Na Batho ba Mehleng ya Beibele Ruri ba Phetše Lebaka le Letelele Gakaaka?

JEANNE LOUISE CALMENT o hwile ka August 4, 1997, motseng wa gabo ka borwa-bohlabela bja Fora. O be a e-na le nywaga e 122!

Lehono tlhabologo go tša thutamahlale, tša maphelo le dikarolong tše dingwe e thuša batho go phela lebaka le letelele. Lega go le bjalo, ga se batho ba bantši bao ba fihlelelago nywaga e 100 goba go e feta. Leo e ka ba lebaka leo go phela ga batho ba bangwe nako e telele go begwago ditabeng, bjalo ka ge go dirilwe ka Mohumagadi Calment.

Beibele e hlalosa gore mehleng ya bogologolo batho ba ile ba phela lebaka le letelele kudu, maemong a mangwe ba phela nywaga e nyakilego go fihla go e sekete. Na seo ke therešo goba na se a dumelelega? Na batho ba mehleng ya Beibele ba phetše nako e kaalo? Na re swanetše go tshwenyega ka taba yeo lehono?

Batho Bao ba Phetšego Lebaka le Letelele

Puku ya Beibele ya Genesi e bolela ka banna ba šupago bao ba phetšego nywaga e fetago e 900, bao ka moka ga bona ba belegwego pele ga Meetsefula a mehleng ya Noa. E be e le Adama, Sethe, Enose, Kenane, Jarede, Methusela le Noa. (Genesi 5:5-27; 9:29) Bontši bja banna ba bo ka ba bo sa tsebje ke batho ba bantši, eupša ka moka ga bona ba be ba le gare ga meloko ya mathomo e lesome historing ya batho. Methusela o tsebja kudu ka go phela lebaka le letelele go feta batho ba bangwe—o phetše nywaga e 969!

Beibele e bolela bonyenyane ka batho ba bangwe ba 25 bao le bona ba ilego ba phela nywaga e mentši go feta yeo batho ba e phelago lehono. Ba bangwe ba phetše nywaga e 300, 400, gaešita le 700 goba go feta. (Genesi 5:28-31; 11:10-25) Lega go le bjalo, batho ba bantši lehono ba lebelela dipego tša Beibele tša mabapi le batho bao ba phetšego lebaka le letelele kudu e se therešo eupša e le nonwane. Na ruri go bjalo?

Na ke Nonwane Goba ke Pego e ka Botwago?

Go ya ka kgatišo ya Max Planck Institute for Demographic Research kua Jeremane, banyakišiši ba kgonthišeditše nywaga ya  Mohumagadi Calment, yo go boletšwego ka yena pejana, ka go kgoboketša “dipolelo tše bonolo tšeo a di boletšego tšeo di ka hlahlobjago.” Di be di le mabapi le yena goba ba meloko ya gagwe nakong ya ge go direga ditiragalo tše itšego. Seo a se boletšego se ile sa bapetšwa le dipego tša setšhaba, tša mohlankedi wa setšhaba yoo a kgonthišetšago go nepagala ga dingwalwa, le dipego tša kereke, gotee le dihlogo tša dikuranta le dipego tša ge go balwa batho. Se se kgahlišago ke gore gaešita le ge go be go sa kgonege go kgonthišetša selo se sengwe le se sengwe, bohlatse bjo bo lego gona ka go lebanya goba ka go se lebanye bo ile bja dira gore go kgonthiša nywaga ya gagwe go kgonege.

Go thwe’ng ka dipego tša ka Beibeleng? Na di itlhatsetše di ka botwa? Ka ntle le pelaelo! Gaešita le ge e se ditaba ka moka tšeo di kgonthišeditšwego ke methopo ya lefase, bohlatse bja histori, bja thutamahlale, le bja tlhatlamano ya ditiragalo bo bontšhitše leboelela gore seo se bolelwago ke Beibele se ka botwa. * Seo ga se sa swanela go makatša ka ge Beibele ka boyona e bolela gore: “Modimo o bolela therešo, gaešita le ge yo mongwe le yo mongwe e le moaketši.” (Baroma 3:4, Contemporary English Version) Ee, ka ge Beibele e le puku yeo e ‘buduletšwego ke Modimo,’ ga se ya dinonwane.—2 Timotheo 3:16.

