e le pedi lekgolong feela ya batho bao ba bago gona ditirelong  tša kereke tša Sontaga.” Dipego tše di swanago di dirilwe mabapi le bodumedi kua Netherlands.

Pego ya Dutch Social and Cultural Planning Office e re: “Nywaga-someng ya morago bjale go bonala naga ya rena e se sa hlwa e le ka tlase ga taolo ya bodumedi. Go lebeletšwe gore ka ngwaga wa 2020, 72% ya badudi e tla ba e se na tswalano le ge e le efe ya bodumedi ka mo go feletšego.” Mothopo wa ditaba wa Jeremane o re: “Palo e oketšegago ya Majeremane e retologela go boloi le bonoge gore e newe khomotšo yeo e kilego ya e hwetša dikerekeng, mešomong le ka lapeng. . . . Dikereke go dikologa naga di gapeletšega go tswalelwa ka baka la go hlokega ga ditho tša phuthego.”

Bao ba sa dutšego ba e-ya kerekeng kua Yuropa gantši ga ba ye moo go yo hwetša gore ke eng seo Modimo a se nyakago go bona. Pego e nngwe e tšwago Italy e re: “Mataliana a dira gore bodumedi bja bona bo dumelelane le ditsela tša bona ka noši tša bophelo.” Setsebi se sengwe sa tša leago gona kua Italy se bolela gore: “Re amogela selo se sengwe le se sengwe seo se bolelwago ke mopapa seo re dumelelanago le sona.” Go ka bolelwa se se swanago ka Makatholika a kua Sepania, moo phišego ya bodumedi e tšeetšwego legato ke go rata dilo tše di bonagalago le go nyaka boemo bjoo gona bjale motho a ka hwetšago dilo tše di bonagalago tšeo a di nyakago.

Mekgwa ye e fapane kudu le tsela ya Bokriste yeo Kriste le balatedi ba gagwe ba e rutilego le go e diriša. Jesu ga se a nea batho “motlalo” goba “mehuta” ya bodumedi moo ba ka topago le go kgetha seo ba se ratago gomme ba tlogela seo ba sa se ratego. O boletše gore: “Ge e ba motho le ge e le ofe a nyaka go ntšhala morago, a a itatole gomme a tšee kota ya gagwe ya tlhokofatšo letšatši le letšatši a ntatele ka go se kgaotše.” Jesu o rutile batho gore tsela ya bophelo bja Bokriste ke ya boikgafo bja motho ka noši le boiteko.—Luka 9:23.

Go Bapatšwa ga Bodumedi Kua Amerika Leboa

Ka go se swane le boemo bja kua Canada—moo banyakišiši ba bolelago gore batho ba na le tshekamelo ya go ba le dipelaelo ka bodumedi—kua United States mokgwa o lego gona ke wa gore batho ba tšeele ditaba tša bodumedi godimo. Go ya ka mekgatlo ya dinyakišišo, bonyenyane 40 lekgolong ya batho bao go boledišanwego le bona ba ipolela gore ba ya kerekeng beke e nngwe le e nngwe gaešita le ge e le gore ge go balwa motho ka o tee ka o tee, palo ya kgonthe e nyakile go fihla go 20 lekgolong. Ba ka godimo ga 60 lekgolong ba bolela gore ba dumela gore Beibele ke Lentšu la Modimo. Go kgahlegela ga bona kereke e itšego e ka ba  ga nakwana. Bontši bja bao ba tsenago kereke kua United States ba tlogela madumedi gabonolo. Ge e ba moruti a lahlegelwa ke botumo bja gagwe goba tutuetšo, kgaufsinyane a ka lahlegelwa ke phuthego ya gagwe—e bile gantši a ka lahlegelwa le ke tšhelete yeo a e golago!

Dikereke tše dingwe di ithuta mekgwa ya tša kgwebo e le gore di tsebe kamoo di ka kaonefatšago go “bapatša” ditirelo tša tšona tša bodumedi. Diphuthego di lefa dikete tša diranta e le gore di hire dikhamphani tšeo di eletšago dikereke ka tša ditšhelete. Go ya ka pego ya mekgatlo e bjalo moruti yo mongwe yo a kgotsofetšego o boletše gore, “E be e le peeletšo e botse kudu.” Dikereke tšeo di nago le diphuthego tše dikgolo tšeo ditho tša tšona di balelwago go dikete, di a atlega go tša ditšhelete moo di thomago go ratwa ke bagatiši ba dikgatišo tša tša kgwebo tše bjalo ka The Wall Street Journal le The Economist. The Wall Street Journal e bega gore dikereke tše dikgolo ka tlwaelo di nea “lefelo leo go lona motho a ka hlokomelago dinyakwa tša gagwe tša nama le tša moya.” Meago ya dikereke e ka akaretša mabenkele a go jela, mafelo a go nwela, mafelo a go lokiša meriri, a go botsefatša difahlego le go kgabišwa ga manala, di-sauna le mafelo a dipapadi. Dikgoketšo di akaretša mafelo a dipaesekopo, go etelwa ke dinaletšana le mmino wa sebjale-bjale. Eupša ke’ng seo baruti ba se rutago?

Ga go makatše ge ‘ebangedi ya katlego’ e le sehlogo seo se tumilego. Badumedi ba botšwa gore ba tla huma le go phela gabotse mmeleng ge e ba ba neela ka seatla seo se bulegilego bakeng sa kereke ya bona. Ge e le ka boitshwaro, gantši Modimo o tšweletšwa e le yo a bo kgotlelelago. Setsebi sa tša leago se re: “Dikereke tša Amerika di tlogelela dilo e bile ga di ahlole.” Dikereke tšeo di tumilego gantši di lebiša tlhokomelo go ditšhišinyo tša kamoo motho a ka atlegago bophelong. Batho ba bantši ba ikwa gabotse ge e se ditho tša dikereke tšeo di rulagantšwego, moo dithuto tšeo di lebelelwago e le tše di bakago dikarogano di sa bolelwego le gatee. Lega go le bjalo, ditaba tša dipolitiki di a seka-sekwa, gantši ka mo go kwagalago le ka mo go kgethegilego. Mehlala ya morago bjale e bile sebaki sa dihlong go baruti ba bangwe.

Na go na le go tsošološwa ga bodumedi ka Amerika Leboa? Ka 2005, makasine wa Newsweek o begile ka go tuma ga “ditirelo tša bodumedi tša go goeletša, go idibala le go kiba fase ka maoto,” gotee le mekgwa e mengwe ya bodumedi eupša o bontšhitše gore: “Selo se sengwe le se sengwe seo se diregago mo ga se bolele gore batho ba bantši ba ya kerekeng.” Karolo e golago ka lebelo dinyakišišong tšeo di botšišago batho ka bodumedi ke ya “bao ba rego ga ba tsene kereke.” Diphuthego tše dingwe di oketšega feela ka gobane tše dingwe di phuhlama. Go bolelwa gore batho ka “bontši” ba tlogela madumedi a setšo le ditirelo tša ona,  mmino wa di-organ le baruti bao ba aperego diaparo tša boruti.

Poledišanong ya rena e kopana, re bone gore kua Latin Amerika dikereke di a arogana, kua Yuropa di lahlegelwa ke ditho tša tšona gomme di hwetša thekgo gape ka go nea batho boithabišo le boitapološo kua United States. Ke therešo gore go na le go fapana mo gogolo mekgweng ye e tlwaelegilego eupša boemo ke bja gore dikereke di lwa ka thata go hwetša botumo bja tšona gape. Na seo se bolela gore Bokriste bo a phuhlama?

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 22]

“GO DIRWA GA BODUMEDI KGWEBO”

Molaodi wa National Vocation Service wa Kereke ya Katholika kua Fora o ile a tsopolwa a re: “Re bona go ithekiša mo gogolo ga bodumedi. Batho ba ikhola ka ditirelo tša bodumedi gomme ge ba sa hwetše mokgatlo wa kereke woo ba dumelelanago le wona, ba ya go o mongwe.” Nyakišišong e nngwe ya bodumedi bja Yuropa, Moprofesara Grace Davie wa Yunibesithi ya Brithania ya Exeter o itše: “Batho ba fo ‘topa gomme ba kopanya’ mekgwa ya madumedi goba ya bodumedi yeo e lego gona. Go fo swana le dilo tše dingwe, bodumedi bo fetogile selo sa boikgethelo le selo seo batho ba se dirago ka go dumelelana le tsela ya bona ya bophelo le dilo tšeo ba di ratago.”

[Seswantšho go letlakala 20, 21]

Mongwalo mojakong wa kereke, Naples, Italy

[Mothopo]

©Doug Scott/age fotostock

[Seswantšho go letlakala 20, 21]

Kua Mexico ba bantši ba furaletše tumelo ya Katholika