Moše yo a bego a hlahlwa ke Jehofa Modimo go ngwala Pentateuch, goba dipuku tša mathomo tše hlano tša Beibele, o swanetše go lebelelwa e le yo mongwe wa batho ba nago le tutuetšo le ba hlomphegago kudu historing ya batho. Bajuda ba be ba mo lebelela e le morutiši yo mogolo kudu go barutiši ba bona. Mamoseleme a mo lebelela e le yo mongwe wa baporofeta ba bona ba bagolo. Go Bakriste, Moše ke ketapele ya Jesu Kriste. Na go tla kwagala go phetha ka gore dingwalwa tša motho yo yo bohlokwa historing ga se tša swanela go botwa?

Na Nako e be e Balwa ka Tsela e Fapanego?

Ba bangwe ba ile ba bolela gore nako e be e balwa ka tsela e fapanego mehleng yeo le gore nako yeo e bego e bitšwa ngwaga ge e le gabotse e be e le kgwedi. Lega go le bjalo, ge go hlahlobja pego ya Genesi, ga go na pelaelo gore batho ba mehleng yeo ba be ba bala nako go swana le rena lehono. Ela hloko mehlala e mebedi. Pegong ya Meetsefula, re bala gore Meetsefula a thomile ge Noa a be a e-na le nywaga e 600, “è le kxwedi ya bobedi, é le ’tšatši la lesome le metšô e šupaxo.” Ke moka e tšwela pele gore meetse a khupetša lefase ka matšatši a 150 gomme “polokêlô ya tla ya êma mo dithabeng tša Ararate ka ’tšatši la lesome le metšô e šupaxo la kxwedi ya xo šupa.” (Genesi 7:11, 24; 8:4) Ka gona, lebaka la dikgwedi tše hlano—go tloga ka letšatši la bo-17 la kgwedi ya bobedi ya ngwaga woo go fihla ka la bo-17 la kgwedi ya bošupa ya ngwaga woo—go bolelwa gore ke matšatši a 150. Go molaleng gore kgopolo ya gore ngwaga ge e le gabotse e be e le kgwedi e tloga e se na motheo.

Ga bjale ela hloko mohlala wa bobedi. Go ya ka Genesi 5:15-18, Mahalalele o bile le ngwana wa mošemanyana ge a be a e-na le nywaga e 65, a phela e mengwe e 830 gomme a hwa a e-na le nywaga e 895. Motlogolo wa gagwe Henoge le yena o bile le morwa ge a e-na le nywaga e 65. (Genesi 5:21) Ge e ba ruri ngwaga o be o lekana le kgwedi, gona banna bao ba babedi ba ka ba ba bile le bana ge ba e-na le nywaga e mehlano feela! Na seo se a kwagala?

Boepi bja marope le bjona bo a akaretšwa, ka ge bo dumelelana le ditlhaloso tša Beibele tša mabapi le batho bao ba phetšego nywaga e mentši. Ge Beibele e bolela mabapi le mopatriareka Aborahama e re o be a e-tšwa motseng wa Uri, ke moka a tla a dula motseng wa Harane gomme a ya karolong ya Kanana, le gore o lwele le go fenya Kedorolaomere, kgoši ya Elama. (Genesi 11:31; 12:5; 14:13-17) Dinyakišišo di hlatsetše gore mafelo a gotee le batho ba ba bile gona. Boepi bja marope le bjona bo dirile gore re kwešiše dinaga le ditlwaelo tša batho bao go boletšwego ka bona ge go hlaloswa pego ya Aborahama. Ka ge dipego tše tša Beibele tša mabapi le Aborahama di nepagetše, ke ka baka la’ng go swanetše go ba le dipelaelo ka nywaga ya gagwe e 175?—Genesi 25:7.

Lega go le bjalo, ga go na lebaka la go belaela dipego tša Beibele mabapi le batho ba bangwe ba  mehleng ya bogologolo ba phetšego nywaga e mentši. Eupša o ka ipotšiša gore, ‘Ke ka baka la’ng ke swanetše go tshwenyega ka taba ya ge e ba batho ba phetše nywaga e mentši goba go se bjalo?’

O ka Phela Lebaka le Letelele go Feta Kamoo o Naganago!

Nywaga e mentši yeo batho bao ba pele ga Meetsefula ba e phetšego e hlatsela gore mmele wa motho o ka kgona go phela lebaka le letelele. Thekinolotši ya mehleng yeno e dirile gore ditsebi tša thutamahlale di kgone go hlahloba mmele wa motho le tlhamego ya wona e makatšago, go akaretša le bokgoni bja wona bja go itsošološa le go iphodiša. Ba phethile ka go re’ng? Mmele o ka kgona go phela ka mo go sa felego. Moprofesara Tom Kirkwood o re: “[Botšofadi], e sa dutše e le bjo bongwe bja dilo tšeo thutamahlale e sa kgonego go di kwešiša.”

Lega go le bjalo, go Jehofa Modimo botšofadi ga se mohlolo goba selo sa go makatša seo se se nago tharollo. O bopile monna wa pele, Adama, a phethagetše gomme a rera gore batho ba swanetše go phela ka mo go sa felego. Ka manyami, Adama o ile a kgetha go furalela Modimo. Ka baka leo, o ile a wela sebeng gomme a lahlegelwa ke phethego. Tlhaloso yeo ditsebi tša thutamahlale di bego di e nyaka še, e re: “Go etša ge ka motho o tee sebe se tsene lefaseng, gomme lehu la tsena ka sebe, ka baka leo lehu le aparetše batho bohle gobane bohle ba dirile sebe.” (Baroma 5:12) Ke ka baka la sebe le go se phethagale ge re babja, re tšofala le go hwa.

Lega go le bjalo, morero wa Mmopi wa rena yo lerato ga se wa fetoga. Bohlatse bjo bo kgahlišago ka seo ke gore o re neile Morwa wa gagwe e le sehlabelo sa topollo, seo se butšego mojako wo o lebišago phethegong le bophelong bjo bo sa felego. Beibele e re: “Go etša ge ka Adama bohle ba e-hwa, ka tsela e swanago, le ka Kriste bohle ba tla phedišwa.” (1 Bakorinthe 15:22) Batho ba pele ga Meetsefula ba be ba le kgaufsi le phethagalo go feta rena, ka gona ke ka baka leo ba phetšego lebaka le letelele—le letelele kudu—go feta rena lehono. Eupša rena lehono re kgaufsi le nako yeo dikholofetšo tša Modimo di tlago go phethagatšwa. Go se go ye kae dika ka moka tša sebe le go se phethagale di tla hwelela gomme batho ba ka se sa tšofala le go hwa.—Jesaya 33:24; Tito 1:2.

O ka hwetša ditšhegofatšo tše bjalo bjang? O se ke wa nagana gore dikholofetšo tša Modimo ke toro feela. Jesu o itše: “Yo a kwago lentšu la-ka e bile a dumela yo a nthomilego o na le bophelo bjo bo sa felego.” (Johane 5:24) Ka gona, hwetša tsebo ya Beibele gomme o e diriše. Ge o dira bjalo, o tla be o latela mohlala wa bao moapostola Paulo a boletšego ka bona gore, ‘ba ipolokela motheo o mobotse wa bokamoso e le lehumo la bona, e le gore ba swarelele ka go tia bophelong bja kgonthe.’ (1 Timotheo 6:19) O ka kgodišega gore Modimo yo a dirilego gore go kgonege gore batho bao go boletšwego ka bona ka Beibeleng ba phele lebaka le letelele, o tla dira gore o phele ka mo go sa felego!

[Mongwalo wa tlase]

[Kerafo go letlakala 12]

(Bakeng sa mongwalo o beakantšwego ka mokgwa wa kgatišo, bona kgatišo ka boyona)

1000

969 METHUSELA

950 NOA

930 ADAMA

900

 

 

 

800

 

 

 

700

 

 

 

600

 

 

 

500

 

 

 

400

 

 

 

300

 

 

 

200

 

 

 

100 MOTHO WA MEHLENG YENO

 

 

 

NYWAGA